Pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników, którzy pracują w systemie 3 zmian od godziny 6.00 w poniedziałek do godziny 22.00 w piątek. Pracownicy pracujący na nocnej zmianie świadczą pracę przez 4 dni w tygodniu.
Czy pracodawca ma prawo żądać świadczenia pracy przez pracowników nocnej zmiany w piątek od 14.00 do 22.00 (przerwa 8 godzin)?
Czy pracodawca ma prawo żądać wykorzystania przez pracownika jednego dnia urlopu wypoczynkowego?
Pracownicy, którzy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy pracowali w porze nocnej nie mogą mieć zaplanowanej pracy w następnym dniu od 14.00 do 22.00. Taka praca może mieć miejsce jedynie wyjątkowo, na warunkach zlecania pracy w godzinach nadliczbowych z powodu konieczności usunięcia awarii lub prowadzenia akcji ratowniczej. Tylko wtedy dopuszczalne jest przerwanie 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Poza tym praca w godzinach 14.00-22.00 ma miejsce w niezakończonej dobie pracowniczej (22.00-22.00), co oznacza, że są to godziny nadliczbowe. Pracodawca nie może bez wniosku pracownika nakazywać mu wykorzystanie jednodniowego urlopu, ponieważ podział urlopu, co do zasady nieprzerwanego, na części może nastąpić wyłącznie na wniosek pracownika.
Po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081) w art. 128 § 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., wprowadzona została definicja doby pracowniczej, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Doba pracownicza jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników. W ciągu jednego okresu rozliczeniowego granice doby pracowniczej mogą się zmieniać. Pracodawca, planując pracownikowi zmianę godzin rozpoczynania pracy nie powinien ustalać godziny rozpoczynania pracy, jeśli nie skończyła się jeszcze doba, w której pracownik ostatnio pozostawał do jego dyspozycji.
Wprowadzenie ustawowej definicji doby pracowniczej spowodowało, że w świetle prawa niemożliwe staje się przejście pracownika ze zmiany popołudniowej na zmianę przedpołudniową bez ponaddobowej przerwy. W przeciwnym razie pracodawca dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika z powodu planowania pracy w godzinach nadliczbowych bez zaistnienia szczególnych przesłanek dopuszczalności stosowania pracy w godzinach nadliczbowych.
W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 k.p.). Wprowadzenie obowiązku udzielenia pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oznacza, że dobowy czas pracy pracownika wraz z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać 13 godzin. W zależności od przyjętego systemu i rozkładu czasu pracy pracownik może przepracować od 1 do 5 godzin nadliczbowych.
Okres odpoczynku dobowego nie dotyczy:
pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz
przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 § 2 k.p.).
Jeśli jednak w powyższych przypadkach dojdzie do skrócenia 11-godzinnego odpoczynku dobowego, to należy zapewnić pracownikowi równoważny okres odpoczynku w danym okresie rozliczeniowym (art. 132 § 3 k.p.).
Konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii wynika z nagłych, nieprzewidzianych zdarzeń, gdy konieczność zorganizowania akcji ratowniczej lub usunięcia skutków awarii została spowodowana zagrożeniem życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia zakładu pracy. Przykładem takich sytuacji może być na przykład powódź, pożar, czy katastrofa budowlana. O potrzebie pracy w godzinach nadliczbowych w takich przypadkach, czasie jej trwania oraz liczbie pracowników dodatkowo zatrudnionych decyduje pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu. Praca ponadwymiarowa nie jest tu ograniczona zarówno limitami dobowymi, jak i rocznymi. Praca taka może być wykonywana aż do osiągnięcia zamierzonych rezultatów.
Jeśli w opisanym przypadku zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, to pracodawca może zlecić pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych
Na wniosek pracownika urlop wypoczynkowy może być podzielony na części. Co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych (art. 162 k.p.).
Również na wniosek pracownika pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy w piątek od godziny 14.00, jeśli zakończył pracę o 6.00 Za niedopracowane godziny w danym okresie rozliczeniowym pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie przestojowe, o którym mowa w art. 81 k.p., ponieważ to na pracodawcy spoczywa ryzyko organizacyjne.
Magdalena Rycak - specjalista z zakresu prawa pracy
Czy pracodawca ma prawo żądać świadczenia pracy przez pracowników nocnej zmiany w piątek od 14.00 do 22.00 (przerwa 8 godzin)?
Czy pracodawca ma prawo żądać wykorzystania przez pracownika jednego dnia urlopu wypoczynkowego?
Pracownicy, którzy zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy pracowali w porze nocnej nie mogą mieć zaplanowanej pracy w następnym dniu od 14.00 do 22.00. Taka praca może mieć miejsce jedynie wyjątkowo, na warunkach zlecania pracy w godzinach nadliczbowych z powodu konieczności usunięcia awarii lub prowadzenia akcji ratowniczej. Tylko wtedy dopuszczalne jest przerwanie 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Poza tym praca w godzinach 14.00-22.00 ma miejsce w niezakończonej dobie pracowniczej (22.00-22.00), co oznacza, że są to godziny nadliczbowe. Pracodawca nie może bez wniosku pracownika nakazywać mu wykorzystanie jednodniowego urlopu, ponieważ podział urlopu, co do zasady nieprzerwanego, na części może nastąpić wyłącznie na wniosek pracownika.
Po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 213, poz. 2081) w art. 128 § 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., wprowadzona została definicja doby pracowniczej, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Doba pracownicza jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników. W ciągu jednego okresu rozliczeniowego granice doby pracowniczej mogą się zmieniać. Pracodawca, planując pracownikowi zmianę godzin rozpoczynania pracy nie powinien ustalać godziny rozpoczynania pracy, jeśli nie skończyła się jeszcze doba, w której pracownik ostatnio pozostawał do jego dyspozycji.
Wprowadzenie ustawowej definicji doby pracowniczej spowodowało, że w świetle prawa niemożliwe staje się przejście pracownika ze zmiany popołudniowej na zmianę przedpołudniową bez ponaddobowej przerwy. W przeciwnym razie pracodawca dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika z powodu planowania pracy w godzinach nadliczbowych bez zaistnienia szczególnych przesłanek dopuszczalności stosowania pracy w godzinach nadliczbowych.
W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 k.p.). Wprowadzenie obowiązku udzielenia pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oznacza, że dobowy czas pracy pracownika wraz z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać 13 godzin. W zależności od przyjętego systemu i rozkładu czasu pracy pracownik może przepracować od 1 do 5 godzin nadliczbowych.
Okres odpoczynku dobowego nie dotyczy:
pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz
przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 § 2 k.p.).
Jeśli jednak w powyższych przypadkach dojdzie do skrócenia 11-godzinnego odpoczynku dobowego, to należy zapewnić pracownikowi równoważny okres odpoczynku w danym okresie rozliczeniowym (art. 132 § 3 k.p.).
Konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii wynika z nagłych, nieprzewidzianych zdarzeń, gdy konieczność zorganizowania akcji ratowniczej lub usunięcia skutków awarii została spowodowana zagrożeniem życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia zakładu pracy. Przykładem takich sytuacji może być na przykład powódź, pożar, czy katastrofa budowlana. O potrzebie pracy w godzinach nadliczbowych w takich przypadkach, czasie jej trwania oraz liczbie pracowników dodatkowo zatrudnionych decyduje pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu. Praca ponadwymiarowa nie jest tu ograniczona zarówno limitami dobowymi, jak i rocznymi. Praca taka może być wykonywana aż do osiągnięcia zamierzonych rezultatów.
Jeśli w opisanym przypadku zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, to pracodawca może zlecić pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych
Na wniosek pracownika urlop wypoczynkowy może być podzielony na części. Co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych (art. 162 k.p.).
Również na wniosek pracownika pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy w piątek od godziny 14.00, jeśli zakończył pracę o 6.00 Za niedopracowane godziny w danym okresie rozliczeniowym pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie przestojowe, o którym mowa w art. 81 k.p., ponieważ to na pracodawcy spoczywa ryzyko organizacyjne.
Magdalena Rycak - specjalista z zakresu prawa pracy