Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.

Obowiązki, jakie należy spełnić zatrudniając pracowników przy pracach na wysokości, jak również metody ochrony przed upadkiem z wysokości, zawarte są w dziale IV rozdziału 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p., a w przypadku robót budowlanych, także w rozdziale 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401).
Za pracę na wysokości, zgodnie z § 105 r.b.h.p. uważa się pracę wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Nie zalicza się do nich jednak pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:
1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;
2) wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
Prace na wysokości są zaliczane do tzw. prac szczególnie niebezpiecznych, w związku z czym na pracodawcy ciąży szereg obowiązków, których celem jest zapewnienie ich bezpiecznego wykonania. Do najważniejszych należą:
1) zapewnienie bezpośredniego nadzoru nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
2) zapewnienie odpowiednich środków zabezpieczających:
a) środków ochrony zbiorowej, takich jak balustrady itp.
b) środków ochrony indywidualnej, takich jak szelki ochronne, liny, hełmy itp.,
3) zapewnienie pracownikom instruktażu obejmującego w szczególności:
a) imienny podział pracy,
b) kolejność wykonywania zadań,
c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach (podstawa prawna § 81 r.b.h.p.),
4) organizowanie szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy nie rzadziej niż raz w roku (§ 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.),
5) zapewnienie badań tzw. "wysokościowych" do pracy na wysokości powyżej 3 m, obejmujących m.in. badania otolaryngologiczne, okulistyczne i neurologiczne (pkt V, 3, lit. b) załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.).
Jak podaje Państwowa Inspekcja Pracy, upadek z wysokości jest przyczyną co szóstego wypadku śmiertelnego w całej gospodarce narodowej i aż co trzeciego wypadku śmiertelnego w budownictwie, dlatego też przy organizacji takich prac należy zachować szczególne środki ostrożności.
Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracownika do wychylania się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi. Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 15 cm. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Jeżeli – ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości –zastosowanie balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy.
Przy pracach na drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby:
1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie;
2) pomost roboczy spełniał następujące wymagania:
a) jego powierzchnia powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów,
b) podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu,
c) w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.
Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności:
1) zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy,
2) zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia,
3) przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru technicznego (rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być każdorazowo sprawdzane, przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę: po silnym wietrze, opadach atmosferycznych oraz działaniu innych czynników, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa wykonania prac, i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni, oraz okresowo, nie rzadziej niż raz w miesiącu. Zakres czynności objętych sprawdzeniem, powinna określać instrukcja producenta lub projekt indywidualny).
Przy pracach na słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w szczególności:
1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tych ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa,
2) zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu – na słupach, masztach itp.),
3) zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych.
Te same wymagania dotyczą również prac wykonywanych na galeriach, pomostach, podestach i innych podwyższeniach, jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylenia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości.
Przed rozpoczęciem pracy na wysokości należy:
1) ocenić ryzyko zawodowe i zapoznać pracowników z zagrożeniami mogącymi wystąpić podczas wykonywania pracy,
2) odpowiednio rozplanować pracę,
3) przeszkolić pracowników w zakresie obsługi sprzętu do pracy na wysokości i upewnić się, czy na pewno potrafią go prawidłowo stosować,
4) używać wyłącznie sprawdzonego sprzętu ochronnego, dostosowanego do danej pracy,
5) upewnić się, czy praca będzie właściwie nadzorowana,
6) nie używać drabin w sytuacjach, gdy można je zastąpić innymi urządzeniami, takimi jak podesty, schodki przystawne, narzędzia o odpowiednio długich uchwytach itp.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.