WAŻNE!
Numer NIP jest identyfikatorem podatkowym osób fizycznych, jeżeli spełniona jest przynajmniej jedna z czterech przesłanek:
1) osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą, lub
2) osoba fizyczna jest zarejestrowana jako podatnik VAT,
3) osoba fizyczna jest płatnikiem podatków, składek na ubezpieczenie społeczne lub składek na ubezpieczenie zdrowotne,
4) osoba fizyczna nie jest objęta rejestrem PESEL.
Odnośnie pierwszej z wymienionych przesłanek wskazać należy, że przepisy określają kilka definicji działalności gospodarczej. W konsekwencji nie jest jasne jaką działalność gospodarczą miał na myśli ustawodawca formułując tę przesłankę. Ministerstwo Finansów oraz organy podatkowe stoją na stanowisku, że chodzi o działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o PIT. Oznacza to, między innymi, że osoby fizyczne uzyskujące przychody z najmu „prywatnego", które nie prowadzą działalności gospodarczej oraz nie są zarejestrowane jako podatnicy VAT, jako identyfikator podatkowy powinny stosować numer PESEL (niezależnie od formy opodatkowania najmu, a więc niezależnie od tego czy mają zastosowanie zasady ogólne czy ryczałt). Stanowisko takie Ministerstwo Finansów zajęło, między innymi, w opublikowanym na swoich stronach internetowych (www.mf.gov.pl) informatorze „Identyfikator podatkowy NIP czy PESEL".
PAMIĘTAJ!
Identyfikatorem osób fizycznych uzyskujących przychody z „prywatnego najmu" jest numer PESEL (o ile osoby te nie prowadzą działalności gospodarczej oraz nie są zarejestrowane jako podatnicy VAT).
Przykład
Osoba fizyczna osiąga przychody z prywatnego wynajmu dwóch mieszkań (nie prowadzi działalności gospodarczej w tym zakresie). Przychody te opodatkowane są w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Osoba ta nie jest zarejestrowana jako podatnik VAT. Osoba ta składając zeznanie PIT-28 za 2013 r. jako identyfikator podatkowy powinna wskazać numer PESEL.
Drugą ze wskazanych powyżej przesłanek jest rejestracja jako podatnik VAT, niekoniecznie zaś rejestracja jako podatnik VAT czynny. W konsekwencji numer NIP (a nie PESEL) jest identyfikatorem osób fizycznych zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni (niezależnie od tego czy prowadzą działalność gospodarczą).
WAŻNE!
Numer NIP jest identyfikatorem podatkowym zarówno osób fizycznych zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni, jak również osób fizycznych zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni.
Przykład
Wróćmy do poprzedniego przykładu i załóżmy, że osoba, o którym w nim, mowa jest zarejestrowana jako podatnik VAT zwolniony. Powoduje to, że identyfikatorem podatkowym tej osoby jest numer NIP (a nie numer PESEL, który byłby identyfikatorem podatkowym tej osoby, gdyby nie była ona zarejestrowana jako podatnik VAT).
Z kolei istnienie trzeciej ze wskazanych przesłanek powoduje, że NIP jest zawsze identyfikatorem osób fizycznych będących wspólnikami spółek cywilnych, spółek jawnych, komandytowych, spółek partnerskich oraz spółek z o.o.. Wspólnicy takich spółek są bowiem obowiązani do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (ewentualnie tylko składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdy ze względu na zbieg tytułów ubezpieczeń nie opłacają składek na ubezpieczenie społeczne), a więc są płatnikami tych składek.
WAŻNE!
Identyfikatorem osób fizycznych będących wspólnikami spółek cywilnych, spółek jawnych, komandytowych, spółek partnerskich oraz spółek z o.o. jest zawsze numer NIP.
Przykład
Osoba fizyczna jest wspólnikiem spółki cywilnej. Poza działalnością prowadzoną w formie spółki cywilnej osoba ta nie prowadzi działalności gospodarczej. Identyfikatorem podatkowym takiej osoby fizycznej jest numer NIP, gdyż jest ona płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (albo tylko składek na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli ze względu na zbieg ubezpieczeń nie opłaca ona składek ubezpieczenie społeczne).
Czwartą przesłanką uznania za identyfikator podatkowy numeru PESEL jest okoliczność, że osoba fizyczna nie jest objęta rejestrem PESEL. A zatem identyfikatorem osób fizycznych, którym nie został nadany numer PESEL jest zawsze numer NIP.
Przykład
Obywatel Czech zamierza podjąć pracę w Polsce. Nie jest objęty rejestrem PESEL (nie został mu nadany numer PESEL). Osoba ta musi zatem wystąpić o nadanie NIP, gdyż to NIP jest identyfikatorem podatkowym tej osoby.
Pewne wątpliwości budzi kwestia jaki identyfikator podatkowy powinny stosować osoby fizyczne, które w roku, za który składane jest zeznanie, prowadziły działalność gospodarczą, a które przed złożeniem zeznania za ten rok zlikwidowały ją (przy założeniu, że osoby te nie są zarejestrowane jako podatnicy VAT oraz nie są płatnikami podatników lub składek ubezpieczeniowych). Uznać należy, że o właściwym dla osób fizycznych identyfikatorze podatkowym decyduje nie status danej osoby fizycznej w momencie składania zeznania rocznego, lecz status istniejący w roku, za który składane jest zeznanie. Podobne stanowisko prezentuje Ministerstwo Finansów, które w opublikowanym na swojej stronie internetowej (www.mf.gov.pl/) informatorze „Identyfikator podatkowy NIP czy PESEL" stwierdziło, że „zastosowanie właściwego identyfikatora podatkowego (we wszystkich składanych w danym okresie dokumentach) jest zdeterminowane statusem ewidencyjnym w okresie, za jaki dokonuje się czynności, a nie w momencie dokonywania tej czynności".
PAMIĘTAJ!
Osoby fizyczne, dla których numer NIP stał się identyfikatorem podatkowym dopiero w danym roku, składając zeznanie PIT za rok poprzedni jako identyfikator podatkowy powinny wskazać numer PESEL.
Przykład
Osoba fizyczna z dniem 1 lutego 2013 r. podjęła działalność gospodarczą. W 2012 r. osoba ta nie prowadziła działalności gospodarczej, nie była zarejestrowana jako podatnik VAT, ani nie była płatnikiem podatków ani składek ubezpieczeniowych. W opisanej sytuacji składając zeznanie PIT za 2012 r. osoba ta była obowiązana wskazać w nim jako identyfikator podatkowy numerem PESEL (mimo, że od 1 lutego 2013 r. identyfikatorem podatkowym tej osoby jest numer NIP).
I odwrotnie, osoba fizyczna, która zlikwidowała działalność gospodarczą w poprzednim roku (czy to z końcem tego roku, czy to w jego trakcie) składając zeznanie PIT za ten rok obowiązana jest wskazać jako identyfikator podatkowy numer NIP. Dotyczy to również sytuacji, gdy w momencie składania zeznania identyfikatorem podatkowym tej osoby jest numer PESEL.
PAMIĘTAJ!
Osoby fizyczne, których identyfikatorem podatkowych chociaż przez część poprzedniego roku był numer NIP, składając zeznanie PIT za ten rok jako identyfikator podatkowy powinny wskazać numer NIP.
Przykład
Osoba fizyczna zlikwidowała z dniem 1 marca 2013 r. działalność gospodarczą. Od tego dnia identyfikatorem podatkowym tej osoby jest numer PESEL, lecz składając zeznanie podatkowe za 2013 r. osoba ta powinna wskazać jako identyfikator podatkowy numer NIP.
Warto zwrócić uwagę, że - z zastrzeżeniem wyjątków powyżej wskazanych - osoby fizyczne powinny stosować posiadany identyfikator podatkowy (NIP lub PESEL) we wszystkich składanych deklaracjach podatkowym. Oznacza to, że osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą, obowiązane są stosować NIP również w przypadku składania deklaracji podatkowych w żaden sposób niezwiązanych z prowadzoną działalnością.
Przykład
Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i jest zarejestrowana jako czynny podatnik VAT. Jej identyfikatorem podatkowym jest zatem numer NIP. Osoba ta kupiła „prywatnie" samochód od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jest z tego tytułu zobowiązana do złożenia deklaracji PCC-3 (oraz zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych). Na deklaracji tej jako identyfikator podatkowy powinna wskazać numer NIP.