Rozmowa lepsza od sądu - ADR coraz popularniejsze w Polsce
Pomimo, że pojęcie ADR powstało w latach 70. XX wieku, jednak rozpowszechniło się tak szybko, że kilkanaście lat później było już powszechnie stosowane. Stosowanie ADR może przynieść wymierne korzyści - pozwala bowiem znacznie ograniczyć koszty postępowania sądowego, a przy tym po zakończonym postępowaniu strony mogą nadal owocnie ze sobą współpracować.
- we Francji możemy natknąć się na skróty MARC (les modes alternatifs de resolution de conflits) lub RAD (reglement alternatif des differends); ten drugi skrót występuje także w Kanadyjskim Quebecu,
- w Niemczech nie powinniśmy być zaskoczeniu spotykając się ze skrótem AKR (aussergerichtlichen Konfliktregelung).
- Alternatywne Metody Rozwiązywania Sporów, to metody, które w znaczny sposób różnią się od tych, stosowanych podczas klasycznego postępowania sądowego.
- ADR oznaczają "działania w ramach procesu cywilnego i wykonywania władzy sądowniczej, które umożliwiają nieantagonistyczne zakończenie sporu, w tym przede wszystkim podejmowane przez samych sędziów czynności, które mają na celu doprowadzenie do zawarcia ugody."
- Według trzeciego ujęcia ADR to wszystkie metody, które stanowią alternatywę dla postępowania przed sądem powszechnym (czyli także arbitraż).
- Ostatnia z głównych koncepcji stanowi, że ADR to tylko metody, które w ogóle nie opierają się na modelu adjudykacyjnym, czyli takim, w którym wydawane jest wiążące strony orzeczenie. Koncepcja ta, w takiej formie wyklucza z ADR nawet pozasądowy arbitraż.
- udział neutralnej bezstronnej osoby trzeciej,
- ograniczenie formalizmu do minimum,
- stawianie wspólnych interesów stron na pierwszym miejscu,
- udział stron w poszukiwaniu rozwiązania konfliktu.
- Model kontraktowy - w ramach tego trybu strony mogą swobodnie kształtować relacje między sobą, charakteryzuje się on bardzo dużą autonomią. Świetnym przykładem rozwiązywania sporu według modelu kontraktowego są negocjacje.
- Model koncyliacyjny - w tym przypadku mamy do czynienia z rozstrzygnięciem sporu przez osobę trzecią, jednak rozwiązanie takie nie wiąże stron w żaden sposób. Tak naprawdę pojęcie koncyliacji jest w stu procentach tożsame z pojęciem mediacji. Mediacja ma charakter pozapaństwowy co odróżnia ją od postępowania sądowego.
- dobrowolność - oznacza, że obie strony muszą wyrażać chęć uczestnictwa w mediacji,
- bezstronność osoby mediatora - mediator musi być bezstronny i obiektywny, dbać o równowagę między stronami w czasie postępowania mediacyjnego oraz w równym stopniu wspierać obie strony,
- akceptowalność osoby mediatora - obydwie strony muszą wyrazić zgodę na osobę mediatora, mediator może być także zmieniony w trakcie postępowania mediacyjnego, jeżeli któraś ze stron wyrazi takie żądanie,
- neutralność mediatora - mediator nie może sugerować ani narzucać stronom swojego zdania lub rozwiązania konfliktu, mediator nie ma interesu w rozstrzygnięciu, ma on za zadanie pomóc w wyborze rozwiązania najlepszego dla obydwu stron,
- poufność - wszystkie informacje uzyskane przez mediatora w trakcie mediacji są objęte tajemnicą, mediator nie może ujawnić przebiegu mediacji, składanych w trakcie mediacji propozycji czy jakichkolwiek danych uzyskanych w trakcie trwania mediacji. Mediator nie będzie mógł być świadkiem w ewentualnym procesie między stronami mediacji (chyba, że strony zdecydują inaczej).
- Strony mogą także ustalić granice poufności między sobą w odrębnej klauzuli.
- Arb-Med - polega na tym że, najpierw dochodzi do przeprowadzenia postępowania arbitrażowego, którego wynik, umieszcza się w zalakowanej kopercie, następnie przeprowadza się postępowanie mediacyjne. Jeśli strony nie zawrą ugody w określonym wcześniej czasie, sprawę rozstrzyga wydana w arbitrażu decyzja. Ta metoda ma zastosowanie szczególnie w postępowaniach gospodarczych, w których stronom bardzo zależy na czasie.
- Last Offer Arbitration - to tzw. arbitraż ostatniej szansy, w której jeśli strony nie dojdą do porozumienia podczas negocjacji, przedstawiają dwie propozycje arbitrowi, który musi wybrać spośród nich jedną i nie może sam proponować żadnych rozwiązań lub zmieniać przedstawionych mu ofert.
- Med-Arb - to jedna z dwóch metod hybrydowych, polegających na połączeniu mediacji z arbitrażem. W tym przypadku neutralna osoba trzecia prowadzi mediację, a jeśli nie zakończy się ona ugodą, osoba ta przejmuje funkcję arbitra i podejmuje ostateczną decyzję.
- Mini-trial (minirozprawa) - to postępowanie, które łączy zasady procedury sądowej (obecność neutralnej osoby trzeciej, która wydaje niewiążącą opinię dotyczącą prawdopodobnego orzeczenia sądowego), negocjacji i koncyliacji. Jeśli strony nie dojdą do porozumienia, sprawa wraca do sądu.
- Summary jury trial (skrócona rozprawa przed ławą przysięgłych) - jest to symulacja procesu w skróconej formie, mająca przedstawić możliwie realistyczną wizję tego, jak zostanie rozstrzygnięty spór w prawdziwym procesie przed sądem. Dzięki tej procedurze strony mogą uzyskać od ławników uzasadnienie ich decyzji i przekonać się, czy ich strategia jest skuteczna i zrozumiała. Nie jest to jednak powszechnie stosowana metoda, ze względu na jej skomplikowanie i podwyższenie kosztów procesu.
- Private judging (prywatny sędzia) - jest procedurą analogiczną do rozprawy, jednak to strony ustalają zasady, na jakich będzie się ona odbywała, dzięki temu jest to proces dużo bardziej nieformalny i dostosowany do indywidualnych potrzeb stron.