W nowym stanie prawnym, umowy w sprawach zamówień publicznych zawarte z naruszeniem przepisów o zamówieniach pozostają ważne, o ile Prezes Urzędu Zamówień Publicznych nie wystąpi o ich unieważnienie.
W poprzednim stanie prawnym, sprzeczne z prawem umowy były nieważne z mocy prawa (sankcja nieważności bezwzględnej), a wyroki stwierdzające nieważność takich umów miały charakter deklaratoryjny. W wyniku nowelizacji Prawa zamówień publicznych, która weszła w życie 29 stycznia 2010 r., wprowadzono sankcję nieważności względnej umów naruszających przepisy, co oznacza, że umowy te pozostają ważne do momentu ich unieważnienia. Następuje ono w momencie wydania wyroku przez sąd lub Krajową Izbę Odwoławczą, który ma charakter konstytutywny. Co do zasady, unieważnienie umowy będzie wywoływało skutki od momentu jej zawarcia.
Nowelizacja przyznała szerokie uprawnienia w zakresie żądania unieważnienia umów Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych. Może on występować o unieważnienie umowy w każdym czasie, jeżeli zamawiający nie dokonał lub zaniechał dokonania czynności z naruszeniem prawa zamówień publicznych, które miało lub mogło mieć wpływ na wynik postępowania. Ma on również prawo żądać unieważnienia umowy w terminie 4 lat od dnia jej zawarcia lub zmiany, jeżeli zamawiający bezprawnie zastosował niedozwolony tryb udzielenia zamówienia, gdy umowa wykracza poza określenie przedmiotu zamówienia zawarte w specyfikacji, a także gdy nastąpiła istotna zmiana umowy w stosunku do treści oferty.
Wykonawca może żądać unieważnienia wadliwej umowy w ramach przysługujących mu środków ochrony prawnej. Będzie to możliwe wyłącznie w przypadkach, określonych w art. 146 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Jeżeli nie dojdzie do unieważnienia umowy w tym trybie, wykonawca będzie mógł dochodzić roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 417 § 1 lub art. 415 Kodeksu cywilnego.
Opracowanie: Anna Stańczuk, RPE WKP
Źródło: Gazeta Prawna z dnia 27 kwietnia 2010 r.