Eksploatacja transformatorów.

ZARZĄDZENIE

MINISTRA GÓRNICTWA I ENERGETYKI

z dnia 25 października 1969 r.

w sprawie eksploatacji transformatorów.

Na podstawie art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 maja 1962 r. o gospodarce paliwowo-energetycznej (Dz. U. Nr 32, poz. 150) zarządza się, co następuje:

§  1.

1. Zarządzenie określa szczegółowe zasady eksploatacji transformatorów olejowych i suchych o napięciu wyższym od 1 kV i o mocy 20 kVA i większej, zainstalowanych w jednostkach gospodarki uspołecznionej, zwanych dalej "zakładami".

2. Zarządzenie nie dotyczy transformatorów piecowych, spawalniczych, probierczych, prostownikowych, przeznaczonych do pracy w pomieszczeniach niebezpiecznych pod względem wybuchowym, zasilających silniki trakcyjne umieszczone na lokomotywach i wozach motorowych, oraz innych transformatorów specjalnych.

§ 2. Transformatory objęte zarządzeniem dzieli się na następujące grupy:

1) grupa I - transformatory o górnym napięciu 220 kV i wyższym oraz transformatory o mocy 100 MVA i większej,

2) grupa II - transformatory o mocy większej od 1,6 MVA nie zaliczone do grupy I,

3) grupa III - transformatory o mocy 1,6 MVA i mniejszej.

§  3.

1. Transformatory zainstalowane na stanowiskach pracy, będące w należytym stanie technicznym i wyłączone z ruchu za pomocą łączników zainstalowanych w ich polach, stanowią rezerwę ruchową.

2. Transformatory znajdujące się w magazynie zakładu lub na terenie stacji, lecz nie zainstalowane na stanowiskach pracy, stanowią rezerwę magazynową.

§  4.

1. Przyjęcie do eksploatacji transformatorów zainstalowanych na stanowiskach pracy może nastąpić po komisyjnym stwierdzeniu, że montaż transformatorów i wszystkich urządzeń związanych z ich ruchem został wykonany w sposób poprawny i zgodny z dokumentacją techniczną oraz po uzyskaniu zadowalających wyników z przeprowadzonych badań stanu technicznego.

2. Badania stanu technicznego transformatorów polegają na wykonaniu prób i pomiarów oraz czynności wyszczególnionych w załączniku nr 1 do zarządzenia.

§ 5. Transformatory grupy I i II po zalaniu olejem powinny przed załączeniem odpowietrzać się nie mniej niż 24 godziny, jeżeli instrukcja fabryczna nie przewiduje inaczej.

§ 6. Z transformatorów z wymuszonym obiegiem oleju należy usunąć powietrze przez uruchomienie pomp olejowych na 5 godzin przed pierwszym załączeniem transformatora, jeżeli instrukcja fabryczna nie przewiduje inaczej.

§ 7. Pierwsze załączenie transformatora grupy I powinno odbywać się komisyjnie, według ustalonego programu, w obecności przedstawiciela wytwórcy lub zakładu remontowego.

§ 8. Transformatory grupy I i II przed przyjęciem do eksploatacji powinny być poddane ruchowi próbnemu trwającemu co najmniej 72 godziny. Warunki ruchu próbnego powinny być uzgodnione między użytkownikiem a wytwórcą transformatora lub zakładem remontowym.

§ 9. Transformatory rezerwy ruchowej, wyłączone na okres dłuższy niż cztery tygodnie, można załączyć po przeprowadzeniu badań określonych w lp. 1, 2, 3, 4, 5, 10, 11 i 12 załącznika nr 1 do zarządzenia.

§ 10. Transformatory rezerwy ruchowej zaleca się załączać w okresach krótszych od czterech tygodni, wyłączając do rezerwy ruchowej kolejne transformatory z nimi współpracujące. Załączenie transformatora rezerwy ruchowej w okresie krótszym od czterech tygodni może nastąpić bez badań określonych w § 9.

§  11.

1. Załączanie i wyłączanie transformatorów w stanie jałowym i obciążonych należy wykonywać za pomocą wyłączników.

2. Dopuszcza się załączanie i wyłączanie za pomocą odłączników trójbiegunowych następujących transformatorów:

Lp.	Górne napięcie transformatorów (w kV)	Transformatory w stanie jałowym o mocy (w kVA)	Transformatory obciążone o mocy (w kVA)
1	3	125 i mniejszej	-
2	6	200 "	20
3	10	315 "	20
4	15	400 "	30 i mniejszej
5	20	500 "	30 "
6	30	1.000 "	50 "
7	40	1.250 "	-
8	110	16.000 "	-

3. Dopuszcza się załączanie i wyłączanie za pomocą odłączników trójbiegunowych transformatorów w stanie jałowym o mocy 25 i 31,5 MVA, o górnym napięciu 110 kV, jeżeli:

1) odstępy między osiami biegunów odłącznika wynoszą co najmniej:

a) 1.900 mm - dla transformatorów o mocy 25 MVA,

b) 2.100 mm - dla transformatorów o mocy 31,5 MVA,

2) napięcie zasilania nie jest wyższe niż 121 kV,

3) zostaną uprzednio odłączone cewki gaszące.

§ 12. Trwały wzrost napięcia zasilania obciążonego transformatora nie może przekroczyć o 5% napięcia danego zaczepu, o ile wytwórca nie ustali inaczej.

§  13.

1. Dopuszczalne wartości przeciążeń transformatorów należy przyjmować zgodnie z właściwą normą, dokumentacją techniczną lub pomiarami eksploatacyjnymi uzgodnionymi z wytwórcą.

2. W razie przeciążenia transformatora, osoba sprawująca dozór nad eksploatacją powinna zorganizować dokładną kontrolę warunków pracy transformatora, ze szczególnym zwróceniem uwagi na właściwą wentylację pomieszczenia i na działanie urządzeń chłodzących.

§  14.

1. Programy pracy transformatorów powinny być opracowywane nie rzadziej niż co 12 miesięcy i powinny być bieżąco aktualizowane.

2. Programy pracy transformatorów powinny zapewniać ekonomicznie właściwy rozpływ mocy i energii czynnej i biernej oraz minimalizację strat energii w sieci elektroenergetycznej zakładu. W programie należy w szczególności uwzględnić:

1) niezawodność zasilania układu,

2) właściwe poziomy napięć,

3) właściwe moce zwarcia,

4) prawidłowe i wybiorcze działanie urządzeń zabezpieczających,

5) elastyczność manipulacyjną układu,

6) ekonomicznie i technicznie uzasadniony czas ruchu, w tym także pracę równoległą transformatorów.

§  15.

1. Zapisy ruchowe transformatorów powinny obejmować co najmniej obciążenia prądowe transformatorów.

2. W stacjach bez stałej obsługi wskazania przyrządów pomiarowych należy zapisywać podczas każdego pobytu obsługi. Przynajmniej raz w roku, w okresie największego obciążenia transformatora, należy wykonać pomiary wartości i równomierności obciążenia faz.

§ 16. Analizy techniczno-ekonomiczne ruchu transformatorów powinny być opracowywane nie rzadziej niż jeden raz w roku, a wyniki uwzględniane przy opracowaniu programu pracy transformatorów.

§ 17. W razie pożaru transformatora, należy odłączyć od sieci wszystkie uzwojenia transformatora.

§  18.

1. Stan techniczny transformatorów, ich zdolność do dalszej pracy i warunki eksploatacji powinny być kontrolowane i oceniane na podstawie wyników przeprowadzanych okresowo oględzin i przeglądów.

2. Przy przeprowadzaniu oględzin transformatorów nie wymaga się wyłączania napięcia.

3. Przeglądy transformatorów przeprowadza się po wyłączeniu napięcia, w zasadzie podczas planowanych przerw w ruchu transformatorów.

§  19.

1. Oględziny transformatorów należy przeprowadzać nie rzadziej niż:

1) jeden raz na zmianę - dla transformatorów zainstalowanych w stacjach ze stałą obsługą,

2) jeden raz na miesiąc - dla transformatorów zainstalowanych w stacjach bez stałej obsługi, zasilających odbiorców wymagających dużej pewności zasilania,

3) jeden raz w roku - dla transformatorów zainstalowanych w stacjach bez stałej obsługi, nie zaliczonych do transformatorów określonych w pkt 2.

2. Oględziny transformatorów grupy I i II oraz innych transformatorów zasilających odbiorców wymagających dużej pewności zasilania należy przeprowadzać ponadto w czasie trwania:

1) skrajnie wysokich temperatur otoczenia (powyżej + 35°C),

2) skrajnie niskich temperatur otoczenia (poniżej -20°C).

3. Wykaz transformatorów zaliczonych do transformatorów zasilających odbiorców wymagających dużej pewności zasilania (ust. 1 pkt 2 i ust. 2) ustala kierownik zakładu.

§ 20. Podczas przeprowadzania oględzin należy w szczególności sprawdzić:

1) wskazania przyrządów pomiarowych,

2) poziom oleju w olejowskazie oraz szczelność transformatora i urządzeń obiegu olejowego,

3) temperaturę oleju,

4) obciążenie transformatora,

5) stan urządzeń pomocniczych,

6) stan izolatorów,

7) stan połączeń szynowych, urządzeń ochrony przepięciowej i zwarciowej oraz uziemień roboczych i ochronnych,

8) stan pomieszczenia transformatora (drzwi, okna, szczelność dachu).

§ 21. Ruch transformatora powinien być wstrzymany dla przeprowadzenia przeglądu doraźnego w razie stwierdzenia uszkodzeń lub zakłóceń uniemożliwiających normalną eksploatację transformatora, a w szczególności w razie stwierdzenia:

1) ubytku oleju (brak oleju w olejowskazie),

2) pęknięć, śladów przebicia lub znacznych rys izolatorów,

3) wyraźnego wzrostu natężenia dźwięku (trzaski, syczenie, bulgotanie),

4) śladów oleju w wodzie wypływającej z chłodnic lub stwierdzenia, że ciśnienie oleju jest niższe niż ciśnienie wody w transformatorach posiadających chłodzenie wodne,

5) nadmiernego nagrzewania się kabli lub znacznego wycieku masy kablowej z głowic w urządzeniach związanych z ruchem transformatora,

6) wzrostu różnicy temperatur do 10°C między wodą i olejem, wywołanego zanieczyszczeniem chłodnicy (w transformatorach posiadających chłodzenie wodne),

7) zadziałania zaworu bezpieczeństwa, zerwania membrany lub pokrywy podobciążeniowego przełącznika zaczepów.

§  22.

1. Przeglądy transformatorów należy przeprowadzać nie rzadziej niż:

1) jeden raz na trzy lata - dla transformatorów grupy I oraz innych transformatorów zasilających odbiorców wymagających dużej pewności zasilania (zgodnie z wykazem określonym w § 19 ust. 3),

2) jeden raz na pięć lat - dla pozostałych transformatorów.

2. Przeglądy podobciążeniowych przełączników zaczepów powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych w instrukcji fabrycznej, jednak nie rzadziej niż jeden raz na trzy lata.

3. Przegląd transformatora należy przeprowadzić niezależnie od terminów określonych w ust. 1, jeżeli nie znane są przyczyny samoczynnego wyłączenia transformatora lub jeżeli istnieje przypuszczenie, że nastąpiło wewnętrzne uszkodzenie transformatora.

§  23.

1. Przeglądy powinny obejmować w szczególności:

1) pomiar rezystancji (oporu czynnego) izolacji uzwojeń,

2) pomiar współczynnika stratności dielektrycznej izolacji uzwojeń (tg δ) - dla transformatorów grupy I i II o mocy 25 MVA i większej,

3) pomiar reaktancji (oporów biernych) rozproszeniowych - dla transformatorów wymienionych w pkt 2,

4) pomiar rezystancji (oporu czynnego) uzwojeń - dla transformatorów grupy I,

5) próbę oleju,

6) czyszczenie izolatorów,

7) kontrolę obiegu olejowego, usunięcie szlamu z konserwatora i ewentualne czyszczenie oraz dopełnienie lub wymianę oleju,

8) konserwację styków i połączeń śrubowych,

9) kontrolę szczelności,

10) czyszczenie i konserwację instalacji pomocniczych,

11) konserwację napędu przełącznika zaczepów,

12) sprawdzenie i konserwację urządzeń zabezpieczających, pomiarowych i sygnalizacyjnych transformatora,

13) usunięcie innych zauważonych usterek.

2. Wyniki prób i pomiarów określonych w ust. 1 należy uznać za pozytywne, jeżeli:

1) odpowiadają wymaganiom określonym dla transformatorów olejowych w załącznikach nr 2 i 3 do zarządzenia,

2) rezystancja (opór czynny) izolacji uzwojeń transformatorów suchych jest nie mniejsza niż 15 MΩ dla napięć powyżej 10 kV oraz 10 MΩ dla napięć 10 kV i niższych,

3) reaktancje (opory bierne) rozproszeniowe nie różnią się więcej niż o 5% od wartości zmierzonych przez wytwórcę lub zakład remontowy albo podczas prób pomontażowych,

4) rezystancje (opory czynne) uzwojeń są zgodne z wynikami pomiarów wykonanych przez wytwórcę lub zakład remontowy.

§ 24. Transformatory należy przekazać do remontu lub wycofać z eksploatacji, jeżeli zostanie stwierdzone w szczególności:

1) niedotrzymanie wskaźników izolacji określonych dla transformatorów olejowych w załącznikach nr 2 i 3 do zarządzenia,

2) pogorszenie rezystancji (oporu czynnego) izolacji uzwojeń poniżej wartości określonej w § 23 ust. 2 pkt 2,

3) nadmierny wzrost temperatury spowodowany uszkodzeniami wewnętrznymi lub złym stanem rdzenia,

4) wydzielanie się gazu z oleju mimo braku uszkodzeń uzwojeń,

5) wzrost reaktancji (oporów biernych) rozproszeniowych ponad wartość określoną w § 23 ust. 2 pkt 3.

§ 25. Instrukcja o eksploatacji transformatorów powinna określać w szczególności:

1) kolejność czynności przy załączaniu i wyłączaniu transformatorów w zależności od rodzaju zastosowanej aparatury łączeniowej i wartości mocy transformatorów,

2) zakres czynności i badań w razie wyłączenia transformatora przez urządzenia zabezpieczające,

3) zakres i kolejność czynności przy uruchamianiu i eksploatacji urządzeń chłodzących transformatora,

4) najwyższe dopuszczalne temperatury oleju lub poszczególnych części transformatora oraz szczegółowe zasady postępowania osób obsługujących transformator w razie występowania nadmiernych wzrostów temperatury transformatora,

5) zasady ruchu transformatorów rezerwy ruchowej w okresach występowania długotrwałych niskich temperatur otoczenia,

6) okres trwania skrajnie wysokich lub niskich temperatur, po których należy przeprowadzić oględziny transformatorów wymienionych w § 19 ust. 2.

§  26.

1. Tracą moc dotychczasowe przepisy w zakresie uregulowanym niniejszym zarządzeniem.

2. W szczególności - stosownie do przepisów art. 21 ustawy z dnia 30 maja 1962 r. o gospodarce paliwowo-energetycznej (Dz. U. Nr 32, poz. 150):

1) w "Przepisach eksploatacji technicznej urządzeń elektrycznych w zakładach przemysłowych", zatwierdzonych przez Ministra Energetyki dnia 9 lutego 1953 r., traci moc część V "Transformatory",

2) w części 4 "Przepisów eksploatacji elektrowni i sieci", zatwierdzonych przez Ministra Górnictwa i Energetyki dnia 16 grudnia 1959 r., traci moc pkt 4 "Transformatory".

§ 27. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 1969 r.

ZAŁĄCZNIKI

..................................................

Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX

Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.

..................................................

ZAŁĄCZNIK Nr 1

Zakres badań i wymagania techniczne dla transformatorów przyjmowanych do eksploatacji po ich zainstalowaniu na stanowiskach pracy

grafika

ZAŁĄCZNIK Nr 2

Dopuszczalne wartości wskaźników izolacji uzwojeń transformatorów w eksploatacji dla umownej temperatury 30°C

grafika

ZAŁĄCZNIK Nr 3

Wymagania techniczne dla olejów transformatorowych

grafika

• Identyfikator: M.P.1969.47.368
• Rodzaj: Zarządzenie
• Tytuł: Eksploatacja transformatorów.
• Data aktu: 25/10/1969
• Data ogłoszenia: 31/10/1969
• Data wejścia w życie: 01/12/1969