Remont obiektu zabytkowego w świetle przepisów o zamówieniach publicznych

Inwestor zawierający umowę o przeprowadzenie remontu obiektu zabytkowego w trybie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwień publicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163) powinien uwzględniać regulacje prawne odnoszące się do przedmiotu tych prac oraz wymogi, ktre w świetle obowiązujących przepisw powinny zostać przez wykonawcę spełnione. Dlatego też przy wyborze wykonawcy inwestor powinien kierować się nie tylko kryterium w postaci ceny za wykonanie określonych prac, lecz rwnież zweryfikowanymi informacjami dotyczącymi doświadczenia w realizowaniu inwestycji tego rodzaju i posiadanymi kwalifikacjami w oparciu np. o dokumentację wykonanych dotychczas prac bądź odpowiednich referencji od innych inwestorw.

Należy mieć również na względzie, iż w konkretnych przypadkach przeprowadzenie remontu stanowić może zarazem przeprowadzenie prac konserwatorskich lub restauracyjnych, zaś do wykonania prac o takim charakterze konieczne jest również posiadanie przez wykonawcę odpowiednich uprawnień.

Regulacje prawne odnoszące się do remontów obiektów zabytkowych

Zasadą określoną w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118) jest, iż przepisy tej ustawy nie naruszają przepisów odrębnych a w szczególności przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568) - w odniesieniu do obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy - Prawo budowlane).

Ustawa o ochronie zabytków definiuje pojęcie zabytku, określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków.

Za zabytek, zgodnie z definicją wskazaną w art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, uważać należy nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

Przez prace konserwatorskie rozumieć należy działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań. Pracami restauratorskimi są natomiast działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba uzupełnienie lub odtworzenie jego części oraz udokumentowanie tych działań.

Organami ochrony zabytków są:

1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje Generalny Konserwator Zabytków,

2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie wykonuje wojewódzki konserwator zabytków (art. 90 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

Wojewódzki Konserwator Zabytków, lub działający z jego upoważnienia pracownicy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, prowadzą kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Konserwator może kontrolować prowadzenie prac budowlanych lub remontowych i odpowiednio reagować, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie zniszczenia lub uszkodzenia zabytku.

Ustawa o ochronie zabytków obciąża właściciela lub posiadacza zabytku obowiązkiem sprawowania opieki nad zabytkiem w szczególności poprzez zapewnienie warunków prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku.

Warunki dokonywania remontów obiektów zabytkowych

Wskazać należy, iż dokonywanie remontów zabytków, zgodnie z przepisami ustawy prawo budowlane, wymaga uzyskania pozwolenia.

Zgodnie bowiem z treścią art. 29 ust. 2 pkt 1) ustawy - Prawo budowlane - nie wymaga pozwolenia na budowę wykonywanie remontów obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, za wyjątkiem obiektów wpisanych do rejestru zabytków.

Art. 39 ust. 1 ustawy - Prawo budowlane wskazuje, iż prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Obowiązek uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wynika także z art. 36 ustawy o ochronie zabytków, który wskazuje, iż: pozwolenia takiego wymagają m.in.: prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Uzyskanie takiego pozwolenia nie zwalnia przy tym od obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, w przypadkach określonych przepisami Prawa budowlanego (art. 36 ust. 1 i 8 ustawy o ochronie zabytków).

Tryb wydawania pozwoleń na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określa rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych (Dz. U. z 2004 r. Nr 150, poz. 1579)

Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia wniosek o wydanie pozwolenia powinien zawierać: określenie danych, siedziby i adresu wnioskodawcy, wskazanie zabytku, program planowanych prac, wskazanie przewidywanego terminu rozpoczęcia i zakończenia prac lub robót i uzasadnienie wniosku. Wniosek powinien określać także wykonawcę prowadzącego prace, zaś jeśli prace mają charakter prac konserwatorskich, restauratorskich lub badań konserwatorskich konieczne jest dołączenie dokumentów wykazujących odpowiednie kwalifikacje wykonawcy do wykonywania tych prac. Prace konserwatorskie lub restauratorskie mogą prowadzić bowiem jedynie osoby, które posiadają tytuł zawodowy magistra uzyskany po kończeniu wyższych studiów na kierunku konserwacja i restauracja dzieł sztuki, lub wyższych studiów w zakresie konserwacji zabytków oraz odbyły po ukończeniu tych studiów co najmniej 12 miesięczną praktykę zawodową w zakresie konserwacji i badań zabytków. (§ 7 ww. rozporządzenia)

Należy mieć ponadto na względzie, iż robotami budowlanymi przy zabytkach nieruchomych mogą kierować osoby, które posiadają odpowiednie uprawnienia budowlane określone przepisami Prawa budowlanego oraz odbyły co najmniej 2 letnią praktykę zawodową na budowie przy zabytkach nieruchomych. (§ 8 ust. 1 ww. rozporządzenia). Wojewódzki konserwator zabytków może uzależnić rozpatrzenie wniosku od przedłożenia przez wnioskodawcę dodatkowej dokumentacji: historycznej, konserwatorskiej, fotograficznej lub powykonawczej z prowadzonych uprzednio robót budowlanych a także innych niezbędnych decyzji opinii lub uzgodnień wymaganych na podstawie odrębnych przepisów.

W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego właściwy organ wydaje w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków obowiązany jest w wypadku takiego wniosku zająć stanowisko w terminie 30 dni od dnia doręczenia wniosku w sprawie pozwolenia na budowę. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych (art. 39 ust. 3 i 4 ustawy prawo budowlane)

Zgodnie z ustalonym w tym zakresie orzecznictwem, zachowującym aktualność w obowiązującym stanie prawnym: “Zagadnienia związane z ochroną dóbr kultury oparte są na specjalistycznej wiedzy, a dotykając częstokroć praw podmiotowych jednostki, jak np. prawa własności korzystającego ze szczególnej ochrony – art. 21 Konstytucji RP, wymagają niebudzącego wątpliwości ustalenia konkretnego stanu faktycznego i odniesienia go do norm obowiązującego prawa, a następnie wyjaśnienia stronie wszystkich okoliczności mających wpływ na podjęte rozstrzygnięcie.

Przekazując wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków kompetencje w zakresie udzielania zezwoleń, o których mowa w art. 27 ustawy o ochronie dóbr kultury, ustawodawca pozostawił organowi wybór sposobu rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie. Decyzja organu w przedmiocie zezwolenia na budowę nie jest związana treścią konkretnej normy prawnej bowiem ani ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury ani też ustawa z dnia 7 lipca 1994 r., prawo budowlane, określające zasady i warunki uzyskania pozwolenia na budowę, nie zawierają szczegółowych przepisów ustanawiających warunki zabudowy nieruchomości objętej ochroną konserwatorską.” (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Warszawie z dnia 04.11.2004 r., 7/IV SA 1692/03).

Mając powyższe na względzie, uczestniczenie w procesie inwestycyjnym wojewódzkiego konserwatora zabytków, czuwającego nad przestrzeganiem warunków określonych w ustawie o ochronie zabytków, powodować może przedłużanie się prowadzonych prac bądź konieczność poniesienia dodatkowych kosztów. Inwestor planując inwestycję polegającą na remoncie obiektu zabytkowego powinien zatem uwzględnić powyższe uwarunkowania. Należy uwzględnić ponadto, iż mogą się okazać konieczne przeprowadzenie dodatkowych prac, np. archeologicznych. Jeżeli bowiem w danej sytuacji prowadzenie określonych robót przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymaga przeprowadzenia badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, w celu ochrony zabytku, koszt tych badań obowiązana jest pokryć osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza przeprowadzić roboty.

(...)