Nowelizacja ustawy Prawo wodne ma na celu transpozycję do krajowego porządku prawnego postanowień następujących aktów prawa unijnego:
1.dyrektywy 2000/60/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej ( Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000);
2. dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288 z 06.11.2007)
3.dyrektywy 2006/18/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami i pogarszaniem się ich stanu (Dz. Urz. UE L 372 z 27.12.2006)
4.dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 19991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991)

Cel ochrony wód

W znowelizowanej ustawie dodano treść do art. 38 ust. 2 prawa wodnego, który określa cel ochrony wód. Jest nim możliwość osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych oraz obszarów chronionych określonych w Prawie wodnym, a także poprawa jakości wód oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych.

Nowe definicje i pojęcia.

W celu uszczegółowienia i dokonania pełnej transpozycji tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW), wprowadzono szereg nowych definicji legalnych, które wcześniej nie zostały wdrożone do polskiego prawodawstwa. Chodzi tu m.in. o definicje „dobrego potencjału ekologicznego”, „dobrego stanu chemicznego wód podziemnych”, „dobrego stanu ekologicznego”, „dopuszczalnych wartości emisji”, „dobrego stanu chemicznego wód podziemnych”, „substancji priorytetowych”, ponadto doprecyzowano definicję „powodzi” oraz zmieniono brzmienie definicji „zanieczyszczenia”.

Przedmiotowe definicje nie bez przyczyny zostały wprowadzone do ustawy – Prawo wodne, wynika to z faktu, że jak dotąd RDW nie została w tym zakresie w pełni transponowana do polskiego porządku prawnego. Ww. definicje, a w szczególności – definicja „dobrego potencjału ekologicznego”, związane są z problematyką klasyfikacji jednolitych części wód i stanowią uzupełnienie do już obowiązujących regulacji Prawa wodnego.

Dlatego też, wprowadzone określenia należy odczytywać wspólnie z regulacjami merytorycznymi wynikającymi z przepisów art. 38a 38k Prawa wodnego, regulującymi materię klasyfikacji wód i określającymi cele środowiskowe.

Natomiast w art. 38b ust. 1 u.p.w. określono, co należy rozumieć przez pojęcie cele środowiskowe – jest to osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych, dobrego stanu chemicznego wód podziemnych, dobrego stanu ekologicznego, dobrego potencjału ekologicznego oraz dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych, a także zapobieganie ich pogorszeniu, w szczególności w odniesieniu do ekosystemów wodnych i od wody zależnych.

Cele środowiskowe określa się dla: jednolitych części wód powierzchniowych niewyznaczonych jako sztuczne lub silnie zmienione; sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych, jednolitych części wód podziemnych oraz obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4 u.p.w. Cele środowiskowe zawiera się w planie gospodarowania wodami na obrzeżu dorzecza i weryfikuje co 6 lat. Cele środowiskowe dla jednolitych części wód powierzchniowych zostały określone w art. 38d ust. 1 i 2 u.p.w.

Przedstawione powyżej definicje zostały ulokowane w art. 9 ust.1 u.p.w: tj.:

dobry potencjał ekologiczny – należy rozumieć taki stan silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych lub sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych, który na podstawie klasyfikacji potencjału ekologicznego tych wód, dokonanej z uwzględnieniem definicji klasyfikacji tego potencjału, jest określany co najmniej jako dobry;

dobry stan chemiczny wód podziemnych – rozumie się przez to taki stan
chemiczny jednolitych części wód podziemnych, który na podstawie oceny stanu chemicznego tych wód, dokonanej z uwzględnieniem definicji klasyfikacji tego stanu, jest określany jako dobry;

dobry stan ekologiczny - to taki stan jednolitych części wód powierzchniowych innych niż silnie zmienione jednolite części wód powierzchniowych lub sztuczne jednolite części wód powierzchniowych, który na podstawie klasyfikacji stanu ekologicznego tych wód, dokonanej z uwzględnieniem definicji klasyfikacji tego stanu, jest określony co najmniej jako dobry;@page_break@

dopuszczalna wartość emisji – masa, stężenie lub poziom emisji substancji lub energii, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 1, wynikających z najlepszych dostępnych technik w rozumieniu art. 3 pkt. 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, które nie powinny być przekraczane w określonym czasie;

substancja priorytetowa – są to substancje lub grupy substancji, których emisje do wód należy stopniowo ograniczać, a w przypadku priorytetowych substancji niebezpiecznych – stopniowo usuwać ze środowiska wodnego w celu ich wyeliminowania; (definicja ta stanowi pełną transpozycję definicji zawartej w art. 2 pkt 30 Ramowej Dyrektywy Wodnej, wykaz tych substancji jest zawarty w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie upoważnienia określonego w art. 38d ust. 4 ustawy – Prawo wodne).


regulacja wód – polega na podejmowaniu przedsięwzięć dotyczących kształtowania przekroju podłużnego i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku naturalnego. Regulacje wód stanowią w szczególności działania niebędące działaniami związanymi z utrzymaniem wód, o których mowa w art. 22 ust. 1b (art. 67 ust 2).


Utrzymanie wód publicznych – plan utrzymania wód

Ustawa precyzuje jak należy dokumentować planowanie gospodarowanie wodami. Zgodnie z art. 114 ust. 5 u.p.w, plany gospodarowania wodami na obrzeżu dorzecza będą teraz przyjmowane w formie rozporządzenia Rady Ministrów.

Utrzymanie wód publicznych zgodnie z dodanym ust. 1a art. 21 u.p.w. stanowi obowiązek ich właściciela i obejmuje działania wynikające zarówno z planu utrzymania wód jak i z planu utrzymania wód, jeżeli zachodzi pilna i uzasadniona konieczność realizacji tych działań z uwagi na zapewnienie ochrony przed powodzią lub w związku z koniecznością usunięcia skutków powodzi. Przy czym należy wskazać, iż utrzymywanie publicznych śródlądowych wód powierzchniowych oraz morskich wód wewnętrznych polega także na zachowaniu stanu dna lub brzegów oraz na remoncie lub konserwacji istniejących budowli regulujących (art. 22 ust. 1 ).


W znowelizowanej ustawie wprowadzono także zwięzły katalog określający cele dla których utrzymanie wód ma zapewnić m.in.:
- ochronę przed powodzią lub usuwanie skutków powodzi;
- warunki korzystania z wód, w tym utrzymanie zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych, obiektów mostowych, rurociągów itp.
- warunków eksploatacji śródlądowych dróg wodnych oraz działania urządzeń wodnych.

Ponadto w art. 22 ust. 1b zawarto wyczerpujący katalog tzw. „prac utrzymaniowych” , do których należą m.in.:
- wykaszanie roślin z dna brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
- usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód powierzchniowych;
- usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych;
-udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu; itd.


Wdrożenie ww. regulacji, spowodowało także konieczność wprowadzenia zmian w przepisach ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz.627) – dalej: u.o.o.p. oraz w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235) – dalej: u.o.o.ś.

Znowelizowano przepis art. 118 u.o.o.p., który obecnie określa katalog działań, obejmujący także prace utrzymaniowe, które podlegają zgłoszeniu regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska, jeżeli prowadzone są na obszarach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 1-5 i 7-9 oraz w obrębach chronionych wyznaczonych na podstawie ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym, a także w obrębie cieków naturalnych, są to.:
- prace wymienione w art. 22 ust. 1b u.p.w.;
- melioracje wodne;
- wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w ramach szczególnego korzystania z wód;
- innych niż wymienione w pkt. 1-3 działań obejmujących roboty ziemne mogące zmienić warunki wodne lub wodno-glebowe.


Natomiast art. 118b u.p.w. określa przypadki, w których zgłoszenie nie jest wymagane z uwagi na minimalny zakres ingerencji w środowisko wymienionych w tym artykule typów prac utrzymaniowych oraz ich bieżący charakter.

Ponadto w art. 56 u.o.o.p. dodano ust. 10 w brzmieniu „Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, 2 i 2b, zastępuje się decyzją o warunkach prowadzenia działań, o której mowa w art. 118 ust. 8, jeżeli nałożono obowiązek uzyskania tej decyzji.” Zapis ten należy odczytywać w kontekście całej nowej regulacji art. 118 u.o.o.p., a więc w sytuacji gdy w konkretnym przypadku do regionalnego dyrektora ochrony środowiska zostanie złożone zgłoszenie prowadzenia działań określonych w art. 22 ust. 1b oraz 118 ust. 1 pkt. 2-4, których przeprowadzenie będzie wymagało uzyskania zezwolenia określonego w art. 56 ust. 1, 2 i 2b (tzw. odstępstwo od zakazów), to w ramach prowadzenia jednego postępowania administracyjnego, przedmiotowe zezwolenie będzie stanowiło integralną cześć decyzji o warunkach prowadzenia działań (art. 118 ust. 8 u.o.o.p.)., tzn. zezwolenie będzie zastąpione decyzją, która w swej treści będzie zawierała dyspozycje odnoszące się do odstępstw od zakazów.


Plan utrzymania wód

Ustawa Prawo wodne została także uzupełniona o regulacje wprowadzające nowy dokument planistyczny, jakim jest plan utrzymania wód, który będzie obejmował zgodnie z dyspozycją art. 114b u.p.w.: określenie odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których występują zagrożenia swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, wraz z identyfikacją tych zagrożeń; wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych o istotnym znaczeniu dla zarzadzania wodami oraz wykaz planowanych działań, o których mowa w art. 22 ust. 1b u.p.w., wskazując na podmiot odpowiedzialny za realizacje działań, uzasadnienie koniczności realizacji działań oraz szacunkową analizę kosztów i korzyści wynikających z planowanych działań.@page_break@

Projekt planu utrzymania wód będzie opracowywany z uwzględnieniem potrzeb z zakresu ochrony przed powodzią, konieczności osiągnięcia celów środowiskowych i ochrony wód oraz przesłanek dopuszczalności nieosiągnięcia dobrego stanu ekologicznego oraz niezapobieżenia pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału ekologicznego, o którym mowa w art. 38 j ust. 1 u.p.w.

Wprowadzenie takiej regulacji miało na celu związanie planów utrzymania wód ze strategicznymi dokumentami planistycznymi w gospodarce wodnej, jakimi są plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym, co ma zagwarantować synergię tej regulacji z regulacjami stanowiącymi implementacje RDW oraz dyrektywą powodziową.


Przygotowanie tego planu oraz jego aktualizacja należy do kompetencji dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej i podlega on uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i właściwymi marszałkami województw. Zgodnie z 114b ust 5 plany utrzymania wód przyjmuje się w drodze aktu prawa miejscowego.

Trzeba podkreślić, że realizacja ustaleń planu utrzymania wód może mieć znaczące skutki dla środowiska, dlatego też ustawodawca uznał za zasadne, aby dokument ten podlegał strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, o której mowa w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.


Poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego

Nowelizacja ustawy Prawo wodne zawiera także szereg zmian, które stanowią uzupełnienie transpozycji dyrektywy powodziowej, których celem jest poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego kraju, poprzez stworzenie ram prawnych umożliwiających pełną koordynację działań przeciwpowodziowych z realizacją celów środowiskowych dla jednolitych część wód i ochroną przyrody.

Najistotniejszą z nich jest wprowadzenie w art. 9 ust 1 pkt 10 u.p.w definicji powodzi, przez którą rozumie się czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, wywołane przez wezbraniowe wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbraniowe wody w systemach kanalizacyjnych.

Natomiast kierując się zapisami pkt. 18 Preambuły dyrektywy powodziowej, która mówi, że państwa członkowskie powinny opierać swoje oceny, mapy i plany na odpowiednich „najlepszych praktykach” i „najlepszych dostępnych technologiach”, niepowodujących nadmiernych kosztów w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym, wprowadzono w art. 88a i w art. 119a – u.p.w. zapisy dotyczące koordynacji działań podejmowanych w zakresie działań przeciwpowodziowych oraz RDW w zakresie osiągania celów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz celów środowiskowych i ochrony wód.

Celem koordynacji opisanej w art. 88a ust 6 u.p.w. jest zwiększenie skuteczności ochrony przed powodzią oraz zapewnienie współpracy na rzecz osiągnięcia wspólnych korzyści oraz wymiany informacji w zakresie ochrony przed powodzią dla osiągnięcia celów środowiskowych i ochrony wód. Do czynności w zakresie koordynacji należy m.in. opracowywanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, opracowywanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz działania zapewniające udział wszystkich zainteresowanych w osiąganiu celów środowiskowych, które będą przeprowadzane w sposób skoordynowany z działaniami zapewniającymi aktywny udział wszystkich zainteresowanych w osiąganiu celów zarządzania ryzykiem powodziowym.

Zgodnie z art. 88b ust. 1 wstępną ocenę ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy, należy przygotowywać na podstawie dostępnych lub łatwych do uzyskania informacji, w szczególności obejmujących wpływ na zmiany klimatu na występowanie powodzi. Jednocześnie na Prezesie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej spoczywa obowiązek podania do publicznej wiadomości wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego w Biuletynie Informacji Publicznej Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.


Plan zarządzania ryzykiem powodziowym

W znowelizowanej ustawie zasadniczo rozbudowano regulację dotyczącą opracowywania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza, którego część znajduje się na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz dla obszarów dorzecza, którego cześć znajduje się na terytorium państw leżących poza granicami unii Europejskiej.


Dla obszaru dorzecza, którego część znajduje się na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej, Prezes KZGW, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej, podejmuje współpracę z właściwymi organami tych państw w celu przygotowania jednego międzynarodowego planu zarzadzania ryzykiem powodziowym albo zestawu uzgodnionych planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla międzynarodowego obszaru dorzecza. Jeżeli plan albo palny nie zostały opracowane, Prezes KZGW przygotowuje i uzgadnia, w możliwie najszerszym zakresie, z właściwymi organami innych państw członkowskich Unii Europejskiej planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla części międzynarodowego obszaru dorzecza znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.


Natomiast dla obszaru dorzecza, którego część znajduje się na terytorium państw leżących poza granicami Unii Europejskiej, Prezes KZGW, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej, podejmuje działania na rzecz współpracy z właściwymi organami tych państw, w celu przygotowania jednego międzynarodowego planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla międzynarodowe obszaru dorzecza lub zestawu uzgodnionych planów zarządzania ryzkiem powodziowym dla międzynarodowego obszaru dorzecza. Jeżeli nie będzie to możliwe, Prezes KZGW opracuje plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla części międzynarodowego obszaru dorzecza, znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, uzgodniony w możliwie najszerszym zakresie z właściwymi organami państw leżących poza granicami Unii Europejskiej.


Ponadto jak wynika z art. 88f ust 5b u.p.w. działania służące osiągnięciu celów zarządzania ryzkiem powodziowym zawarte w planach zarządzania ryzykiem powodziowym nie mogą wpływać na znaczące zwiększenie ryzyka powodziowego na terytorium innych państw, co ważne z wyłączeniem przypadków, w których te działania zostały uzgodnione w ramach wyżej opisanej współpracy.


Zgodnie z art. 15 u.p.w. pierwsze plany zarządzania ryzykiem powodziowym powinny zawierać: wnioski ze wstępnej oceny ryzyka powodziowego, przedstawione w formie mapy obszaru dorzecza, na której są zaznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi; mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego wraz z opisem wniosków z analiz tych map; opis celów zarzadzania ryzykiem powodziowym, katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym związane ze strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, ocena oddziaływania przedsięwzięć na środowisko oraz oceną oddziaływania na obszary Natura 2000; związane z kontrolą zagrożeń wypadkami z udziałem substancji niebezpiecznych w rozumieniu art. art. 3 pkt. 37 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013, poz.1232 ze zm.)
Rozwiązania o istotnym znaczeniu dla statusu planów zarządzania ryzkiem powodziowym (tj. przyjmowanie i aktualizacja planów), również planów opracowywanych dla obszaru dorzecza, przyjmowane są przez Radę
Ministrów w formie rozporządzenia.


Dodatkowo wskazuje się, że ochrona przed powodzią powinna być realizowana z uwzględnieniem wszystkich elementów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności zapobieganie, ochronę, stan należytego przygotowania i reagowanie w przypadku wystąpienia powodzi, usuwanie skutków powodzi, odbudowę i wyciągnięcie wniosków w celu ograniczenia potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Ochrona ta powinna być prowadzona w sposób zapewniający koordynację właśnie z działaniami służącymi osiągnięciu celów środowiskowych i ochrony wód.


Moc obowiązująca znowelizowanej ustawy


Należy wskazać, iż do spraw wszczętych, a niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe. Przyjęcie zasady, że wszystkie postępowania administracyjne toczące się przed dniem wejścia w życie nowej regulacji, zostaną zakończone na podstawie przepisów obowiązujących dotychczasowo. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli na uniknięcie wątpliwości prawnych co do zakresu ewentualnego zastosowania przepisów znowelizowanej ustawy oraz niezaskakiwanie adresatów norm prawnych koniecznością stosowania nowych regulacji do zakończenia spraw toczących się pod rządami regulacji dotychczasowych. Niewątpliwie jest to wiec rozwiązanie korzystne dla stron postępowania, ponieważ sprawy, które zostały wszczęte na gruncie dawnych przepisów, zostaną na gruncie tych przepisów zakończone.