Generalny dyrektor ochrony środowiska (GDOŚ) nałożył obowiązek przeprowadzenia działań naprawczych na mieszkankę gminy, prowadzącą działalność rolniczą, za zniszczenie przez nią siedlisk wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Mieszkanka zaskarżyła decyzję GDOŚ do WSA.


Zdaniem sądu I instancji analiza ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. nr 75, poz. 493 ze zm.), gdy chodzi o zakres odpowiedzialności za zniszczenie siedlisk chronionych, prowadzi do konkluzji, że było wolą prawodawcy ustalenie dla tych siedlisk dalej idącej ochrony niż wynika to z treści art. 33 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.), poprzez nakaz likwidacji zawinionych szkód także, o ile nie ustanowiono obszaru Natura 2000, a nawet go nie zgłoszono. W przeciwnym razie dokonano by prostego odesłania do treści art. 33 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie przyrody. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że obiektywnie cennymi przyrodniczo są pewne typy siedlisk, tylko gdy spełniają równocześnie określone kryteria, wskazane w akcie wykonawczym do ustawy o ochronie przyrody tj. w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. nr 77, poz. 510 z późn. zm.).


Od wyroku WSA skrgę kasacyjną wniosło stowarzyszenie, wskazując zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 6 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie poprzez przyjęcie, że "chronionymi siedliskami przyrodniczymi", w rozumieniu ustawy, są siedliska, które nie tylko należą do któregoś z typów wymienionych w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 26 ustawy o ochronie przyrody, ale jednocześnie spełniają określone w tym rozporządzeniu kryteria uznawania tych siedlisk za obszary Natura 2000. Zdaniem skarzącego towarzystwa w procesie interpretacji norm art. 6 pkt 2 lit b ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie i rozporządzenia w sprawie siedlisk przyrodniczych, należy uwzględnić postanowienia dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne Rozdział 15 Tom 2 s. 102 – 145 ze zm.).


NSA zwrócił uwagę, iż wydane, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w art. 26 ustawy o ochronie przyrody, rozporządzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych, wymienia typy siedlisk przyrodniczych wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Zgodnie z ustawowymi wytycznymi dotyczącymi treści, określa też kryteria wyboru siedlisk należących, do ww. typów do wyznaczenia ich, jako specjalnych obszarów ochrony siedlisk - tj. kryteria, które przesądzają, że obszar, na którym znajduje się siedlisko należące do jednego z wymienionych w rozporządzeniu typów powinien być objęty ochroną jako obszar Natura 2000. Kryteria te, na podstawie § 5 rozporządzenia w sprawie siedlisk przyrodniczych, to np. stopień reprezentatywności i wykształcenia siedliska przyrodniczego na obszarze, powierzchnię zajmowaną przez siedlisko przyrodnicze na obszarze w stosunku do całkowitej powierzchni tego typu siedliska przyrodniczego na obszarze kraju, stan zachowania struktury i funkcji siedliska przyrodniczego na obszarze lub możliwość jego renaturyzacji, istniejące i potencjalne zagrożenia powodujące utratę wartości przyrodniczych siedliska.

NSA podkreślił, iż rozporządzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych transponuje załącznik I i III dyrektywy 92/43/EWG. Załącznik I tej dyrektywy wymienia: "Typy siedlisk przyrodniczych będące przedmiotem zainteresowania wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony", a załącznik III - "Kryteria wyboru terenów kwalifikujących się do określenia jako tereny mające znaczenie dla wspólnoty i wyznaczenia jako specjalne obszary ochrony". Kierując się systemowymi dyrektywami wykładni, należy stwierdzić, że normatywny związek treściowy pomiędzy odsyłającym przepisem definicyjnym art. 6 pkt 2 lit. b ustawy szkodowej, a postanowieniami rozporządzenia wydanego na podstawie art. 26 ustawy o ochronie przyrody, nakazuje przyjąć, że "chronionym siedliskiem przyrodniczym" jest każde siedlisko o typie wymienionym w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie siedlisk przyrodniczych, niezależnie od tego, w jaki sposób odnoszą się do niego kryteria wymienione w postanowieniach § 5 rozporządzenia - w jakim stopniu te kryteria spełnia.

Zdaniem NSA zaznaczyć przy tym trzeba, że ustawa szkodowa dokonała, w zakresie swojej regulacji, implementacji dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15). Zatem w ocenie NSA "chronione siedliska przyrodnicze" nie muszą spełniać kryteriów wymienionych w załączniku III do dyrektywy 92/43/EWG. Zakresem dyrektywy 2004/35 objęte są bowiem wszystkie siedliska wymienione w załączniku I do dyrektywy 92/43/EWG, natomiast kryteria wymienione w załączniku III do tej dyrektywy nie mają, w tym kontekście, znaczenia. Mając na względzie ratio legis prawodawcy unijnego, pojęcie "chronionych siedlisk przyrodniczych" należy interpretować w sposób autonomiczny, tj. w oderwaniu od kryteriów przesądzających o objęciu ich ochroną, jako obszaru Natura 2000 (na podstawie dyrektywy 92/43/EWG) – uznał NSA.

Na podstawie:
Wyrok NSA z 18 czerwca 2013 r., sygn. akt II OSK 444/12, prawomocny