Odpowiedź: w przypadku, gdy badanie profilaktyczne pracownika narażonego na promieniowanie jonizujące przeprowadzi lekarz nieposiadający stosownych uprawnień, to badanie to jest nieważne i powinno zostać powtórzone przez innego, kompetentnego lekarza.

Pracodawca honorujący nieważne zaświadczenie lekarskie, dopuszczając pracownika do pracy, niedopełnia obowiązku zapewnienia pracownikowi badań profilaktycznych.

Uzasadnienie: stosownie do postanowień art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską. Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań: (1) wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe; (2) okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy, oraz (3) kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 229 § 4 k.p., pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Jak stwierdził SN w wyroku z dnia 17 listopada 2000 r., dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy (sygn. akt II UKN 49/00).

Szczegółowym aktem prawnym regulującym zagadnienie pracowniczych badań profilaktycznych jest rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 69, poz. 332 z późn. zm.) – dalej r.b.l.p.

Badania profilaktyczne oraz profilaktyczną opiekę zdrowotną niezbędną z uwagi na warunki pracy mogą wykonywać tylko ci lekarze, którzy spełniają dodatkowe wymagania kwalifikacyjne określone w § 7 i 8 r.b.l.p. (posiadają określoną specjalizację w dziedzinie medycyny pracy i ewentualnie dodatkowe przeszkolenie w określonym zakresie – np. badania profilaktyczne pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego mogą przeprowadzać lekarze medycyny pracy po zaliczeniu odpowiedniego przeszkolenia w jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy) oraz są wpisani do rejestru lekarzy przeprowadzających badania profilaktyczne. Powyższy rejestr prowadzony jest przez wojewódzkie ośrodki medycyny pracy (WOMP), które udostępniają je organom Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zainteresowanym pracodawcom.

Jak wynika z przepisów r.b.l.p., badanie profilaktyczne, które przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, kończy się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:

  1. brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy lub
  2. przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku pracy.

Orzeczenia te wydawane są w formie zaświadczeń według wzoru określonego w załączniku nr 2 do r.b.l.p., a lekarz przeprowadzający badanie przekazuje je pracownikowi i pracodawcy.

Wystawiając powyższe zaświadczenie, zgodnie z § 8 ust. 2. r.b.l.p., lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne posługuje się pieczęcią o wzorze określonym w załączniku nr 6 do r.b.l.p.

Pieczęć ta określa powinna określać:

  1. symbol województwa,
  2. symbol specjalizacji (np. „1” – specjalizacja w dziedzinie medycyny pracy lub medycyny przemysłowej) i dodatkowych uprawnień w zakresie dopuszczalności przeprowadzania badań dla określonych pracowników (np. „J” – przeszkolenie w jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy w zakresie badań profilaktycznych pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego),
  3. liczba porządkowa z rejestru lekarzy przeprowadzających badania profilaktyczne, prowadzonego przez wojewódzki ośrodek medycyny pracy,
  4. numer prawa wykonywania zawodu lekarza.

W przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie, wystawione przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne nie zostaje wydane na obowiązującym druku urzędowym lub gdy lekarz, który je przeprowadził, nie użył pieczątki zgodnej ze wzorem określonym w przepisach r.b.l.p., to takie zaświadczenie nie spełnia wymogów formalnych i powinno zostać poprawione. Gorzej, gdy lekarz przeprowadzający badanie nie posiada wymaganych uprawnień do jego przeprowadzenia (np. tak jak w opisanym przypadku nie posiada przeszkolenia w jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy w zakresie badań profilaktycznych pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego), bowiem w takim przypadku badanie jest nieważne i powinno zostać powtórzone przez innego, kompetentnego lekarza.

W opisanym przypadku pracodawca powinien niezwłocznie wyjaśnić sytuację (np. zwrócić się do placówki medycyny pracy, z którą ma podpisaną umowę o wyjaśnienie, z jakiego powodu na pieczątce lekarskiej brakuje stosownego symbolu), a następnie – w zależności od przedstawionych wyjaśnień – uzupełnić zaświadczenie (gdyby okazało się, że błąd wynika z użycia niewłaściwej – np. starej – pieczątki) lub zażądać ponownego przeprowadzenia badania przez innego lekarza, posiadającego stosowne kwalifikacje.