Sposób i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki.

ZARZĄDZENIE NR 19/2016

PREZESA NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

z dnia 17 sierpnia 2016 r.

w sprawie sposobu i trybu przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki

Na podstawie art. 68 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 oraz z 2024 r. poz. 879) zarządza się, co następuje:

DZIAŁ  I

PRZEPISY OGÓLNE

§  1. 

1. Zarządzenie określa sposób i tryb:

1) przeliczania, sortowania i pakowania banknotów i monet oraz oznaczania ich opakowań przez banki;

2) wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w banknoty i monety;

3) oznaczania opakowań banknotów i monet waluty polskiej oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w banknoty i monety waluty polskiej, w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128 przez bank, który jest uczestnikiem GS1, z tym że bank nie musi być uczestnikiem GS1, jeżeli uczestnikiem GS1 jest przedsiębiorca, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 2.

2. Przepisów zarządzenia nie stosuje się do banknotów i monet kolekcjonerskich.

§  2. 

1. Ilekroć w zarządzeniu jest mowa o:

1) etykiecie GS1-128 - należy przez to rozumieć etykietę z kodem kreskowym GS1-128, wykonaną z białego, matowego papieru przeznaczonego do wydruku termotransferowego, zapewniającego trwałość informacji znajdujących się na niej, o wymiarach:

a) 50 mm × 80 mm,

b) 33 mm × 65 mm, w przypadku wiązek sformowanych przez producenta;

2) GS1 - należy przez to rozumieć globalny, międzynarodowy i międzybranżowy system obejmujący standardy identyfikacyjne i komunikacyjne, w tym elektronicznej wymiany danych;

3) GTIN - należy przez to rozumieć unikatowy, globalny numer, służący do identyfikacji opakowań banknotów i monet np. wiązek, pakietów, woreczków jednostkowych, w podziale na banknoty lub monety nadające się do obiegu lub nienadające się do obiegu oraz według ich wartości nominalnej, składający się z czternastu cyfr, przydzielony przez Narodowy Bank Polski, uwzględniony w krajowej liście GTIN, udostępnionej na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego;

4) identyfikacji klienta - należy przez to rozumieć identyfikację polegającą na ustaleniu, w sposób bezpośredni lub pośredni, klienta dokonującego wpłaty do urządzenia obsługiwanego przez klienta, przy wykorzystaniu numeru rachunku bankowego;

5) identyfikatorze - należy przez to rozumieć symbol cyfrowy lub literowy zastępujący podpis pracownika lub podpisy zespołu pracowników, indywidualnie przypisany pracownikowi lub zespołowi pracowników;

6) Identyfikatorze zastosowania IZ - należy przez to rozumieć ustandaryzowane oznaczenie pól, złożonych z dwóch lub więcej cyfr, które w sposób unikatowy określają rodzaj i format następującej po nich informacji np. po IZ (01) występuje GTIN, po IZ (13) występuje data pakowania;

7) kliencie - należy przez to rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;

8) kodzie kreskowym GS1-128 - należy przez to rozumieć kod kreskowy, jako nośnik danych, w którym zapisane są takie dane jak GTIN, SSCC, a także inne informacje w formie Identyfikatora zastosowania IZ, służący do identyfikacji opakowania banknotów lub monet;

9) opasce - należy przez to rozumieć opaskę wykonaną z białego papieru o szerokości od 25 mm do 40 mm;

10) oznaczeniu - należy przez to rozumieć:

a) plombę samozaciskającą, przywieszkę do worka przesyłkowego, worka zbiorczego lub woreczka jednostkowego, przywieszkę z pakietu, etykietę z pudła, wiązki lub półwiązki,

b) plombę samozaciskającą z umieszczoną etykietą GS1-128 do worka przesyłkowego, worka zbiorczego lub woreczka jednostkowego, etykietę GS1-128 z pudła, worka zbiorczego wykonanego z folii, wiązki, pakietu lub woreczka jednostkowego wykonanego z folii, w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128;

11) paczce - należy przez to rozumieć 100 banknotów tej samej wartości nominalnej i tego samego rozmiaru, ułożonych w dowolnym kierunku, na które nałożona jest opaska;

12) (uchylony);

13) pakiecie - należy przez to rozumieć 10 rulonów monet, tej samej wartości nominalnej i tej samej średnicy, zapakowanych w przezroczystą folię termokurczliwą lub próżniowo przy użyciu urządzenia foliującego;

14) plombie samozaciskającej - należy przez to rozumieć plombę wykonaną z tworzywa sztucznego, zawierającą umieszczone na fladze w sposób trwały w szczególności informacje:

a) indywidualny numer plomby, nazwę lub numer banku albo nazwę przedsiębiorcy,

b) indywidualny numer plomby, nazwę lub numer banku albo nazwę przedsiębiorcy z jednej strony flagi oraz miejsce na etykietę GS1-128 z drugiej strony flagi;

15) półwiązce - należy przez to rozumieć 5 paczek o tej samej wartości nominalnej walut obcych, ułożonych w taki sposób, że wszystkie opaski znajdują się jedna nad drugą, zapakowanych w przezroczystą folię;

16) (uchylony);

17) przeliczaniu - należy przez to rozumieć ustalanie liczby banknotów lub monet oraz ich wartości nominalnej;

18) pudle - należy przez to rozumieć opakowanie zawierające 10 wiązek banknotów tej samej wartości nominalnej, wykonane z tektury, o wymiarach nie większych niż 44 cm × 33 cm × 13 cm, z zabezpieczeniami w postaci:

a) skrzydełek blokujących, znajdujących się po obu stronach klapy zamykającej pudło, umieszczonych w kieszeniach znajdujących się po obu stronach pudła,

b) perforacji znajdujących się na obu brzegach przedniej strony klapy zamykającej pudło

- uniemożliwiających jego otwarcie bez zerwania zabezpieczeń;

19) różnicy kasowej - należy przez to rozumieć niezgodność (niedobór lub nadwyżkę) wynikającą ze stwierdzenia w opakowaniu:

a) niezgodności między faktyczną liczbą banknotów lub monet znajdujących się w opakowaniu a liczbą zadeklarowaną,

b) banknotów lub monet o wartości nominalnej innej niż zadeklarowana,

c) banknotów lub monet podejrzanych co do autentyczności,

d) banknotów lub monet zużytych lub uszkodzonych, które:

– zgodnie z odrębnymi przepisami przekazuje się do wymiany do Centrali NBP,

– nie podlegają wymianie w pełnej wartości nominalnej;

20) rulonie - należy przez to rozumieć 50 monet waluty polskiej albo 50 lub mniej monet walut obcych, tej samej wartości nominalnej i tej samej średnicy, ułożonych w taki sposób, że ich powierzchnie się stykają, zapakowanych w papier rulonowy;

21) saszetce - należy przez to rozumieć 100 monet o tej samej wartości nominalnej lub 50 monet o wartości nominalnej 2 złote, wykonanych ze stopu Nordic Gold, zapakowanych w woreczek z przezroczystej folii, na którym zamieszczone są w szczególności następujące informacje: wartość nominalna monet, liczba monet i łączna wartość monet w saszetce;

22) sortowaniu - należy przez to rozumieć podzielenie banknotów lub monet według wartości nominalnej oraz oddzielenie banknotów nadających się do obiegu od banknotów nienadających się do obiegu oraz oddzielenie monet nadających się do obiegu od monet nienadających się do obiegu;

23) sprawdzaniu sumarycznym - należy przez to rozumieć ustalanie liczby:

a) wiązek w pudłach,

b) wiązek lub półwiązek w workach przesyłkowych,

c) paczek w wiązkach lub półwiązkach,

d) (uchylona),

e) woreczków jednostkowych z monetami lub pakietów w workach zbiorczych,

f) saszetek w workach zbiorczych,

g) rulonów w pakietach

- oraz wartości nominalnej banknotów lub monet znajdujących się w tych opakowaniach i ich zgodności z informacjami zamieszczonymi na tych opakowaniach lub oznaczeniach opakowań;

24) SSCC - należy przez to rozumieć unikatowy, seryjny numer, służący do identyfikacji opakowań np. pudła, worka przesyłkowego, worka zbiorczego, przedstawiony jako kod kreskowy GS1-128, składający się z osiemnastu cyfr, który może być ponownie użyty po 120 miesiącach od otwarcia danego opakowania;

25) urządzeniu - należy przez to rozumieć urządzenie do przeliczania lub sortowania, lub sprawdzania autentyczności banknotów lub monet, obsługiwane przez pracownika lub zespół pracowników albo klienta;

26) urządzeniu opaskującym - należy przez to rozumieć urządzenie nakładające opaskę na paczkę;

27) walucie polskiej - należy przez to rozumieć znaki pieniężne (banknoty i monety) w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 1131);

28) walutach obcych - należy przez to rozumieć znaki pieniężne (banknoty i monety) w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy, o której mowa w pkt 27;

29) wiązce - należy przez to rozumieć 10 paczek o tej samej wartości nominalnej, zapakowanych w przezroczystą folię, ułożonych w taki sposób, że:

a) wszystkie opaski znajdują się jedna nad drugą,

b) 5 pierwszych paczek w wiązce ułożonych jest opaskami w lewą stronę, a 5 następnych paczek - w prawą stronę wiązki, w przypadku wiązek formowanych przez producenta;

30) woreczku jednostkowym - należy przez to rozumieć woreczek wykonany z tkaniny, o wymiarach 14 cm × 20 cm - do monet o wartości nominalnej od 1 grosza do 20 groszy, lub 18 cm × 32,5 cm - do monet o wartości nominalnej od 50 groszy do 5 złotych, lub woreczek wykonany z przezroczystej folii;

31) worku przesyłkowym - należy przez to rozumieć worek z kapslami, wykonany z tkaniny, o wymiarach 50 cm × 80 cm;

32) worku zbiorczym - należy przez to rozumieć worek o wymiarach 35 cm × 50 cm:

a) z kapslami, wykonany z tkaniny, lub

b) worek z przezroczystej folii - w przypadku worka formowanego przez producenta.

2. Użyte w zarządzeniu określenie "pobieranie lub odprowadzanie banknotów i monet" oznacza zaopatrywanie banków w banknoty i monety.

§ 3. Przepisy zarządzenia stosuje się odpowiednio do Narodowego Banku Polskiego zwanego dalej "NBP", o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej.

§  4. 

1. Banki określają w umowach w sprawie pobierania i odprowadzania banknotów lub monet, w szczególności:

1) warunki pobierania i odprowadzania banknotów lub monet oraz sposób postępowania w przypadku: stwierdzenia uszkodzenia opakowania banknotów lub monet, uszkodzenia jego oznaczenia lub stwierdzenia różnicy kasowej;

1a) sposób oznaczania opakowań banknotów i monet waluty polskiej oraz wykonywania czynności związanych z pobieraniem i odprowadzaniem banknotów i monet waluty polskiej z zastosowaniem kodów kreskowych GS1-128;

2) przedsiębiorcę, w przypadku powierzenia przedsiębiorcy wykonywania czynności przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet;

3) sposób i tryb przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów lub monet wycofanych z obiegu na podstawie odrębnych przepisów.

2. Na podstawie umów, o których mowa w ust. 1, banki mogą stosować w obrocie między sobą inny niż określony w zarządzeniu sposób i tryb:

1) pakowania i oznaczania opakowań banknotów lub monet pod warunkiem, że sposób pakowania uniemożliwi naruszenie opakowania lub jego oznaczenia;

2) przeliczania, sortowania oraz oznaczania opakowań banknotów lub monet walut obcych oraz wykonywania czynności związanych z pobieraniem lub odprowadzaniem tych znaków.

3. Banki zaopatrują się w worki przesyłkowe, worki zbiorcze, woreczki jednostkowe oraz inne opakowania i ich oznaczenia we własnym zakresie.

§ 5. Warunki i tryb postępowania z banknotami i monetami podejrzanymi co do autentyczności oraz zasady i tryb wymiany banknotów i monet, które wskutek zużycia lub uszkodzenia przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej regulują odrębne przepisy.

§  6. 

1. Sprawdzanie sumaryczne, przeliczanie, sortowanie oraz sprawdzanie autentyczności banknotów lub monet pobranych z NBP jest monitorowane i rejestrowane.

2. W uzasadnionych przypadkach sprawdzanie sumaryczne, przeliczanie, sortowanie oraz sprawdzanie autentyczności banknotów lub monet pobranych z NBP może odbywać się w obecności drugiego pracownika przy zapewnieniu możliwości wzajemnej obserwacji, o ile umowy, o których mowa w § 4, tak stanowią.

DZIAŁ  II

WALUTA POLSKA

Rozdział  1

Sposób i tryb przeliczania i sortowania banknotów i monet

§  7. 

1. Przeliczanie i sortowanie oraz sprawdzanie autentyczności banknotów lub monet wykonywane jest przy użyciu urządzenia albo ręcznie, przy czym:

1) udział banknotów ręcznie przeliczonych, przesortowanych oraz sprawdzonych pod kątem autentyczności w całkowitej liczbie banknotów wszystkich wartości nominalnych, nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu, przeliczonych, przesortowanych oraz sprawdzonych pod kątem autentyczności przez dany bank, nie może przekraczać 10% w danym kwartale;

2) w przypadku przeznaczenia banknotów do urządzeń obsługiwanych przez klienta, banknoty przelicza się, sortuje oraz sprawdza autentyczność przy użyciu urządzeń obsługiwanych przez pracownika lub zespół pracowników.

2. W trakcie przeliczania lub sortowania lub sprawdzania autentyczności banknotów sprawdzana jest ich jakość obiegowa, zgodnie z kryteriami określonymi w załącznikach nr 1 i 2 do zarządzenia, z zastrzeżeniem ust. 10.

3. 1  W przypadku banknotów, urządzenia, o których mowa w ust. 1, powinny:

1) sprawdzać jakość obiegową banknotów zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku nr 1 do zarządzenia;

2) spełniać wymagania określone w załączniku nr 3 do zarządzenia;

3) klasyfikować banknoty zgodnie z załącznikiem nr 4 do zarządzenia.

3a. 2  Potwierdzeniem spełnienia wymogów, o których mowa w ust. 3, są testy weryfikujące urządzenia; informacja o testach jest udostępniona na stronie internetowej NBP.

4. 3  Tryb i szczegółowe zasady przekazywania przez banki do NBP danych o liczbie urządzeń danego rodzaju, o liczbie banknotów lub monet przeliczonych, przesortowanych i sprawdzonych pod kątem autentyczności oraz wprowadzonych ponownie do obrotu regulują odrębne przepisy.

5. Banknoty posiadające uszkodzenia, o których mowa w załączniku nr 1 lub 2 do zarządzenia, uznaje się za nienadające się do obiegu.

6. Podczas ręcznego przeliczania, sortowania oraz sprawdzania autentyczności, banknoty z zagięciami rozprostowuje się, a banknoty rozdarte lub przerwane podkleja się jednostronnie od strony odwrotnej banknotu.

7. (uchylony).

8. W trakcie sortowania monet - za nienadające się do obiegu uznaje się monety mające uszkodzenia typu mechanicznego, wytarte, o zmienionej barwie, skorodowane, w tym również uszkodzone wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, rysunku lub innego znaku.

9. W przypadku przeliczania, sortowania lub sprawdzania autentyczności:

1) banknotów z:

a) wiązki pozostawia się:

– opaskę zdjętą z dowolnej paczki danej wiązki, a pozostałe opaski niszczy się przez przedarcie lub przecięcie co najmniej na dwie części,

– folię albo folię z etykietą GS1-128, w którą zapakowana była wiązka,

– pasek z przezroczystej folii z etykietą GS1-128 i folię albo folię z etykietą GS1-128, albo folię, w którą zapakowana była wiązka - w przypadku wiązki sformowanej przez producenta

– po stwierdzeniu zgodności liczby, wartości nominalnej i autentyczności banknotów w wiązce, pozostawioną opaskę, folię i pasek z przezroczystej folii niszczy się przez przedarcie lub przecięcie co najmniej na dwie części,

b) paczek, niewchodzących w skład wiązki, pozostawia się opaskę, zdjętą z danej paczki, do czasu stwierdzenia zgodności liczby, wartości nominalnej i autentyczności banknotów w tej paczce, a następnie opaskę niszczy się w sposób określony w lit. a;

2) monet z rulonów, saszetek, pakietów, woreczków jednostkowych lub worków zbiorczych, zawierających monety luzem, pozostawia się opakowanie rulonu, folię z saszetki, przywieszkę z pakietu, woreczka jednostkowego lub worka zbiorczego z monetami, folię z pakietu lub z woreczka jednostkowego z etykietą GS1-128 oraz plombę samozaciskającą z umieszczoną etykietą GS1-128 z woreczka jednostkowego lub worka zbiorczego z monetami, do czasu stwierdzenia zgodności liczby, wartości nominalnej i autentyczności monet, a następnie niszczy się je, w sposób określony w pkt 1, a w przypadku etykiety GS1-128 umieszczonej na fladze plomby samozaciskajacej, przez jej przekreślenie w sposób trwały.

10. NBP, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może stosować inne kryteria jakości obiegowej banknotów niż określone w załącznikach nr 1 i 2 do zarządzenia.

Rozdział  2

Sposób i tryb pakowania i oznaczania opakowań banknotów

§ 8. Paczkę formuje się z banknotów:

1) nadających się do obiegu;

2) nienadających się do obiegu;

3) łącznie nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu.

§  9. 

1. Formowanie paczki dokonywane jest przy użyciu urządzenia lub urządzenia opaskującego albo ręcznie.

2. Na banknoty nadające się do obiegu nakłada się opaskę, na której zamieszcza się w szczególności następujące informacje: datę sformowania paczki, liczbę banknotów w paczce oraz podpis lub identyfikator.

3. Na banknoty nienadające się do obiegu lub łącznie banknoty nadające się do obiegu i nienadające się do obiegu, nakłada się opaskę, na której oprócz informacji, o których mowa w ust. 2, zamieszcza się dodatkowo litery "ON".

4. (uchylony).

5. W przypadku formowania paczki:

1) przy użyciu urządzenia albo urządzenia opaskującego - opaska nakładana jest w miejscu właściwym dla tych urządzeń;

2) ręcznie - opaska nakładana jest na lewym brzegu banknotów.

6. W przypadku formowania paczki z banknotów przeliczonych przy użyciu urządzenia, obok podpisu lub identyfikatora, można zamieścić dodatkowo literę "M".

§ 10. Wiązkę formuje się z paczek sformowanych z banknotów:

1) nadających się do obiegu;

2) nienadających się do obiegu;

3) łącznie nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu.

§  11. 

1. Formowanie wiązki dokonywane jest przy użyciu urządzenia albo ręcznie.

2. Ręcznego formowania wiązki dokonuje:

1) pracownik, który przy użyciu urządzenia lub urządzenia opaskującego albo ręcznie sformował wszystkie paczki;

2) jeden z pracowników wchodzących w skład zespołu obsługującego urządzenia, o których mowa w pkt 1, przy użyciu których sformowane zostały wszystkie paczki.

3. Ręcznego formowania wiązki z paczek sformowanych przez pracownika lub zespół pracowników, o których mowa w ust. 2, może dokonać inny pracownik, pod warunkiem, że przed sformowaniem wiązki, pracownik ten sprawdzi zgodność liczby banknotów we wszystkich paczkach wchodzących w skład danej wiązki i zamieści podpis lub identyfikator na odwrotnej stronie opasek sprawdzonych paczek.

4. Pracownik formujący wiązkę, zamieszcza na etykiecie, naklejonej w sposób trwały na folii, nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, datę sformowania wiązki, wartość nominalną banknotów, liczbę banknotów, łączną wartość banknotów znajdujących się w wiązce oraz podpis lub identyfikator, a w przypadku wiązki, o której mowa w § 10 pkt 2 i 3, dodatkowo litery "ON".

5. Podpis lub identyfikator oraz informacje, o których mowa w ust. 4, mogą być zastąpione przez zastosowanie innej technologii, zapewniającej trwałość opakowania i zamieszczonych na nim informacji.

6. Nie wymaga się zamieszczania podpisu lub identyfikatora i informacji, o których mowa w ust. 4, na wiązkach sformowanych przy użyciu urządzenia działającego w cyklu zamkniętym, z tym że na opaskach paczek, oprócz informacji, o których mowa w § 9 ust. 2, zamieszcza się wartość nominalną banknotów znajdujących się w paczkach oraz nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku.

7. W przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128 formując wiązkę z paczek sformowanych z banknotów:

1) nadających się do obiegu,

2) nienadających się do obiegu,

3) łącznie nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu

- zamieszcza się w sposób trwały na folii etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 4a do zarządzenia.

§  12. 

1. Worek przesyłkowy z banknotami formuje się dla banknotów:

1) nadających się do obiegu,

2) nienadających się do obiegu,

3) łącznie dla nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu

- do którego zakłada się przywieszkę, której wzór stanowi załącznik nr 5 do zarządzenia, a w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128 na fladze plomby samozaciskającej zamieszcza się etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 5a do zarządzenia.

2. Formowanie worka przesyłkowego z banknotami polega na umieszczeniu w worku wiązek zawierających banknoty, o których mowa w ust. 1, tej samej wartości nominalnej, w liczbie 20 000 sztuk oraz zamknięciu i oznaczeniu worka, w sposób określony w ust. 3 i § 13.

3. Pracownik lub pracownicy odpowiadający za zawartość worka przesyłkowego z banknotami, o którym mowa w ust. 2, zamieszczają podpisy lub identyfikatory na przywieszce, której wzór stanowi załącznik nr 5 do zarządzenia oraz nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku i datę sformowania worka, a w przypadku worka, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, dodatkowo litery "ON".

4. Dopuszcza się umieszczenie w worku przesyłkowym wiązek zawierających banknoty, o których mowa w ust. 1, tej samej wartości nominalnej, w liczbie 10 000 sztuk lub 5000 sztuk, do których zakłada się przywieszkę bez nadruku, na której zamieszcza się:

1) symbol oznaczający liczbę tysięcy sztuk banknotów danej wartości nominalnej, sformowanych w wiązki;

2) symbol oznaczający wartość nominalną banknotów, o którym mowa w załączniku nr 5 do zarządzenia;

3) nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, datę sformowania worka;

4) podpisy lub identyfikatory pracowników formujących worek i odpowiadających za jego zawartość, a w przypadku worka, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, dodatkowo litery "ON".

§  13. 

1. Worek przesyłkowy z banknotami zamyka się i oznacza przez jednokrotne przeciągnięcie przez wszystkie kapsle plomby samozaciskającej:

a) i jej zaciśnięcie, a następnie założenie drugiej plomby samozaciskającej wraz z przywieszką, na fałdy worka i jej zaciśnięcie,

b) z zamieszczoną na fladze etykietą GS1-128 i jej zaciśnięcie, a następnie założenie drugiej plomby samozaciskającej na fałdy worka i jej zaciśnięcie.

2. W przypadku formowania worka zbiorczego z banknotami przepisy ust. 1 i § 12 stosuje się odpowiednio.

§ 14. W przypadku, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 2:

1) na wiązkach i przywieszkach do worków przesyłkowych zamieszcza się dodatkowo nazwę przedsiębiorcy;

2) na etykietach GS1-128, umieszczonych na flagach plomb samozaciskających do worków przesyłkowych, w SSCC zawiera się prefix GS1 przydzielony przedsiębiorcy.

Rozdział  3

Sposób i tryb pakowania i oznaczania opakowań monet

§ 15. Z monet:

1) nadających się do obiegu, tej samej wartości nominalnej i tej samej średnicy, formuje się rulony, pakiety, woreczki jednostkowe oraz worki zbiorcze;

2) luzem:

a) nadających się do obiegu,

b) nienadających się do obiegu,

c) łącznie nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu

- tej samej wartości nominalnej i tej samej średnicy, formuje się worki zbiorcze.

§ 16. Na rulonie zapakowanym w papier rulonowy, którego wzór stanowi załącznik nr 7 do zarządzenia, nie wymaga się zamieszczania daty sformowania rulonu oraz podpisu lub identyfikatora.

§ 17. Pracownik lub jeden z pracowników wchodzących w skład zespołu formującego pakiet zamieszcza podpis lub identyfikator oraz nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę sformowania pakietu na przywieszce, której wzór stanowi załącznik nr 8 do zarządzenia, a następnie umieszcza przywieszkę pod folią przed jej zamknięciem.

§ 17a. W przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128, formując pakiet zamieszcza się w sposób trwały na folii etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 8a do zarządzenia.

§  18. 

1. Woreczek jednostkowy z monetami formuje się dla monet nadających się do obiegu.

2. Formowanie woreczka jednostkowego z monetami polega na umieszczeniu w woreczku 500 sztuk monet nadających się do obiegu, luzem lub w rulonach, zamknięciu i oznaczeniu woreczka, w sposób określony w § 19 i § 20.

§  19. 

1. Woreczek jednostkowy z monetami, wykonany z tkaniny, zamyka się i oznacza przez założenie i zaciśnięcie plomby samozaciskającej na fałdy woreczka wraz z przywieszką, której wzór stanowi załącznik nr 8 do zarządzenia.

2. Pracownik formujący woreczek jednostkowy z monetami zamieszcza na przywieszce w szczególności następujące informacje: nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, datę sformowania woreczka oraz podpis lub identyfikator.

3. Woreczek jednostkowy z monetami, wykonany z folii, zamyka się przez zgrzewanie lub w inny sposób, z tym że zastosowana folia i technologia zamknięcia powinna zapewniać trwałość opakowania.

4. Przed zamknięciem woreczka umieszcza się w nim przywieszkę, o której mowa w ust. 1; woreczek można też oznaczyć w inny sposób, pod warunkiem zamieszczenia wszystkich wymaganych informacji znajdujących się na przywieszce.

5. W przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128, formując woreczek jednostkowy z monetami w rulonach lub z monetami luzem, zamieszcza się w sposób trwały na folii lub na fladze plomby samozaciskającej etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa odpowiednio załącznik nr 8a lub 9a do zarządzenia.

§  20. 

1. Woreczki jednostkowe, pakiety z monetami lub monety luzem tej samej wartości nominalnej umieszcza się w worku zbiorczym.

2. Worek zbiorczy z monetami formuje się:

1) dla monet nadających się do obiegu;

2) dla monet nienadających się do obiegu;

3) łącznie dla monet nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu.

3. Formowanie worka zbiorczego z monetami polega na:

1) umieszczeniu w worku:

a) pakietów lub woreczków jednostkowych z monetami nadającymi się do obiegu - w liczbie określonej w załączniku nr 10 do zarządzenia,

b) saszetek - w liczbie określonej w załączniku nr 11 do zarządzenia,

c) monet luzem:

– nadających się do obiegu,

– nienadających się do obiegu,

– łącznie nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu

– w podziale na wartości nominalne, w liczbie określonej w załączniku nr 10 do zarządzenia;

2) zamknięciu i oznaczeniu worka w sposób określony w § 13, z tym że do worka zawierającego monety:

a) nadające się do obiegu - zakłada się przywieszkę, której wzór stanowi załącznik nr 12 do zarządzenia, z tym że w przypadku saszetek zamieszcza się wyraz "saszetek" oraz ich liczbę, a w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128, na fladze plomby samozaciskającej zamieszcza się etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa odpowiednio załącznik nr 12a lub 12b do zarządzenia,

b) nienadające się do obiegu albo łącznie nadające się do obiegu i nienadające się do obiegu - zakłada się przywieszkę, której wzór stanowi załącznik nr 12 do zarządzenia, na której dodatkowo zamieszcza się litery "ON", z tym że nie wypełnia się przywieszki w zakresie informacji dotyczącej liczby woreczków i pakietów, a w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128, na fladze plomby samozaciskającej zamieszcza się etykietę GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 12c do zarządzenia.

4. Pracownik lub pracownicy odpowiadający za zawartość worka zbiorczego z monetami zamieszczają na przywieszce w szczególności następujące informacje: nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, datę sformowania worka oraz podpisy lub identyfikatory.

§ 21. W przypadku, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 2:

1) na pakietach, przywieszkach do worków zbiorczych lub woreczków jednostkowych zamieszcza się dodatkowo nazwę przedsiębiorcy;

2) na etykietach GS1-128, umieszczonych na flagach plomb samozaciskających do worków zbiorczych, w SSCC zawiera się prefix GS1 przydzielony przedsiębiorcy.

Rozdział  4

Opakowania banknotów lub monet sformowane przez producenta

§ 22. Opakowanie banknotów sformowane przez producenta stanowi:

1) wiązka, w której każde 5 paczek, zawierających oprócz informacji, o których mowa w § 9 ust. 2, napis "NARODOWY BANK POLSKI", owiniętych jest paskiem z przezroczystej folii, z naklejoną w sposób trwały na folii albo na pasku znajdującym się w górnej części wiązki etykietą GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 13a do zarządzenia;

2) pudło, z naklejonymi w sposób trwały dwiema etykietami GS1-128, umieszczonymi, w sposób umożliwiający ich odczytanie, w rogu pudła na krótszym i dłuższym boku pudła, z taśmą zabezpieczającą, naklejoną na pudło w sposób uniemożliwiający jej ponowne użycie po zerwaniu; przykładową etykietę określa załącznik nr 14 do zarządzenia.

§  23. 

1. Opakowanie monet sformowane przez producenta stanowi:

1) saszetka;

2) worek zbiorczy, zawierający saszetki, przeszyty, z zamieszczoną w sposób trwały na folii etykietą GS1-128; przykładową etykietę określa załącznik nr 15 do zarządzenia.

2. Liczbę i łączną wartość monet poszczególnych wartości nominalnych w saszetkach oraz liczbę saszetek w workach zbiorczych z monetami określa załącznik nr 11 do zarządzenia.

Rozdział  5

Pobieranie i odprowadzanie banknotów i monet

§  24. 

1. Pobieranie i odprowadzanie banknotów i monet przez jednostki organizacyjne banków dokonywane jest w pudłach z banknotami, workach przesyłkowych z banknotami oraz w workach zbiorczych z monetami lub banknotami.

2. Odprowadzanie banknotów i monet przez jednostki organizacyjne banków do NBP dokonywane jest w:

1) workach przesyłkowych zawierających banknoty:

a) nienadające się do obiegu,

b) łącznie nadające się do obiegu i nienadające się do obiegu,

c) (uchylona);

2) workach zbiorczych zawierających monety luzem:

a) nienadające się do obiegu,

b) łącznie nadające się do obiegu i nienadające się do obiegu.

3. Dopuszcza się odprowadzanie przez jednostki organizacyjne banków do NBP:

1) worków przesyłkowych zawierających banknoty nadające się do obiegu,

2) worków zbiorczych zawierających monety luzem nadające się do obiegu

- z tym że na przywieszkach do worków zamieszcza się dodatkowo litery "ON", a w przypadku stosowania kodów kreskowych GS1-128, litery "ON" zamieszcza się na etykiecie GS1-128 umieszczonej na fladze plomby samozaciskającej.

§  25. 

1. Jednostka organizacyjna banku pobierając banknoty lub monety z NBP lub z jednostki organizacyjnej innego banku:

1) sprawdza czy pudła, worki przesyłkowe z banknotami oraz worki zbiorcze z monetami nie są uszkodzone, czy ich oznaczenia nie są naruszone oraz czy informacje zamieszczone na:

a) przywieszkach do worków,

b) etykietach GS1-128 naklejonych na pudłach, workach zbiorczych wykonanych z folii lub umieszczonych na flagach plomb samozaciskających do worków

- są zgodne z informacjami wynikającymi z dokumentacji określonej w umowach, o których mowa w § 4;

2) zamieszcza w sposób trwały na:

a) odwrotnej stronie przywieszek do worków,

b) etykietach GS1-128 naklejonych na pudłach lub workach zbiorczych wykonanych z folii,

c) odwrotnej stronie flag plomb samozaciskających niż umieszczone etykiety GS1-128

- nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, która pobiera banknoty lub monety oraz datę pobrania banknotów lub monet z NBP lub z jednostki organizacyjnej innego banku;

3) sprawdza sumarycznie, przelicza, sortuje oraz sprawdza autentyczność:

a) banknotów w terminie 20 dni kalendarzowych od daty pobrania banknotów,

b) monet w terminie 90 dni kalendarzowych od daty pobrania monet.

2. Po dokonaniu sprawdzenia sumarycznego jednostka organizacyjna banku zamieszcza w sposób trwały, na wiązkach, na woreczkach jednostkowych wykonanych z folii, pakietach, saszetkach oraz na odwrotnej stronie przywieszek do woreczków jednostkowych lub na odwrotnej stronie flag plomb samozaciskających niż zostały umieszczone etykiety GS1-128 - nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę pobrania banknotów lub monet z jednostki organizacyjnej innego banku lub NBP oraz niszczy przywieszkę do worka przez przedarcie lub przecięcie co najmniej na dwie części, a etykietę GS1-128 umieszczoną na pudle, worku zbiorczym wykonanym z folii lub na fladze plomby samozaciskającej, przez jej przekreślenie w sposób trwały.

3. Jednostka organizacyjna banku może nie zamieszczać na opakowaniach banknotów lub monet informacji, o których mowa w ust. 2, jeżeli sprawdzenie sumaryczne następuje bezpośrednio przed przeliczeniem lub sortowaniem lub sprawdzeniem autentyczności banknotów lub monet. Informacje te zamieszczane są wyłącznie w przypadku stwierdzenia niezgodności w opakowaniu.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 3, pozostawia się pudło, worek zbiorczy wykonany z folii, przywieszkę do worka lub flagę plomby samozaciskającej z umieszczoną etykietą GS1-128, do czasu przeliczenia lub sortowania lub sprawdzenia autentyczności wszystkich banknotów lub monet znajdujących się w tych opakowaniach.

5. Jednostka organizacyjna banku, w przypadku opakowań sformowanych przez NBP lub producenta, może:

1) nie sortować banknotów;

2) nie przeliczać, nie sortować i nie sprawdzać autentyczności monet w rulonach i saszetkach, o ile umowy, o których mowa w § 4, tak stanowią.

§  26. 

1. Jednostka organizacyjna banku, odprowadzając banknoty lub monety do NBP lub do jednostki organizacyjnej innego banku, zamieszcza w sposób trwały na:

1) odwrotnej stronie przywieszek do worków przesyłkowych i worków zbiorczych oraz na odwrotnej stronie flag plomb samozaciskających niż zostały umieszczone etykiety GS1-128 - nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę pobrania, w przypadku odprowadzania banknotów lub monet otrzymanych z jednostki organizacyjnej tego samego banku;

2) wiązkach, pakietach, woreczkach jednostkowych wykonanych z folii, na odwrotnej stronie przywieszek do woreczków jednostkowych z monetami oraz na odwrotnej stronie flag plomb samozaciskających niż naklejone etykiety GS1-128 - nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę pobrania w przypadku odprowadzania banknotów lub monet otrzymanych z jednostki organizacyjnej tego samego banku lub innego banku.

2. (uchylony).

3. NBP, przyjmując banknoty lub monety odprowadzane przez jednostkę organizacyjną banku, o której mowa w ust. 1, stosuje odpowiednio § 25 ust. 1-4, z tym że terminy, o których mowa w § 25 ust. 1 pkt 3, liczone są od daty odprowadzenia banknotów lub monet do NBP.

§ 27. W przypadku stwierdzenia różnicy kasowej w opakowaniu banknotów lub monet w odniesieniu do:

1) niedoboru - zobowiązanym do jej rozliczenia jest jednostka organizacyjna banku formująca opakowania na rzecz jednostki organizacyjnej banku stwierdzającej różnicę, o ile umowy, o których mowa w § 4, nie stanowią inaczej;

2) nadwyżki - zobowiązanym do jej rozliczenia jest jednostka organizacyjna banku stwierdzająca różnicę, na rzecz jednostki organizacyjnej banku formującej opakowania, o ile umowy, o których mowa w § 4, nie stanowią inaczej.

DZIAŁ  III

WALUTY OBCE

Rozdział  1

Sposób i tryb przeliczania i sortowania banknotów i monet

§  28. 

1. Przeliczanie i sortowanie banknotów i monet oraz sprawdzanie ich autentyczności odbywa się przy użyciu urządzenia albo ręcznie, odpowiednio zgodnie z § 7 ust. 6, 8 i 9 pkt 1 lit. b oraz pkt 2, o ile umowy, o których mowa w § 4 ust. 2 pkt 2, nie stanowią inaczej.

2. Sprawdzanie autentyczności banknotów i monet euro odbywa się zgodnie z art. 6 rozporządzenia Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. ustanawiającego środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem (Dz. Urz. UE L 181 z 04.07.2001, str. 6, z późn. zm. ⁴ ).

3. W trakcie sortowania banknotów, za nienadające się do obiegu uznaje się w szczególności banknoty postrzępione, nadmiernie zabrudzone, zaplamione, odbarwione lub uszkodzone w inny sposób, w tym również wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, nadruku, rysunku lub innego znaku oraz banknoty sklejone taśmą, klejem lub w inny sposób, naddarte, zszyte lub spięte, przerwane, zawilgocone, zbutwiałe i kruszące się oraz banknoty zanieczyszczone cieczami lub substancjami stałymi.

4. W przypadku przeliczania, sortowania i sprawdzania autentyczności banknotów z wiązki lub półwiązki pozostawia się opaskę zdjętą z danej paczki, do czasu stwierdzenia zgodności liczby, wartości nominalnej i autentyczności banknotów w tej paczce, a następnie opaskę niszczy się przez przedarcie lub przecięcie co najmniej na dwie części.

Rozdział  2

Sposób i tryb pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz pobierania i odprowadzania tych znaków

§  29. 

1. Paczkę formuje się odrębnie z banknotów nadających się do obiegu lub nienadających się do obiegu, w sposób określony w § 9 ust. 1, 2, 5 i 6.

2. Na przedniej stronie opaski, oprócz informacji, o których mowa w § 9 ust. 2, zamieszcza się dodatkowo wartość nominalną, nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku, kod danej waluty ustalony przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, zwaną dalej "ISO", a w przypadku banknotów nienadających się do obiegu, dodatkowo literę "Z".

§  30. 

1. Wiązkę lub półwiązkę formuje się odrębnie z paczek nadających się do obiegu lub nienadających się do obiegu, w sposób określony w § 11 ust. 1, z tym, że przepisy dotyczące wiązki stosuje się odpowiednio do półwiązki.

2. Wiązkę lub półwiązkę formuje się z paczek zawierających banknoty tego samego rozmiaru danej waluty obcej, sformowanych przez jednego pracownika lub zespół pracowników lub z paczek sformowanych przez różnych pracowników, stosując odpowiednio § 11 ust. 3-5, z tym, że przepisy dotyczące wiązki stosuje się odpowiednio do półwiązki.

§  31. 

1. Z monet nadających się do obiegu i nienadających się do obiegu, tej samej wartości nominalnej, formuje się rulony, pakiety lub woreczki jednostkowe z monetami.

2. Formowanie woreczka jednostkowego z monetami, wykonanego z:

1) tkaniny - polega na umieszczeniu w woreczku dowolnej liczby monet oraz jego zamknięciu i oznaczeniu w sposób określony odpowiednio w § 19 ust. 1-2;

2) folii - polega na umieszczeniu w woreczku dowolnej liczby monet oraz jego zamknięciu i oznaczeniu w sposób określony odpowiednio w § 19 ust. 3-4.

3. Woreczek jednostkowy z monetami oznacza się przywieszką, której wzór stanowi załącznik nr 16 do zarządzenia, na której zamieszcza się w sposób trwały, po wyrazach "Waluta obca", informacje określające kod danej waluty ustalony przez ISO, nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę sformowania woreczka i zamieszcza się podpis lub identyfikator.

4. W przypadku woreczków jednostkowych z monetami nienadającymi się do obiegu, na przywieszkach zamieszcza się, z prawej strony oznaczenia kodu waluty, literę "Z".

§ 32. Worki przesyłkowe z banknotami lub worki zbiorcze z monetami lub banknotami zamyka się i oznacza w sposób określony w § 13, z tym że do worka zakłada się przywieszkę, której wzór stanowi załącznik nr 16 do zarządzenia lub przywieszkę bez nadruków, na której zamieszcza się w sposób trwały wyrazy "Waluta obca", informacje określające kod danej waluty ustalony przez ISO, wartość nominalną, liczbę banknotów lub monet znajdujących się w worku, nazwę lub numer ewidencyjny jednostki organizacyjnej banku oraz datę sformowania worka i zamieszcza się podpis lub identyfikator.

§ 33. Pobieranie i odprowadzanie banknotów i monet walut obcych odbywa się odpowiednio w sposób określony w § 24-27, o ile umowy, o których mowa w § 4 ust. 2 pkt 2, nie stanowią inaczej.

DZIAŁ  IV

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE

§ 34. Używane na podstawie zarządzenia, o którym mowa w § 35:

1) worki przesyłkowe i zbiorcze bez kapsli, opaski na paczki banknotów, przywieszki do worków przesyłkowych oraz plomby wykonane z metalu lub tworzywa sztucznego mogą być stosowane na dotychczasowych zasadach do dnia 30 czerwca 2018 r.;

2) pudła zawierające etykiety mogą być stosowane do wyczerpania zapasów.

§ 35. Traci moc zarządzenie nr 19/2007 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 24 października 2007 r. w sprawie sposobu i trybu przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki (Dz. Urz. NBP z 2015 r. poz. 8).

§ 36. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2017 r., z wyjątkiem § 7 ust. 2-5 oraz ust. 10, które wchodzą w życie z dniem 1 lipca 2018 r.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

Kryteria stosowane do oceny jakości obiegowej banknotów przy użyciu urządzeń oraz sposób sprawdzania tych kryteriów

Tabela 1. Wykaz uszkodzeń mających wpływ na ocenę jakości obiegowej

Lp.	Uszkodzenie	Opis
1.	zabrudzenie	ogólne zabrudzenie całej powierzchni banknotu
2.	plama	koncentracja brudu w określonym miejscu na powierzchni banknotu
3.	napis, nadruk, rysunek	dodany rysunek, napis lub inny znak napisany bądź w jakikolwiek inny sposób naniesiony na banknot
4.	odbarwienie	odbarwienia części lub całości banknotu np. banknot uprany
5.	rozdarcie	nie wymaga wyjaśnienia
6.	dziura	nie wymaga wyjaśnienia
7.	ubytek powierzchni	banknot niekompletny; brak części banknotu wzdłuż co najmniej jednego brzegu (w odróżnieniu od banknotu dziurawego)
8.	podklejenie	części tego samego lub większej liczby banknotów sklejone taśmą, klejem lub w inny sposób
9.	zagniecenia	wielokrotne zagniecenia
10.	wiotkość	pogorszenie struktury papieru skutkujące wyraźnym brakiem sztywności
11.	zagięcia	nie wymaga wyjaśnienia
12.	zagięte rogi banknotu	nie wymaga wyjaśnienia

1. Dodatkowe informacje dotyczące kryteriów jakości obiegowej (wizerunki banknotów prezentują przykładowe rodzaje i wielkości uszkodzeń):

1) Zabrudzenie

Banknoty zabrudzone posiadają zwiększoną gęstość optyczną. Maksymalny poziom zwiększenia gęstości optycznej banknotów, w porównaniu do nowych banknotów, który pozwala na uznanie banknotów za nadające się do obiegu określa tabela 2.

Tabela 2. Poziomy gęstości optycznej dla banknotów emisji 2012 r., 2015 r. i 2016 r.*

Wartość nominalna	Maksymalny poziom zwiększenia gęstości optycznej w porównaniu do nowego banknotu	Filtr
10 zł	0,07	magenta
20 zł	0,07	magenta
50 zł	0,07	magenta
100 zł	0,07	magenta
200 zł	0,07	magenta
500 zł	0,07	magenta

* Przykładowe wizualizacje banknotów (emisji 1994 r.) nadających oraz nienadających się do obiegu ze względu na zabrudzenia, określono w części 2. Wizualizacje zabrudzeń banknotów emisji 1994 r.

Zwiększenie gęstości optycznej banknotu wyliczane jest w oparciu o wyższą z dwóch wartości średnich arytmetycznych z pomiarów wykonanych w co najmniej 4 punktach na niezadrukowanej powierzchni banknotu, poza wizerunkiem znaku wodnego, oddzielnie na każdej stronie banknotu. Banknoty niespełniające powyższych wymogów nie nadają się do obiegu.

2) Plama

Banknoty z koncentracją brudu na powierzchni banknotu pokrywającą obszar większy niż 9 mm × 9 mm na niezadrukowanej powierzchni banknotu lub większą niż 15 mm × 15 mm na zadrukowanej powierzchni banknotu, nie nadają się do obiegu.

3) Napis, nadruk, rysunek

Sortowanie według tego kryterium (w zakresie wykrywania napisów, nadruków oraz rysunków) nie jest obowiązkowe.

4) Odbarwienie

Banknoty odbarwione w wyniku wyprania lub poddania ich działaniu agresywnych substancji chemicznych, mogą zostać wykryte przez czujniki elementów graficznych lub czujniki ultrafioletu. Tego rodzaju banknoty nie nadają się do obiegu.

5) Rozdarcie

Banknoty o rozdarciach, które są "otwarte" i znajdują się całkowicie lub częściowo poza obszarem działania elementów urządzenia odpowiedzialnych za transport mechaniczny nie nadają się do obiegu, jeżeli rozdarcia są większe niż wskazane w tabeli 3.

Tabela 3.

Kierunek	Szerokość	Długość
Pionowy	4 mm	8 mm
Poziomy	4 mm	15 mm
Ukośny	4 mm	18 mm*

* Pomiaru dokonuje się, wyznaczając prostą od końca rozdarcia do tego brzegu banknotu, przy którym znajduje się początek rozdarcia (rzut prostokątny), a nie mierząc długość samego rozdarcia.

6) Dziura

Banknoty z dziurami, które znajdują się całkowicie lub częściowo poza obszarem działania elementów urządzenia odpowiedzialnych za transport mechaniczny nie nadają się do obiegu, jeżeli powierzchnia dziury jest większa niż 10 mm².

7) Ubytek powierzchni

Banknoty o długości zmniejszonej o 6 mm lub więcej lub o szerokości zmniejszonej o 5 mm lub więcej, nie nadają się do obiegu. Wszystkie pomiary odnoszą się do nominalnej długości i szerokości banknotów.

8) Podklejenie

Banknoty z taśmą klejącą zakrywającą powierzchnię o wymiarach większych niż 10 mm × 40 mm i grubszą niż 50 μm, nie nadają się do obiegu. W przypadku urządzeń nieposiadających możliwości technicznych sortowanie według tego kryterium nie jest obowiązkowe.

9) Zagniecenia

Banknoty pogniecione można zwykle rozpoznać na podstawie zmniejszonego współczynnika odbicia lub zmniejszonej sztywności papieru. Sortowanie według tego kryterium nie jest obowiązkowe.