Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) – dalej r.s.c.b. czynniki biologiczne to organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje. Czynniki biologiczne dzielą się na mikro- (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby i pierwotniaki oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny) i makroorganizmy (zwierzęta i rośliny).
To przede wszystkim mikroorganizmy (łącznie z genetycznie modyfikowanymi) mogą wywoływać u człowieka infekcje, alergie i działanie toksyczne.
Zgodnie z załącznikiem nr 1 do r.s.c.b. szkodliwe czynniki biologiczne dzieli się na 4 grupy:
1. grupa – czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne;
2. grupa – czynniki, które mogą być niebezpieczne dla ludzi i wywoływać choroby u pracowników, ale rozprzestrzenienie się ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne, a ponadto są skuteczne metody profilaktyki lub leczenia;
3. grupa – czynniki mogące wywołać u ludzi ciężkie choroby i rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne; zazwyczaj jednak są znane skuteczne metody ich leczenia i profilaktyki;
4. grupa – czynniki niebezpieczne, wywołujące u ludzi ciężkie choroby, o dużym prawdopodobieństwie rozprzestrzeniania się, przy czym dotychczas nie opracowano skutecznych metod ich profilaktyki leczenia.
Poza jednostkami służby zdrowia, na kontakt ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi są narażeni też np. pracownicy rolnictwa i hodowli zwierząt, zakładów produkujących żywność, laboratoriów diagnostycznych i weterynaryjnych, zakładów gospodarki odpadami i oczyszczalni ścieków.
Jeżeli w środowisku pracy występuje narażenie pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych, pracodawca ma obowiązek w pierwszej kolejności dążyć do wprowadzenia hermetyzacji procesów technologicznych lub takiej ich modernizacji, która umożliwi eliminowanie tych czynników i zastąpienie ich mniej niebezpiecznymi. Ponadto należy dążyć do ograniczenia do niezbędnego minimum liczby pracowników narażonych oraz stosować wszelkie dostępne środki likwidujące to narażenie. Jeżeli jest to niemożliwe, pracodawca powinien wprowadzić skuteczne środki ochrony zbiorowej lub indywidualnej.
Pracodawca jest obowiązany sporządzić i prowadzić rejestr prac związanych z narażeniem pracownika na kontakt czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia, a także opracować plan postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego, zakwalifikowanego do 3 lub 4 grupy zagrożenia. Pracownicy powinni być informowani o stanowiskach i występujących na nich biologicznych czynnikach szkodliwych oraz o liczbie pracowników narażonych.
Rejestr powinien być przechowywany przez co najmniej 10 lat (licząc od dnia ustania narażenia). W przypadku narażenia na szkodliwy czynnik biologiczny, który może być przyczyną choroby przewlekłej lub utajonej, która w świetle aktualnej wiedzy jest niemożliwa do zdiagnozowania do czasu jej ujawnienia się i rozwinięcia, albo choroby o nawracającym charakterze pomimo leczenia, tudzież choroby powodującej poważne, długookresowe powikłania, rejestr powinien być przechowywany przez 40 lat od dnia ostatnio odnotowanego przypadku narażenia.