Zmarł nasz pracownik. Przed śmiercią pobrał on zaliczkę na wynagrodzenie i do dnia śmierci się z niej nie rozliczył. Kwota wynagrodzenia do dnia śmierci nie pokrywa całości zaliczki.
Czy w związku z tym można potrącić z odprawy pośmiertnej należnej członkom rodziny pozostałą część zaliczki - czyli tę, której nie można potrącić z wynagrodzenia?
Nie, brak jest podstaw do potrącenia kwoty nierozliczonej zaliczki z odprawy pośmiertnej.
Po śmierci pracownika pozostają często prawa majątkowe wynikające z wcześniej istniejącego stosunku pracy, np. prawo do zaległego wynagrodzenia. W myśl art. 631 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94) - dalej k.p., wyłącznie prawa majątkowe przechodzą na małżonka i dzieci, zaś zobowiązania wobec pracodawcy przechodzą na te osoby tylko wówczas, jeśli przyjmą oni spadek wprost. W wyroku z 18 października 1971 r., sygn. akt I PR 15/71, niepublikowany, SN podkreślił, że obowiązek wynagrodzenia szkody spowodowanej czynem niedozwolonym, polegającym na przywłaszczeniu ściśle określonej sumy pieniężnej na szkodę pracodawcy, jest obowiązkiem majątkowym i należy do spadku. Jeżeli zatem zmarły pracownik np. przywłaszczył na szkodę pracodawcy jakąś kwotę pieniędzy, to spadkobiercy pracownika, przyjmując spadek, wprost przyjmują na siebie zobowiązanie majątkowe wobec byłego pracodawcy zmarłego pracownika.

Potrącenie z wynagrodzenia za pracę oznacza zatrzymanie przez pracodawcę części należnego pracownikowi wynagrodzenia na pokrycie własnej wierzytelności wobec pracownika albo w wyniku zajęcia wynagrodzenia pracownika w sądowym lub administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy k.c. o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. W przepisach prawa pracy możliwe są jedynie ściśle określone przypadki potrącenia z wynagrodzenia bez zgody pracownika lub jego następców prawnych. Pracodawca może potrącić z wynagrodzenia za pracę tylko enumeratywnie wyliczone w przepisie art. 87 k.p. wierzytelności wobec pracownika, tj. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p. Natomiast art. 91 k.p. stanowi, że należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. Z powyższego wynika, że potrącenie z wynagrodzenia za pracę spornej, co do zasady i wysokości wierzytelności pracodawcy bez zgody pracownika jest niedopuszczalne.

Powyższe oznacza, iż nie jest dopuszczalne potrącenie przez pracodawcę z wynagrodzenia należnego zmarłemu pracownikowi (w tym z odprawy pośmiertnej) nierozliczonej zaliczki na wynagrodzenie. O zwrot tej kwoty możecie Państwo wystąpić na drodze posępowania cywilnego od spadkobierców zmarłego pracownika, jeśli przyjęli oni spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a więc i z długami spadkowymi.

Michał Szalak - specjalista z zakresu prawa pracy