(notyfikowana jako dokument nr C(2016) 2689)(Jedynie tekst w języku niemieckim jest autentyczny)
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
(Dz.U.UE L z dnia 25 listopada 2016 r.)
KOMISJA EUROPEJSKA,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 108 ust. 2 akapit pierwszy,
uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, w szczególności jego art. 62 ust. 1 lit. a),
po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag 1 zgodnie z przywołanymi artykułami,
a także mając na uwadze, co następuje:
1. PROCEDURA
(1) W dniu 20 września 2011 r. Komisja przyjęła decyzję (zwaną dalej "decyzją z 2011 r.") 2 , na podstawie której zatwierdziła szereg środków pomocy na rzecz spółki HSH Nordbank AG (zwanej dalej "HSH" lub "bankiem"). HSH jest niemieckim bankiem krajowym, w którym większościowy udział posiadają dwa kraje związkowe (zwane dalej "krajami związkowymi" lub "właścicielami publicznymi"), mianowicie kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn (zwany dalej "Szlezwikiem-Holsztynem") oraz Wolne i Hanzeatyckie Miasto Hamburg (zwane dalej "Hamburgiem"). Zatwierdzone środki obejmowały, między innymi, gwarancję przy drugiej stracie (zwaną dalej "gwarancją") o wartości nominalnej wynoszącej 10 mld EUR, udzieloną przez fundusz HSH Finanzfonds AöR (zwany dalej "Finanzfonds AöR" lub "gwarantem"). Komisja tymczasowo zatwierdziła tę gwarancję już we wcześniejszej, przyjętej w 2009 r. decyzji w sprawie pomocy na ratowanie.
(2) W dniach 9 marca, 18 czerwca i 6 września 2011 r. HSH ustalił z gwarantem, że niektóre części gwarancji przy drugiej stracie zostaną anulowane w celu obniżenia limitu gwarancji do 7 mld EUR. W rezultacie w planie restrukturyzacji, na którym opierała się decyzja z 2011 r., przyjęto, że HSH uiści opłaty gwarancyjne wyłącznie z tytułu gwarancji w wysokości 7 mld EUR 3
(3) W dniu 22 maja 2013 r. Niemcy zgłosiły Komisji planowane przez Szlezwik-Holsztyn i Hamburg ponowne podwyższenie limitu gwarancji z 7 mld EUR do 10 mld EUR w celu zatwierdzenia. Wraz ze zgłoszeniem Niemcy przekazały również aktualny średniookresowy plan biznesowy HSH na lata 2013-2015.
(4) W piśmie z dnia 21 czerwca 2013 r. (zwanym dalej "decyzją o wszczęciu postępowania") Komisja poinformowała Niemcy, że ponowne podwyższenie limitu gwarancji o 3 mld EUR zakwalifikuje jako nową pomoc, którą tymczasowo zatwierdzi; ponadto Komisja poinformowała Niemcy o swojej decyzji o wszczęciu postępowania na mocy art. 108 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej "TFUE") w odniesieniu do przedmiotowej pomocy.
(5) Decyzja Komisji o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 4 . Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag.
(6) W piśmie z dnia 30 września 2013 r. Niemcy przedstawiły swoje uwagi dotyczące decyzji o wszczęciu postępowania. Komisja nie otrzymała żadnych uwag od innych zainteresowanych stron.
(7) W piśmie z dnia 20 grudnia 2013 r. Niemcy przedstawiły Komisji pierwszy plan restrukturyzacji oraz obiecały jego aktualizację po przedłożeniu przez HSH rocznego sprawozdania finansowego za 2013 r. w oparciu o bardziej konserwatywne założenia. W dniu 28 kwietnia 2014 r. Niemcy przedstawiły zaktualizowany plan restrukturyzacji, którego ostatnią aktualizację przedłożyły w dniu 17 kwietnia 2015 r. na podstawie informacji uzyskanych w ramach dalszych posiedzeń i dalszej korespondencji.
(8) W ramach kontaktów pomiędzy władzami niemieckimi a służbami Komisji nie wyjaśniono, czy przedmiotowy plan umożliwiał rozwianie wątpliwości wyrażonych w decyzji o wszczęciu postępowania w odniesieniu do przywrócenia rentowności HSH. Dlatego władze niemieckie rozważały przedstawienie Komisji alternatywnych rozwiązań w ciągu 2015 r. Ostatecznie władze niemieckie nie uwzględniły jednak tych rozważań.
(9) W dniu 19 października 2015 r. przedstawiciele właścicieli publicznych, Republiki Federalnej Niemiec oraz Komisji osiągnęli porozumienie w sprawie istotnych elementów zgłoszenia. Przedmiotowe środki zasadniczo obejmowały rozdzielenie banku na spółkę holdingową oraz operacyjną spółkę zależną, która kontynuowałaby bieżącą działalność banku. Następnie spółka zależna albo miałaby zostać sprzedana albo - w przypadku bezskutecznej sprzedaży - należałoby zakończyć jej nową działalność i zarządzać jej aktywami w sposób umożliwiający likwidację spółki.
(10) W dniu 21 marca 2016 r. Niemcy ponownie zgłosiły Komisji ponowne podwyższenie gwarancji z 2013 r. jako pomoc na sprzedaż lub likwidację HSH w celu zatwierdzenia, jednocześnie podejmując odpowiednie zobowiązania 5 .
2. OPIS
2.1. Beneficjent
(11) HSH jest spółką akcyjną prawa prywatnego (Aktiengesellschaft) utworzoną w 2003 r. w wyniku połączenia Hamburgische Landesbank i Landesbank Schleswig-Holstein. Hamburg i Szlezwik-Holsztyn są większościowymi właścicielami HSH. Razem posiadają 85,38 % akcji banku - bezpośrednio lub za pośrednictwem Finanzfonds AöR, instytucji prawa publicznego utworzonej i kontrolowanej przez Hamburg i Szlezwik-Holsztyn 6 . Związek Kas Oszczędnościowych i Żyrowych Szlezwiku-Holsztynu posiada 5,31 % akcji, natomiast grupa dziewięciu trustów, którym doradza J. C. Flowers - 9,31 % akcji. Ze względów historycznych HSH ma dwie siedziby: w Hamburgu i w Kilonii.
(12) HSH, którego suma bilansowa koncernu wynosi 105 mld EUR (stan na dzień 30 września 2015 r.), jest piątym co do wielkości z siedmiu niemieckich koncernów banków krajów związkowych. Do głównych obszarów działalności banku, która koncentruje się przede wszystkim na północnych Niemczech oraz niemieckich obszarach metropolitalnych, zalicza się bankowość korporacyjną i prywatną oraz nieruchomości. Przedmiotem współpracy z przedsiębiorstwami - zarówno w kraju, jak i za granicą - oprócz projektów energetycznych i infrastrukturalnych jest przede wszystkim kredytowanie przemysłu stoczniowego.
(13) W 2009 r. Finanzfonds AöR zasilił bank kapitałem w wysokości 3 mld EUR i jednocześnie udzielił mu gwarancji przy drugiej stracie w wysokości 10 mld EUR z mocą obowiązującą od dnia 1 kwietnia 2009 r. Poza tym niemiecki fundusz stabilizacji rynku finansowego (SoFFin) udzielił HSH gwarancji na rzecz emisji nowych instrumentów dłużnych w wysokości do 17 mld EUR. Opisane środki pomocy zostały zatwierdzone decyzją z 2011 r. na podstawie planu restrukturyzacji oraz odpowiednich zobowiązań, a także zgodnie z warunkami wynagrodzenia i podziału obciążenia.
(14) Plan restrukturyzacji i odpowiednie zobowiązania władz niemieckich przewidywały ograniczenie działalności banku w dziedzinie kredytowania przemysłu stoczniowego oraz dywersyfikację jego modelu biznesowego. Bank musiał obniżyć swoje ryzyko bilansowe, ograniczając swoją działalność w cyklicznych dziedzinach takich jak kredytowanie przemysłu stoczniowego i lotniczego, musiał w bardziej zrównoważony sposób połączyć różne dziedziny swojej działalności poprzez silniejsze ukierunkowanie na współpracę regionalną z klientami korporacyjnymi i w branży nieruchomościowej, a także musiał ustabilizować swoją sytuację finansową poprzez zmniejszenie zależności od finansowania hurtowego (ang. wholesale funding), między innymi w USD.
(15) W ciągu 2011 r. limit gwarancji przy drugiej stracie - z inicjatywy HSH - został stopniowo zmniejszony do 7 mld EUR (w marcu, czerwcu i wrześniu 2011 r. każdorazowo o 1 mld EUR). W wyniku obniżenia tej kwoty, które było przewidziane w planie restrukturyzacji stanowiącym podstawę decyzji z 2011 r., obniżono także opłaty należne ze strony HSH na rzecz Finanzfonds AöR.
(16) Chociaż w planie restrukturyzacji z 2011 r. założono wzrost stawek czarterowych, w roku, który nastąpił po przyjęciu decyzji z 2011 r., stawki czarterowe spadły o około jedną trzecią, w szczególności w przypadku kontenerowców; podobnie kształtowała się wartość rynkowa statków. Mimo iż HSH znacznie ograniczył swoją działalność związaną z finansowaniem statków, stosowny portfel kredytowy pozostał ważnym obszarem działalności. W rezultacie zmiany te - które razem z kursem wymiany EUR/USD stanowiły najważniejsze w czynniki determinujące prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązań w zakresie kredytowania statków przez HSH i tym samym zabezpieczenie przed ryzykiem w działalności kredytowej - wywarły istotny wpływ na HSH.
(17) Dlatego w 2013 r. organ nadzorujący wezwał bank do ponownego podwyższenia limitu gwarancji o 3 mld EUR do pierwotnego poziomu 10 mld EUR. Tymczasowo zatwierdzając ponowne podwyższenie limitu w czerwcu 2013 r. jako nowy środek pomocy, Komisja wyraziła na podstawie planu biznesowego, który został przedłożony wraz ze zgłoszeniem ponownego podwyższenia limitu, wątpliwości do przywrócenia długoterminowej rentowności HSH i postawiła pytanie, czy HSH musi dostosować swoją strategię biznesową i rozważyć przedsięwzięcie alternatywnych środków, aby osiągnąć ten cel 7 .
(18) Jak określono w decyzji o wszczęciu postępowania, wyniki HSH nie tylko nadal pozostały wyraźnie niższe względem planu restrukturyzacji, który zgodnie z decyzją z 2011 r. stanowił podstawę zatwierdzenia pomocy na restrukturyzację, lecz także względem różnych zaktualizowanych planów pośrednich, które zostały przedłożone służbom Komisji.
2.2. Środki
2.2.1. Ponowne podwyższenie limitu gwarancji w czerwcu 2013 r. (zwane dalej "środkiem z 2013 r.")
(19) Środek ten polega na opisanym w motywie 17 ponownym podwyższeniu limitu gwarancji przy drugiej stracie. W ramach gwarancji przy drugiej stracie gwarant odpowiada wyłącznie za straty wynikające z gwarantowanego portfela, które przekraczają wypłacaną przez HSH transzę pierwszej straty w wysokości 3,2 mld EUR. W wyniku ponownego podwyższenia limitu do 10 mld EUR gwarancja wyrównuje straty w ramach gwarantowanego portfela pomiędzy 3,2 a 13,2 mld EUR 8 .
(20) Gwarantowany portfel miał początkową wartość księgową wynoszącą około 185 mld EUR, która w 2009 r. odpowiadała około 75 % sumy bilansowej banku. Gwarantowane aktywa stanowiły w głównej mierze kredyty udzielane klientom (początkowo 115 mld EUR), ale też papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu (początkowo 27 mld EUR), zabezpieczone zbywalne pożyczki (początkowo 15 mld EUR), gwarancje płatności (początkowo 5 mld EUR) i papiery wartościowe zabezpieczone aktywami (początkowo 9 mld EUR) 9 .
(21) Pod koniec 2015 r. gwarancja obejmowała już tylko aktywa w wysokości około 50 mld EUR, licząc na podstawie wartości ekspozycji kredytowej w momencie niewykonania zobowiązania (Exposure at Default, zwanej dalej "EAD") 10 . Te pozostałe aktywa stanowią prawie wyłącznie kredyty udzielane klientom, w szczególności w obszarach finansowania przemysłu stoczniowego, bankowości korporacyjnej i nieruchomości.
(22) Wypłaty z gwarancji są dokonywane wtedy, gdy gwarantowane aktywa zostaną zlikwidowane ze stratą dla banku i cała transza pierwszej straty w wysokości 3,2 mld EUR zostanie wypłacona. Do tej pory od gwarantowanych aktywów odliczono jedynie straty w wysokości około 1,6 mld EUR. Ponadto gwarancja wywiera również pozytywny efekt księgowy, ponieważ rekompensuje zabezpieczenie gwarantowanego portfela przed ryzykiem w działalności kredytowej oraz umożliwia bankowi i organowi nadzorującemu "wirtualne" wykorzystywanie gwarancji, tzn. obliczanie i nadzorowanie wypłat spodziewanych w ramach gwarancji. Ostatecznie waga ryzyka gwarantowanych aktywów w okresie gwarancji, z zastrzeżeniem uznaniowości przysługującej organom nadzorującym, jest znacznie niższa.
(23) Z tytułu gwarancji HSH płaci roczną składkę podstawową w wysokości 4 % plus składkę dodatkową w wysokości 3,85 %.
(24) Roczna składka podstawowa w wysokości 4 % jest obliczana od pozostałej kwoty limitu; składa się ona z dwóch elementów, a mianowicie z wynagrodzenia w wysokości 2,20 % i z płatności z tytułu wycofania w wysokości 1,80 %. W rezultacie wykorzystywanie gwarancji przez bank nie powoduje obniżenia podstawy obliczania składki gwarancyjnej. HSH musi płacić roczną składkę podstawową do czasu, aż gwarancja zostanie w pełni wykorzystana lub anulowana, tak aby nie pozostała żadna kwota gwarancji. Zgodnie z obecnymi prognozami portfel nie zostanie zlikwidowany przed końcem 2025 r.
(25) W latach 2009-2019 HSH musi płacić roczną składkę dodatkową w wysokości 3,85 % od rzeczywistej wysokości strat odliczonych w ramach gwarancji, chyba że do 2019 r. gwarancja zostanie w pełni wykorzystana lub anulowana. W związku z tym faktyczna kwota tej składki będzie znana dopiero wtedy, gdy gwarancja zostanie w pełni zrealizowana - albo poprzez wykorzystanie albo poprzez anulowanie. Składka dodatkowa podlega ponadto skryptowi dłużnemu, który chroni współczynnik kapitałowy banku. W przypadku gdy wskaźnik kapitału podstawowego banku spadnie poniżej minimalnego wskaźnika 10 % kapitału podstawowego (zwanego dalej "wskaźnikiem CET1"), płatności zostaną odroczone maksymalnie do [2030-2040] r. * W przypadku sprzedaży banku gwarant może zrezygnować ze swojego prawa do składki dodatkowej.
2.2.2. Środki z 2016 r.
(26) W dniu 21 marca 2016 r. Niemcy zgłosiły Komisji następujące środki:
1) podział HSH na spółkę holdingową (zwaną dalej "HoldCo") i operacyjną spółkę zależną (zwaną dalej "OpCo") oraz podział zobowiązań w zakresie płatności gwarancyjnych na obie spółki (zwane dalej "środkiem 1 z 2016 r.");
2) przeniesienie po cenach rynkowych aktywów w wysokości do 6,2 mld EUR z OpCo na Szlezwik-Holsztyn i Hamburg (zwane dalej "środkiem 2 z 2016 r.").
(27) Bardziej szczegółowe informacje na temat podziału oraz przeniesienia aktywów w wysokości do 6,2 mld EUR. EAD są podane we właściwych zobowiązaniach, które są wymienione w wykazie załączonym do niniejszej decyzji (zwanym dalej "wykazem zobowiązań"), który Niemcy przedłożyły wraz ze zgłoszeniem z dnia 21 marca 2016 r. (zob. załącznik I) 11 .
(28) W ramach środka 1 z 2016 r. OpCo zachowa wszystkie aktywa operacyjne i zobowiązania HSH, w tym gwarantowane aktywa, samą gwarancję i licencję bankową. Jako opłatę za zachowanie gwarancji OpCo uiści wynagrodzenie w wysokości 2,20 % od niewykorzystanej części gwarancji 12 . Wszystkie inne zobowiązania w ramach umowy o udzielenie gwarancji przejmie HoldCo, tzn. składkę podstawową w wysokości 2,20 % jako wynagrodzenie od wykorzystanej części gwarancji, składkę podstawową w wysokości 1,80 % przewidzianą w ramach decyzji z 2011 r. jako płatność z tytułu wycofania oraz składkę dodatkową w wysokości 3,85 % łącznie z wartością skryptu dłużnego 13 .
(29) HoldCo będzie finansową spółką holdingową nieprowadzącą działalności operacyjnej. Aktywa HoldCo będą obejmować co najmniej 90 % udziałów w OpCo oraz ograniczoną płynność, którą OpCo udostępni 14 do celów pokrycia kosztów operacyjnych HoldCo oraz płatności należnych opłat gwarancyjnych. Pasywa HoldCo będą obejmować zobowiązania w zakresie płatności gwarancyjnych, przejęte w ramach podziału. W celu ograniczenia ryzyka niewypłacalności HoldCo pomiędzy HoldCo a gwarantem zostanie zawarta umowa w sprawie podporządkowania wierzytelności w odniesieniu do tych zobowiązań. W ramach tej umowy wszelkie płatności, których HoldCo nie jest w stanie dokonać, mogą być odraczane do kolejnego terminu płatności przy oprocentowaniu 10 %.
(30) W ramach środka wspomagającego OpCo będzie uprawniona do sprzedaży portfela aktywów w wysokości do 6,2 mld EUR. EAD krajom związkowym po cenach rynkowych. Takie przeniesienie może odbywać się w różnych transzach 15 . Przed zbyciem aktywów Komisja musi przeprowadzić niezależną analizę ceny rynkowej na podstawie niezależnej wyceny tych wartości. Jeśli przeniesienia będą miały miejsce po sierpniu 2016 r., Komisja będzie musiała dokonać ponownej wyceny 16 .
2.3. Zobowiązania
(31) Oprócz zobowiązań związanych z podziałem na HoldCo i OpCo oraz z podziałem płatności gwarancyjnych (zob. sekcja 2.2.2) Komisja przekazała informacje na temat innych zobowiązań. Obejmują one zobowiązanie do sprzedaży udziałów HoldCo w OpCo za pośrednictwem otwartej, wolnej od dyskryminacji, konkurencyjnej i przejrzystej procedury zamówień publicznych najpóźniej do dnia 28 lutego 2018 r. 17 . Aby zapewnić przeprowadzenie prywatyzacji w wyznaczonym terminie, przed rozpoczęciem procedury sprzedaży władze niemieckie przedłożą Komisji plan przedstawiający najważniejsze etapy 18 . Po skutecznym przeprowadzeniu procedury sprzedaży poprzez wybór pozbawionej pomocy oferty o pozytywnej wartości (przy zachowaniu gwarancji) planowane nabycie musi zostać zgłoszone Komisji w celu przeprowadzenia oceny rentowności nowej struktury przedsiębiorstwa. Transakcja sprzedaży nie może zostać przeprowadzona, dopóki Komisja nie wyda decyzji zatwierdzającej 19 . W przypadku pomyślnego zakończenia procedury sprzedaży bank przyjmie nową nazwę 20 .
(32) O ile do końca terminu sprzedaży procedura sprzedaży nie zostanie pomyślnie zakończona, tzn. o ile procedura sprzedaży nie doprowadzi do otrzymania pozbawionej pomocy oferty cenowej o pozytywnej wartości (przy zachowaniu gwarancji) lub o ile Komisja stwierdzi, że włączenie OpCo do nowej struktury przedsiębiorstwa nie umożliwi realizacji długoterminowo rentownego modelu biznesowego, OpCo zaprzestanie prowadzenia swojej nowej działalności i w granicach dozwolonych prawem będzie sama zarządzać swoimi aktywami z myślą o uporządkowanej likwidacji 21 . Niemcy zobowiązały się do zapewnienia, aby w okresie sprzedaży spółka HoldCo prowadziła działalność OpCo w celu utrzymania jej rentowności, konkurencyjności i zbywalności. 22 W tym celu zostaną przedsięwzięte dalsze środki, których celem jest obniżenie kosztów OpCo (tak aby obciążenie administracyjne nie przekroczyło [570-590] mln EUR w 2016 r. i [520-550] mln EUR w 2017 r.), wzmocnienie bazy kapitałowej (m.in. w zakresie dobrowolnego zarządzania zobowiązaniami z zastrzeżeniem zatwierdzenia ich przez Komisję), ostrożne prowadzenie działalności oraz niewypłacanie dywidend lub niedokonywanie innych płatności związanych z instrumentami kapitałowymi zależnymi od zysków, takimi jak hybrydowe instrumenty finansowe 23 .
(33) Poza tym suma bilansowa OpCo nie może przekroczyć kwoty wynoszącej [100-110] mld EUR w 2016 r. i [90-100] mld EUR w 2017 r. 24 . W obszarze finansowania przemysłu stoczniowego OpCo dalej ograniczy swoją dotychczasową działalność, a nową działalność w tym obszarze ograniczy do [1-2] mld EUR 25 Ponadto Niemcy zobowiązały się do spełnienia zobowiązań załączonych do decyzji z 2011 r., takich jak niewznawianie finansowania statków powietrznych na zasadzie finansowania rzeczowego 26 , nieosiąganie wzrostu zewnętrznego poprzez nabywanie innych przedsiębiorstw 27 , nieprowadzenie wyspecjalizowanego handlu na własny rachunek (zwanego dalej "dedicated proprietary trading") 28 oraz niewykorzystywanie udzielenia środków pomocy lub jakiejkolwiek wynikającej z tych środków przewagi nad konkurentami do celów reklamowych 29 .
(34) Ponadto Niemcy zobowiązały się do zapewnienia, aby spółka OpCo przestrzegała określonych wskaźników płynności 30 oraz ograniczeń w odniesieniu do wynagradzania swoich pracowników, organów i głównych agentów. W związku z tym łączne wynagrodzenie tych osób nie będzie przekraczać pięciokrotności średniego wynagrodzenia w Niemczech lub dziesięciokrotności średniego wynagrodzenia w HSH Nordbank (przed poddziałem) 31 .
2.4. Podstawy wszczęcia procedury
(35) Jak określono w motywach 2 i 15, limit gwarancji został w 2011 r. obniżony do 7 mld EUR, jednak w czerwcu 2013 r. musiał zostać ponownie podwyższony do pierwotnego limitu w wysokości 10 mld EUR ze względu na pogorszenie się sytuacji na rynkach żeglugowych w 2011 r. (zob. motywy 16 i 17).
(36) Niemcy zgłosiły Komisji ponowne podwyższenie tej kwoty w celu zatwierdzenia. Władze niemieckie są zdania, że gwarancja stanowi pomoc, jednak mają wątpliwości co do tego, czy ponowne podwyższenie limitu gwarancji do 10 mld EUR stanowi nową pomoc, ponieważ taki sam limit został już zatwierdzony w decyzji z 2011 r. 32 . Na wypadek, gdyby Komisja uznała ponowne podwyższenie limitu gwarancji za nową pomoc, Niemcy przytaczają argument, że zostało już ono uznane w decyzji z 2011 r. za zgodne z rynkiem wewnętrznym 33 .
(37) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja uznała jednak ponowne podwyższenie limitu gwarancji za nową pomoc. Po pierwsze gwarancja została podwyższona przez fundusz Finanzfonds AöR będący własnością Hamburga i Szlezwika-Holsztynu, czyli z zasobów państwowych, na rzecz banku prowadzącego działalność międzynarodową, w związku z czym występują zakłócenie konkurencji w sektorze bankowym oraz wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy 34 . Ponieważ gwarancja nie została udzielona przez inwestora prywatnego na takich samych warunkach, przyniosła ona HSH korzyść, która stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE 35 .
(38) Po drugie w decyzji o wszczęciu postępowania Komisja wyjaśniła, że anulowanie gwarancji ma charakter wiążący i - wbrew stanowisku Niemiec, że ponowne podwyższenie limitu gwarancji nie może zostać uznane za nową pomoc, ponieważ limit wynoszący 10 mld EUR został już zatwierdzony w decyzji z 2011 r. - ponowne uruchomienie gwarancji należy traktować jako nową umowę pomiędzy gwarantem a podmiotem otrzymującym gwarancję, opierającą się na nowej ocenie ekonomicznej czynników ryzyka, które w międzyczasie mogły ulec zmianie. Zważywszy na to, że podwyższenie limitu gwarancji nie było przewidziane w warunkach gwarancji zatwierdzonych w decyzji z 2011 r., wymaga ono zmiany wcześniej obowiązujących warunków gwarancji. W rezultacie Komisja uznała podwyższenie limitu gwarancji za udzielenie nowej gwarancji 36 .
(39) W odniesieniu do tymczasowej zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym, przeprowadzając ocenę przedstawioną w decyzji o wszczęciu postępowania, Komisja opierała się na art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, zgodnie z którym pomoc państwa należy uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli ma ona na celu "zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego". Mając na uwadze dalszą niestabilność rynków finansowych, Komisja przyznała, że upadek HSH może mieć bezpośredni wpływ na rynki finansowe, a tym samym na całą gospodarkę Niemiec. 37 Jeśli chodzi o zasady mające zastosowanie do pomocy państwa udzielanej instytucjom finansowym, Komisja odniosła się do pkt 15 komunikatu bankowego z 2008 r. 38 ; w momencie przyjęcia decyzji o wszczęciu postępowania zasady te zostały dalej sformułowane w komunikacie w sprawie dokapitalizowania 39 i komunikatach w sprawie restrukturyzacji z 2010 i 2011 r. 40 .
(40) Jak już wskazano, w 2013 r. - na wypadek gdyby Komisja uznała podwyższenie limitu gwarancji za nową pomoc - Niemcy stwierdziły zgodność podwyższenia limitu gwarancji z rynkiem wewnętrznym już w decyzji z 2011 r., tak aby Komisja była związana tą oceną i nie mogła wyciągnąć żadnego innego wniosku 41 .
(41) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja wyjaśniła, że co prawda w 2011 r. uznała limit wynoszący 10 mld EUR za zgodny z rynkiem wewnętrznym, lecz że ocena ta opierała się na ocenie gwarancji zgłoszonej przez Niemcy w dniu 30 kwietnia 2009 r. oraz na sytuacji gospodarczej w momencie przyjęcia decyzji z 2011 r. i na prognozach finansowych, które HSH przedłożył jako podstawę oceny w niniejszej decyzji. W rezultacie w planie restrukturyzacji przyjęto wówczas, że HSH dokona opłat gwarancyjnych wyłącznie na rzecz gwarancji w wysokości 7 mld EUR 42 .
(42) W swojej decyzji o wszczęciu postępowania Komisja ponadto stwierdziła, że czynniki mające istotne znaczenie dla oceny zgodności nowej pomocy z rynkiem wewnętrznym miały również istotne znaczenie dla wcześniej oceny, lecz że należy je zbadać w obecnej formie. Dlatego w szczególności należy zbadać rentowność HSH w odniesieniu do decyzji w sprawie zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym na podstawie aktualnej sytuacji gospodarczej 43 .
(43) W związku z tym Komisja stwierdziła, że w międzyczasie sytuacja gospodarcza w sektorze żeglugi - głównym obszarze działalności HSH, który już w decyzji z 2011 r. uznano za utrudniający utrzymanie rentowność banku - uległa dalszemu pogorszeniu. Kryzys w sektorze żeglugi okazał się więc dłuższy i poważniejszy niż się spodziewano, ogólnie wywarł negatywny wpływ na zdolność kredytową w obszarze związanym z finansowaniem statków i doprowadził do zwiększenia liczby aktywów HSH ważonych ryzykiem 44 .
(44) W swojej decyzji o wszczęciu postępowania Komisja stwierdziła, że podwyższenie gwarancji doprowadzi do podwyższenia opłat gwarancyjnych wynoszących około 1 mld EUR oraz że te dodatkowe koszty znacznie ograniczą przyszłą rentowność HSH 45 .
(45) Nawet gdyby dodatkowe opłaty gwarancyjne były uwzględnione w planie biznesowym przedstawionym wraz ze zgłoszeniem ponownego podwyższenia gwarancji w 2013 r., Komisja i tak miałaby wątpliwości do co słuszności założeń, na których opierał się plan biznesowy, i stwierdziłaby brak aktualnego scenariusza warunków skrajnych. Ponieważ HSH nie udało się spełnić prognoz finansowych przewidzianych w podstawowym scenariuszu planu restrukturyzacji z 2011 r. oraz rozwinąć nowej działalności w oczekiwanym zakresie, Komisja postawiła pytanie, czy konieczne było dostosowanie strategii biznesowej HSH i czy należało przedsięwziąć alternatywne środki w celu przywrócenia długoterminowej rentowności banku 46 .
(46) Na tej podstawie Komisja wyraziła wątpliwości co do tego, czy HSH, tak jak przyjęto w decyzji z 2011 r., znów stanie się rentowny, oraz zwróciła się o dalsze informacje mające potwierdzić założenia planu biznesowego i przedstawione prognozy dla rynków żeglugowych oraz uzasadnić to, że dodatkowe opłaty gwarancyjne nie przekroczyły możliwości finansowych banku również w skrajnych warunkach 47 .
(47) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja nie wyraziła jednak żadnych wątpliwości co do środków na rzecz podziału obciążenia lub ograniczenia zakłóceń konkurencji, które zostały zatwierdzone w decyzji z 2011 r., oraz stwierdziła, że środki te były w dalszym ciągu właściwe w momencie przyjęcia decyzji o wszczęciu postępowania, ponieważ nowa pomoc pozostała w granicach środka zatwierdzonego w 2011 r. 48 . Biorąc pod uwagę konieczność podwyższenia gwarancji oraz fakt, że wynagrodzenie uznano za właściwe, Komisja stwierdziła tymczasową zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym 49 .
3. UWAGI WŁADZ NIEMIECKICH
(48) W swoich uwagach dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania 50 Niemcy po pierwsze powtórzyły swoje pierwotne stanowisko, że ponowne podwyższenie gwarancji nie stanowi nowego środka pomocy, ponieważ nie przekracza limitu wynoszącego 10 mld EUR, zatwierdzonego w decyzji z 2011 r. To, że wystąpiły skutki uzasadniające obniżenie kwoty gwarancji lub że ponowne podwyższenie gwarancji nie było uregulowane w umowie, w związku z czym należało je na nowo zawrzeć w umowie, nie wpłynęło na zmianę tego stanowiska. Niemcy uważają, że ponowne podwyższenie gwarancji wywiera decydujący wpływ na sytuację ekonomiczną krajów związkowych jako gwarantów, lecz ich sytuacja nie zmieniła się przez to, że prawdopodobieństwo uruchomienia transzy gwarancji obejmującej ponowne podwyższenie gwarancji nie wzrosło istotnie. Ponadto ponowne podwyższenie gwarancji w znacznej mierze pokrywa się z pierwotną gwarancją, którą Komisja zbadała już w ramach decyzji z 2011 r., i to w kontekście nie tylko scenariusza podstawowego, lecz także najgorszego scenariusza 51 .
(49) Po drugie Niemcy uzasadniły swoje wcześniejsze stanowisko tym, że ponowne podwyższenie gwarancji, nawet gdyby zostało uznane za nową pomoc, podlega przyczynom zatwierdzenia wymienionym w decyzji z 2011 r., ponieważ w decyzji o wszczęciu postępowania Komisja nie wyraziła żadnych wątpliwości co do tego, że środki wyrównawcze i wkład własny banku, które w decyzji z 2011 r. zostały uznane za właściwe i wystarczające, nadal są właściwe, gdyż nowa pomoc pozostaje w granicach środków zatwierdzonych w decyzji z 2011 r. 52 . Zdaniem Niemiec Komisja jest związana rozumowaniem przytoczonym w decyzji z 2011 r. w celu uzasadnienia zatwierdzenia pomocy.
(50) Po trzecie Niemcy poinformowały, że ponowne podwyższenie limitu gwarancji miało służyć przywróceniu długoterminowej rentowności HSH i było zgodne z celami określonymi w zatwierdzonym w 2011 r. planie restrukturyzacji. W związku z tym Niemcy wyjaśniły, że nie ma powodu, aby wątpić w długoterminową rentowność banku i trwałość jego modelu biznesowego. Władze niemieckie poinformowały, że odstępstwa od planu biznesowego, które w międzyczasie się pojawiły, nie uzasadniają wyciągnięcia innych wniosków. W obliczu cały czas trwającego kryzysu w sektorze żeglugi oraz konieczności spełnienia wymogów ostrożnościowych odroczenie częściowego anulowania gwarancji o dwa do trzech lat umożliwia realizację bardziej zrównoważonego i obarczonego mniejszym ryzykiem modelu biznesowego. Bank jest w stanie zaakceptować wyższe opłaty, które musi uiszczać ze względu na ponowne podwyższenie gwarancji, ponieważ dysponuje wystarczającą bazą kapitałową i istnieją inne środki przewidziane w planie restrukturyzacji zatwierdzonym decyzją z 2011 r.
(51) Ostatecznie Niemcy stwierdziły, że ponowne podwyższenie gwarancji stało się konieczne dla obliczania współczynników kapitałowych ze względu na czynniki zewnętrzne takie jak utrzymujący się kryzys finansowy, wzrost wymogów regulacyjnych wobec instytucji finansowych oraz przestawienie się na międzynarodowe standardy rachunkowości (zwane dalej "MSSF").
(52) W następstwie przedstawienia tych uwag Niemcy ponownie podjęły ścisłą współpracę z Komisją i przekazały więcej zaktualizowanych planów restrukturyzacji. Pierwszy plan restrukturyzacji został przedłożony w grudniu 2013 r., drugi, przeformułowany plan restrukturyzacji z ostrożniejszymi założeniami został przedłożony w kwietniu 2014 r., a kolejna aktualizacja planu biznesowego została dostarczona w kwietniu 2015 r. Ponieważ plany te nie rozwiały wątpliwości Komisji co do ich przydatności pod kątem przywrócenia rentowności HSH, władze niemieckie podjęły poszukiwania innych rozwiązań. W rezultacie tych starań ustalono najważniejsze elementy środków z 2016 r., które w październiku 2015 r. Niemcy uzgodniły z Komisją.
(53) W dniu 21 marca 2016 r. Niemcy ponownie zgłosiły Komisji ponowne podwyższenie gwarancji w 2013 r. jako pomoc państwa na rzecz sprzedaży albo - w przypadku jej niepowodzenia - na rzecz likwidacji HSH.
4. OCENA ŚRODKÓW
(54) Komisja uznała już środek z 2013 r., tzn. tymczasowo zatwierdzone w decyzji o wszczęciu postępowania ponowne podwyższenie gwarancji z 7 mld EUR na 10 mld EUR, za pomoc państwa 53 . W swoich uwagach dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania (zob. motyw 49) Niemcy wprawdzie uznały, że ponowne podwyższenie gwarancji nie stanowi nowej pomocy, lecz - na wypadek, gdyby Komisja stwierdziła, że pomoc ta podlega powodom zatwierdzenia w 2011 r. - nie wyjaśniły szczegółowo swojego stanowiska, ani nie poparły go dowodami. Ostatecznie Niemcy potwierdziły ocenę Komisji, że nowe zgłoszenie ponownego podwyższenia gwarancji stanowi "pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE" 54 na rzecz sprzedaży lub likwidacji HSH. W rezultacie Komisja potwierdza w niniejszej decyzji swoje przedstawione w decyzji o wszczęciu postępowania stanowisko, że przedmiotowy środek obejmuje pomoc państwa, na podstawie powodów przedstawionych w decyzji o wszczęciu postępowania i bez przeprowadzania ponownej oceny.
(55) Komisja musiała jednak zbadać, czy środki z 2016 r. zawierały pomoc 55 .
(56) W związku z powyższym Komisja musi zbadać, czy omawiane środki pomocy - środek z 2013 r. i środki z 2016 r. (o ile obejmują pomoc) - można uznać za zgodne z rynkiem wewnętrznym.
4.1. Istnienie pomocy w ramach środków z 2016 r.
(57) Komisja zauważa, że zdaniem Niemiec środki z 2016 r. nie obejmują dodatkowej pomocy państwa.
(58) Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE "wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi". Środek stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wtedy, gdy spełnione są następujące warunki: a) środek jest finansowany ze środków państwowych; b) środek przynosi beneficjentowi korzyść; c) korzyść ta jest selektywna oraz d) środek zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem i może zakłócić wymianę handlową między państwami członkowskimi.
(59) W odniesieniu do zastosowania środków państwowych należy stwierdzić, że środek 1 z 2016 r. obejmuje zarówno klauzulę podporządkowania wierzytelności, jak i mechanizm częściowego odroczenia zobowiązań właścicieli publicznych w zakresie płatności gwarancyjnych. Celem obu procedur jest zmniejszenie ryzyka niewypłacalności HoldCo. Programy te odnoszą się do zobowiązań płatnych na rzecz właścicieli publicznych jako wynagrodzenie i, gdyby środek 1 z 2016 r. przyniósł HSH korzyść, mogłyby one spowodować utratę zasobów państwowych.
(60) W związku z tym Komisja uważa, że oba środki z 2016 r. obejmują zasoby państwowe - środek 1 z 2016 r. ze względu na porozumienie w sprawie podporządkowania wierzytelności i mechanizm częściowego odroczenia płatności należnych jako wynagrodzenie z tytułu gwarancji na podstawie decyzji z 2011 r., a środek 2 z 2016 r. ze względu na kwoty przekazane OpCo przez kraje związkowe za przekazanie aktywów.
(61) Środek 2 z 2016 r., który polega na nabyciu aktywów przez kraje związkowe, jest środkiem wdrażanym przez państwo. Środek 1 z 2016 r., który polega na zmianie struktury płatniczej, należy przypisać właścicielom publicznym Finanzfonds AöR i tym samym państwu. Taka możliwość przypisania wynika z tego, że przedmiotowa zmiana stanowi część większego pakietu środków, w którego opracowywaniu kraje związkowe aktywnie uczestniczyły.
(62) Środki z 2016 r. są wdrażane wyłącznie na rzecz HSH, w związku z czym mają charakter selektywny. Mogą one zakłócać konkurencję poprzez uniemożliwianie normalnego działania sił rynkowych. W obliczu liberalizacji usług finansowych w UE zakłócają one wymianę handlową między państwami członkowskimi.
(63) Aby ocenić, czy środki z 2016 r. obejmują pomoc, Komisja musi ustalić, czy środki z 2016 r. przynoszą HSH dodatkową korzyść, która wykracza poza korzyść, która została już przyznana w związku z wdrożeniem środka z 2013 r.
(64) Zanim jednak Komisja oceni, czy środki z 2016 r. wiążą się z dodatkową korzyścią, najpierw musi sobie przypomnieć, jak działa gwarancja; na tej podstawie Komisja może zbadać, w jaki sposób środki z 2016 r. w zaproponowanej formie wpływają na funkcjonowanie gwarancji.
4.1.1. Funkcjonowanie gwarancji oraz skutki środków z 2016 r.
(65) Zatwierdzona decyzją z 2011 r. gwarancja przy drugiej stracie ma formę sekurytyzacji syntetycznej. Oznacza to, że cały gwarantowany portfel wirtualnie jest podzielony na trzy transze takie jak:
1) transza junior lub transza pierwszej straty w wysokości 3,2 mld EUR, którą w pełni finansuje bank i która została już odpisana;
2) transza mezzanine lub transza drugiej straty w wysokości 10 mld EUR, którą finansuje państwo (pozostała kwota 7 mld EUR z 2011 r. i kolejne 3 mld EUR, zatwierdzone tymczasowo w decyzji o wszczęciu postępowania);
3) transza senior.
(66) Istnienie gwarancji ma zasadniczo dwa rodzaje skutków, a mianowicie skutki dla sprawozdawczości finansowej według MSSF i skutki dla wymogów kapitałowych wynikających z przepisów regulacyjnych i ostrożnościowych stosowanych przez organ nadzorujący.
Skutki dla sprawozdawczości finansowej
(67) Po pierwsze gwarancja wyrównuje wszystkie straty wynikające z gwarantowanego portfela, o ile wynoszą one ponad 3,2 mld EUR, lecz nie przekraczają 13,2 mld EUR 56 .
(68) Dopóki gwarantowane aktywa będą wykazane w bilansie, korekty wartości i rezerwy dokonywane w odniesieniu do tych aktywów według MSSF będą wyrównywane poprzez aktualizację wyceny w tej samej wysokości. Dopiero gdy aktywa zostaną ostatecznie zlikwidowane i nie będą już wykazane w bilansie, w związku z czym poniesione straty będą znane, roszczenia wyrównawcze w ramach gwarancji zostaną skutecznie wypłacone.
(69) Różne rodzaje roszczeń wyrównawczych w ramach gwarancji prowadzą do wykorzystania gwarancji w różnym zakresie:
1) Wysokość faktycznie wykorzystanej gwarancji (zwana dalej "faktycznie wykorzystaną kwotą gwarancji") odpowiada kwocie pokrytych w danym momencie strat z gwarantowanego portfela. Pod koniec 2015 r. straty zostały faktycznie rozliczone w łącznej wysokości [1,2-2,0] mld EUR. Wiadomo już, że ze względu na obecnie zaspokajane roszczenia kwota ta wzrośnie w 2016 r. o [2-3] mld EUR.
2) Niewykorzystana kwota gwarancji (zwana dalej "niewykorzystaną kwotą gwarancji") oznacza natomiast kwotę, która jest jeszcze dostępna do celów pokrycia dalszych strat, i w tym przypadku wynosi [8,2-10,0] mld EUR (całkowita kwota gwarancji, tj. 10 mld EUR, pomniejszona o różnicę pomiędzy [3,2-5,0] mld EUR pokrytych i znanych strat a transzą pierwszej straty w wysokości 3,2 mld EUR).
3) Łączna kwota wykorzystanej gwarancji (zwana dalej "łącznie wykorzystaną kwotą gwarancji") oznacza kwotę gwarancji, która ma zostać wypłacona, jak tylko zostanie zlikwidowany cały portfel pierwotnie podlegający gwarancji. Obecnie nie można jeszcze ustalić łącznie wykorzystanej kwoty gwarancji.
4) W danym momencie najbliższy szacunek łącznie wykorzystanej kwoty oznacza wirtualne wykorzystanie gwarancji (zwane dalej "wirtualnym wykorzystaniem"), które odpowiada sumie faktycznie wykorzystanej kwoty i rezerw na gwarantowany portfel według MSSF. Wirtualne wykorzystanie wynosi obecnie [6-8] mld EUR, tzn. [9,2-11,2] mld EUR (faktycznie wykorzystana kwota plus rezerwy) minus 3,2 mld EUR (transza pierwszej straty). Bank oblicza także szacowaną wykorzystaną kwotę całkowitą (zwaną dalej "szacowaną wykorzystaną kwotą całkowitą").
(70) Opłaty z tytułu gwarancji składają się z dwóch elementów: składki podstawowej w wysokości 4 % (zwanej dalej "składką podstawową") i składki dodatkowej w wysokości 3,85 % (zwanej dalej "składką dodatkową"). Podstawę obliczania składki podstawowej stanowi łączna kwota pozostałej gwarancji, tzn. 10 mld EUR. Podstawę obliczania składki dodatkowej stanowi natomiast łącznie wykorzystana kwota gwarancji, której obecnie nie można jeszcze ustalić 57 .
(71) Według MSSF opłaty na rzecz pozostałej gwarancji uznaje się za składki ubezpieczeniowe i w rezultacie ujmuje się je zwyczajnie w rachunku zysków i strat.
(72) Jeśli jednak wykorzystanie gwarancji jest prawdopodobne lub gdy faktycznie wykorzystana kwota jest większa od zera, opłaty szacuje się wtedy na podstawie tej części gwarancji. Według MSSF tego rodzaju obciążenia należy porównać ze zobowiązaniami (odniesiona została korzyść, która musi zostać spłacona), w związku z których spłatą muszą zostać utworzone rezerwy. Według MSSF wysokość odpowiednich rezerw musi rosnąć wraz ze wzrostem szacowanej wykorzystanej kwoty całkowitej. Każde dodatkowe wykorzystanie gwarancji prowadzi do wzrostu szacowanej wykorzystanej kwoty całkowitej, a tym samym do wzrostu opłat w przyszłości, co z kolei prowadzi do wzrostu wymaganych rezerw.
(73) Składka dodatkowa jest określana na podstawie mechanizmu odroczenia (skryptu dłużnego), który stosuje się przy wskaźniku CET1 HSH na skonsolidowanym poziomie (HoldCo + OpCo) wynoszącym 10 %. Ten mechanizm odroczenia umożliwia całkowite odroczenie wszystkich należnych płatności na okres do [2030-2040] r. Ponadto mechanizm ten stosuje się również do rezerw, które tworzy się na przyszłe płatności w ramach skryptu dłużnego. Oznacza to, że już utworzone rezerwy można zwolnić na pokrycie strat jako bufor, jeśli straty te doprowadziłyby do obniżenia wskaźnika CET1 poniżej 10 % 58 .
Skutki ostrożnościowe
(74) Po drugie waga ryzyka mająca zastosowanie do transzy senior przy obliczaniu aktywów ważonych ryzykiem (zwanych dalej "RWA") zgodnie z formułą ostrożnościową przewidzianą w pakiecie Bazylea II (zwaną dalej "formułą ostrożnościową"), która znajduje zastosowanie do syntetycznych instrumentów sekurtyzacyjnych takich jak gwarancja przy drugiej stracie, zostaje obniżona poprzez gwarancję do 20 % 59 .
(75) Zgodnie z przepisami nadzorczymi oraz z uwzględnieniem uznaniowości przysługującej organom nadzorującym przy stosowaniu tych przepisów należy uwzględnić dwie wartości progowe, aby gwarancja zachowała swoją ważność. Pierwsza wartość progowa jest uzależniona od ostrożnościowego obliczania oczekiwanych strat (w scenariuszu podstawowym), natomiast druga wartość progowa jest powiązana z nieoczekiwanymi stratami (dodatkowymi stratami w najgorszym scenariuszu) w pozostałym portfelu objętym gwarancją. Kwota oczekiwanych i nieoczekiwanych strat z pozostałego portfela musi zostać w pewnym stopniu pokryta z niewykorzystanej kwoty gwarancji. Nieprzestrzeganie jednej z tych wartości progowych lub obu z nich jest więc uzależnione od dostępnej, niewykorzystanej kwoty gwarancji, na którą znaczny wpływ ma wysokość pokrytych strat.
(76) W przypadku nieprzestrzegania pierwszej wartości progowej zastosowanie formuły ostrożnościowej doprowadzi do wzrostu wysokości RWA, które należy przypisać transzy senior, względem minimalnego poziomu 20 %, przy czym tego rodzaju wzrost jest proporcjonalny do zakresu strat niepokrytych z gwarancji. W przypadku nieprzestrzegania drugiej wartości progowej formuła ostrożnościowa zasadniczo nie znajduje już zastosowania. W takim przypadku RWA, które należy przypisać transzy senior, rosną bezpośrednio z minimalnego poziomu 20 % do poziomu, który obowiązywałby bez gwarancji (zwanego dalej "zjawiskiem nagłych spadków").
4.1.2. Korzyści płynące ze środka 1 z 2016 r.
(77) Zgodnie ze zgłoszeniem HSH ma zostać rozdzielony na spółki HoldCo i OpCo. Opłaty gwarancyjne podlegające mechanizmowi wynagrodzeń z tytułu gwarancji, który został zatwierdzony decyzją z 2011 r., pozostają niezmienione. Zostaną one jednak podzielone w następujący sposób:
1) OpCo będzie w dalszym ciągu płacić 2,20 % od jeszcze niewykorzystanej części gwarancji;
2) HoldCo przejmie pozostałe płatności z tytułu gwarancji:
1) 1,80 % od całej pozostałej kwoty gwarancji;
2) 2,20 % od już wykorzystanej części gwarancji;
3) 3,85 % od ostatecznie wykorzystanej części gwarancji, w zależności od wartości skryptu dłużnego.
(78) Podział na OpCo i HoldCo doprowadzi do tego, że skutki rachunkowe wynagrodzenia z tytułu gwarancji będą w dalszym ciągu powstawać po stronie OpCo, podczas gdy całe zapotrzebowanie rezerwowe według MSSF, wynikające z płatności od wykorzystanej części gwarancji, będzie przypadać HoldCo. Komisja podkreśla jednak, że na skonsolidowanym poziomie banku (HoldCo + OpCo) nie nastąpią żadne zmiany odnoszące się do struktury gwarancji, ani jej skutków, w związku z czym sam podział nie przyniesie HSH żadnej dodatkowej korzyści.
(79) Zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi przez Niemcy sama spółka HoldCo nie będzie prowadziła żadnej działalności gospodarczej i w związku z tym oprócz dochodów wynikających z udziału w OpCo nie będzie uzyskiwała innych dochodów. HoldCo otrzyma jednak od OpCo środki płynne w wysokości 260 mln EUR - 50 mln EUR na wydatki operacyjne w okresie sprzedaży oraz 210 mln EUR na należne opłaty gwarancyjne.
(80) Komisja zwraca uwagę, że podczas procedury sprzedaży opłata, którą ma uiścić HoldCo pod koniec 2016 i 2017 r., będzie uzależniona - ze względu na wyżej opisany podział zobowiązań w zakresie płatności - od następujących czynników:
1) pozostałej całkowitej kwoty gwarancji (podstawa obliczania opłaty gwarancyjnej w wysokości 1,80 %, "1. komponent opłaty");
2) kwoty gwarancji faktycznie wykorzystanej w 2016 i 2017 r. (podstawa obliczania części opłaty gwarancyjnej w wysokości 2,20 %, którą przejmuje HoldCo, "2. komponent opłaty");
3) łącznie wykorzystanej kwoty gwarancji (podstawa obliczania opłaty gwarancyjnej w wysokości 3,85 % powiązanej z wartością skryptu dłużnego, "3. komponent opłaty").
Składka podstawowa w wysokości 1,80 %
(81) W przypadku 1. komponentu opłaty pozostała kwota gwarancji wynosi obecnie 10 mld EUR (łącznie ze środkiem z 2013 r.). Kwota ta nie może dalej wzrosnąć, ponieważ 10 mld EUR odpowiada ustalonemu limitowi gwarancji. Podobnie niemożliwe jest to, że kwota ta zmniejszy się podczas procedury sprzedaży.
(82) Biorąc pod uwagę to, że kwota wynosząca 10 mld EUR stanowi podstawę obliczania 1. komponentu opłaty na poziomie 1,80 %, Komisja uważa, że roczna opłata stanowiąca 1. komponent opłaty wyniesie 180 mln EUR.
Składka podstawowa w wysokości 2,20 %
(83) W odniesieniu do 2. komponentu opłaty Komisja przypomina o tym, że zgodnie z najnowszymi dostępnymi szacunkami obliczone straty z gwarantowanego portfela wzrosną w 2016 r. do około [3,2-5,0] mld EUR, tzn. będą przekraczać o [0-1,8] mld EUR transzę pierwszej straty wynoszącą 3,2 mld EUR.
(84) Kwota ta wzrośnie jeszcze o straty, które poniesie HSH w związku z wdrożeniem środka 2 z 2016 r., tzn. poprzez przeniesienie gwarantowanych aktywów w wysokości do 6,2 mld EUR. EAD na rzecz właścicieli publicznych. Zgodnie z podjętymi zobowiązaniami wartość przeniesienia aktywów zostanie określona na podstawie wykazu dołączonego do zgłoszenia, który odzwierciedla wyniki wyceny rynkowej przeprowadzonej przez ekspertów z ramienia Komisji.
(85) Komisja zwraca uwagę, że zgodnie ze zobowiązaniami bank ma przenieść do końca czerwca 2016 r. jedynie aktywa w wysokości 5 mld EUR. EAD. Do dnia przeniesienia gwarancja pozostaje w dużej mierze niewykorzystana i w związku z tym stosowne opłaty będzie uiszczać OpCo.
(86) Na podstawie wykazu wartości przeniesienia (zob. załącznik II do niniejszej decyzji) oraz zależnie od optymalizacji wykorzystania gwarancji możliwe dodatkowe straty obliczone w ramach gwarancji, wynikające z przeniesienia portfela o wartości 5 mld EUR. EAD, wybranego z wykazu dostępnych aktywów o wartości [8-10] mld EUR. EAD, prawdopodobnie wyniosą od [1-4] mld EUR do [1-4] mld EUR.
(87) W związku z tym Komisja uważa, że opłata, która ma być uiszczana w ramach 2. komponentu opłaty przez sześć miesięcy w 2016 r., prawdopodobnie wyniesie od [25-35] mln EUR do [25-35] mln EUR.
Składka dodatkowa w wysokości 3,85 %
(88) Jeśli chodzi o 3. komponent opłaty, Komisja zwraca uwagę, że płatność składki w wysokości 3,85 % jest powiązana z wartością skryptu dłużnego, dla której miarodajny jest wskaźnik CET1 wynoszący 10 % na poziomie skonsolidowanym (HoldCo + OpCo). Według najnowszych dostępnych danych liczbowych wskaźnik CET1 HSH znajduje się już na swojej dolnej granicy wynoszącej 10 %, przy czym około [700-800] mln EUR pozostaje przeznaczonych na rezerwy w ramach skryptu dłużnego.
(89) Dodatkowe straty w wysokości od [1-4] mld EUR do [1-4] mld EUR, które wynikają z przeniesienia aktywów o wartości 5 mld EUR. EAD z banku na kraje związkowe, doprowadzą do wzrostu całkowitej wykorzystanej kwoty gwarancji i tym samym w odniesieniu do zarówno 2., jak i 3. komponentu opłaty - do większego zapotrzebowania rezerwowego według MSSF.
(90) Z analizy Komisji wynika, że dodatkowe zapotrzebowanie rezerwowe według MSSF w odniesieniu do 2. komponentu opłaty prawdopodobnie wyniesie od [700-900] mln EUR do [700-900] mln EUR.
(91) Zgodnie z planem restrukturyzacji przedłożonym przez bank te dodatkowe rezerwy przypuszczalnie nie będą mogły zostać sfinansowane z dochodów netto banku i dlatego na skonsolidowanym poziomie prawdopodobnie doprowadzą do wykorzystania skryptu dłużnego w mniej więcej takiej samej kwocie. Takie wykorzystanie skryptu dłużnego jest jednak ograniczone do kwoty pozostałego bufora, tzn. do [700-800] mln EUR. Dodatkowe obciążenie w wysokości od [700-900] mln EUR do [700-900] mln EUR doprowadziłoby więc do obniżenia wskaźnika CET1 na skonsolidowanym poziomie poniżej 10 %.
(92) Rezerwy na 3. komponent opłaty również są pokrywane ze skryptu dłużnego (zob. motyw 73). Ponieważ po utworzeniu rezerw na 2. komponent opłaty cały bufor rezerwowy zostałby umieszczony w ramach skryptu dłużnego i wskaźnik CET1 wynosiłby już poniżej 10 %, utworzenie dodatkowych rezerw na 3. komponent opłaty również należałoby odroczyć.
(93) Każde przeniesienie aktywów w okresie sprzedaży powyżej kwoty 5 mld EUR, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi przez Niemcy, prawdopodobnie doprowadziłoby do kolejnych strat. Straty te doprowadziłyby do dalszego obniżenia wskaźnika CET1 na skonsolidowanym poziomie, co zmniejszyłoby prawdopodobieństwo wzrostu wskaźnika CET1 powyżej 10 %. Tylko w takim przypadku byłyby wymagane płatności lub rezerwy na 3. komponent opłaty.
(94) W związku z tym Komisja uważa, że podczas procedury sprzedaży prawdopodobnie nie będą wymagane żadne płatności lub rezerwy na 3. komponent opłaty. Komisja ponadto przypomina, że w przypadku pomyślnej sprzedaży, zgodnie z umową o udzielenie gwarancji, kraje związkowe mają prawo do rezygnacji z płatności dodatkowej składki w wysokości 3,85 % 60 .
Opłaty gwarancyjne w ramach środka 1 z 2016 r.
(95) Na podstawie udostępnionych informacji, łącznie z faktem, że środek 2 z 2016 r., tzn. przeniesienie aktywów, ma zostać wdrożony pod koniec czerwca 2016 r., Komisja stwierdza, że opłata, którą HoldCo ma uiszczać w 2016 r., prawdopodobnie będzie wynosiła od [205-210] mln EUR do [210-220] mln EUR. Komisja z zadowoleniem przyjmuje to, że taki margines w dużej mierze pokryje środki płynne udostępnione przez OpCo na rzecz HoldCo w wysokości 210 mln EUR.
(96) Ponadto opłaty w wysokości 2,20 % będą uiszczane przez OpCo od niewykorzystanej kwoty gwarancji bez dodatkowego mechanizmu odroczenia i ich celem jest przede wszystkim pokrycie pełnej kwoty opłat gwarancyjnych za pierwszych sześć miesięcy 2016 r., zanim zostanie wdrożony środek 2 z 2016 r.
(97) Opierając się na dostępnych informacjach, można stwierdzić, że płatności z tytułu gwarancji, które kraje związkowe otrzymają za 2016 r. po wdrożeniu środków z 2016 r., tym samym według wszelkiego prawdopodobieństwa nie będą wynosić mniej niż [385-400] mln EUR ([175-190] mln EUR od OpCo + 210 mln EUR od HoldCo). Oznacza to, że w 2016 r. zostanie odroczona do następnego terminu płatności kwota wynosząca maksymalnie [0-15] mln EUR. Takie odroczenie podlega rocznemu oprocentowaniu na poziomie 10 %.
Opłaty gwarancyjne w 2017 r.
(98) Komisja stwierdza jednak, że opłaty, które HoldCo ma uiszczać w 2017 r., mogą być wyższe, ponieważ istnieje możliwość przeniesienia dalszych aktywów objętych gwarancją na rzecz właścicieli publicznych oraz HoldCo musi opłacać składkę z tytułu gwarancji w wysokości 2,20 % przez cały rok.
(99) Jak już wspomniano, HoldCo nie będzie uzyskiwać żadnych dochodów; dlatego istnieje prawdopodobieństwo, że HoldCo - w przypadku gdy sprzedaż OpCo nastąpi po terminie wymagalności opłat za 2017 r. - nie będzie w stanie uiścić opłat gwarancyjnych za 2017 r. w terminie płatności. W takiej sytuacji, zgodnie ze zobowiązaniami ze strony Niemiec, płatności te mogą zostać odroczone do następnego terminu płatności zgodnie z obowiązującym na rynku oprocentowaniem w wysokości 10 %.
(100) Komisja zwraca uwagę, że ostateczny termin sprzedaży HSH, zgodnie ze zobowiązaniami ze strony Niemiec, to 28 lutego 2018 r. oraz że dochód HoldCo ze skutecznej transakcji sprzedaży ma służyć przede wszystkim realizacji podjętych zobowiązań w zakresie płatności z tytułu gwarancji.
(101) W związku z tym zobowiązania płatnicze, które nie zostaną zrealizowane do końca 2017 r., mogą zostać odroczone tylko wtedy, gdy OpCo nie została jeszcze sprzedana. Nawet w takich okolicznościach płatności zostałyby odroczone o maksymalnie dwa miesiące do momentu sprzedaży OpCo lub przekazania jej w stan uporządkowanej likwidacji. Takie odroczenie podlegałoby rocznemu oprocentowaniu na poziomie 10 %.
Wniosek
(102) Podsumowując, Komisja stwierdza, że istnieje ryzyko, iż opłaty w wysokości 400 mln EUR, które zgodnie z obowiązującą umową o udzielenie gwarancji miały zostać uiszczone do końca 2016 r. (1,80 % + 2,20 % od pozostałej kwoty gwarancji w wysokości 10 mld EUR), nie zostaną uiszczone w pełnej wysokości, przy czym prawdopodobnie nastąpi odroczenie płatności kwoty nie wyższej niż [0-15] mln EUR. Z kolei płatności należne w 2017 r być może będą musiały zostać odroczone w pełnej wysokości, przy czym ze względu na termin sprzedaży, tj. 28 lutego 2018 r., mogłyby one zostać odroczone na maksymalnie dwa miesiące.
(103) Zgodnie z przyjętymi zobowiązaniami wszelkie odroczone płatności podlegają rocznemu oprocentowaniu na poziomie 10 %. Na podstawie porozumienia osiągniętego w październiku 2015 r. najpłynniejsze pożyczki podporządkowane HSH 61 mają przynosić roczny zysk na poziomie od 7,5 % do 8 %; obecnie ich roczny zysk wynosi około 10,6 %. Obie emisje staną się wymagalne podczas procedury sprzedaży w lutym 2017 r., przy czym wówczas musi zostać zwrócona kwota nominalna w wysokości 928 mln EUR. Dostarczają one informacje dotyczące ceny rynkowej w odniesieniu do narażenia HSH na ryzyko kapitałowe i w związku z tym stanowią konserwatywny szacunek wysokości wynagrodzenia za możliwe odroczenie płatności na warunkach rynkowych.
(104) Biorąc pod uwagę skalę zysków z tych emisji podporządkowanych HSH oraz fakt, że ewentualne odroczenie płatności w 2016 r. prawdopodobnie byłoby ograniczone do maksymalnie [0-15] mln EUR, Komisja uznaje wynagrodzenie roczne na poziomie 10 % za ryzyko związane z odroczeniem na rok płatności w wysokości [0-15] mln EUR za rynkowe.
(105) Jeśli chodzi o możliwe odroczenie zobowiązań w zakresie płatności należnych w 2017 r., Komisja na razie stwierdza, że odroczenie byłoby możliwe tylko wtedy, gdyby transakcja sprzedaży nie została zrealizowana przed końcem 2017 r. Ewentualnie odroczona kwota prawdopodobnie byłaby porównywalna do pozostałej kwoty każdej z dwóch emisji podporządkowanych; z uwagi na ostateczny termin sprzedaży okres odroczenia byłby ograniczony do maksymalnie dwóch miesięcy, przez co ryzyko związane z odroczeniem byłoby znacznie niższe. Zważywszy na to, że odroczone zobowiązania w zakresie płatności należnych w 2017 r. posiadałyby w związku z tym krótszy termin wymagalności niż emisje podporządkowane oraz że powiązane z tym ryzyko jest odpowiednio niższe, Komisja uznaje roczne wynagrodzenie na poziomie 10 % za rynkowe.
(106) Podsumowując, Komisja stwierdza, że ponieważ możliwe odroczenie części płatności z tytułu gwarancji na rzecz właścicieli publicznych a) w 2016 r., o ile w ogóle, prawdopodobnie dotyczyłoby tylko niższej kwoty, b) w odniesieniu do opłat należnych w 2017 r. byłoby ograniczone czasowo (o ile w zależności od faktycznej daty sprzedaży w ogóle by do niego doszło) oraz c) w każdym razie podlegałoby oprocentowaniu rynkowemu, z wdrożenia środka 1 z 2016 r. nie wynika żadna dodatkowa korzyść na rzecz HSH, związana z ryzykiem, o którym mowa w lit. a) i b).
4.1.3. Korzyści płynące ze środka 2 z 2016 r.
(107) Zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi przez Niemcy HSH przeniesie portfel obecnie objętych gwarancją aktywów w wysokości do 6,2 mld EUR. EAD na rzecz krajów związkowych. Przeniesienie to może nastąpić w kilku transzach podczas procedury sprzedaży w 2016 i 2017 r.
(108) W celu określenia portfela podlegającego przeniesieniu Niemcy i bank wybrali objęte gwarancją aktywa w wysokości [8-10] mld EUR. EAD, które kwalifikują się do przeniesienia na rzecz właścicieli publicznych. Komisja stwierdza, że prawie wszystkie aktywa obejmują kredyty zagrożone z obszaru finansowania statków, który był jednym z głównych powodów, dlaczego bank znalazł się w trudnej sytuacji 62 .
(109) Ponieważ obecnie na rynku nie ma żadnego nabywcy tych aktywów, Komisja uważa, że takie przeniesienie aktywów na rzecz właścicieli publicznych jest równoznaczne ze środkiem pomocy na rzecz aktywów o obniżonej wartości. Zgodnie z zasadami Komisji oraz z tym, co Komisja niedawno potwierdziła w decyzjach dotyczących kredytów zagrożonych we Włoszech i na Węgrzech 63 , takie przeniesienie aktywów można uznać za pozbawione pomocy tylko wtedy, gdy odbywa się na warunkach rynkowych.
(110) W szczególności Komisja wyjaśniła, że na podstawie jakości portfela oraz z uwagi na brak nabywcy na rynku opiera swoją wycenę na zasadach szacowania wartości rynkowej w rozumieniu komunikatu w sprawie postępowania z aktywami o obniżonej wartości 64 . Główny cel wyceny nie polega więc na ustaleniu wartości godziwej, lecz wartości rynkowej, w której przypadku Komisja - jeśli wartość ta jest wykorzystywana w transakcji z podmiotem publicznym jako cena przeniesienia - może przyjąć, że bank nie czerpie żadnych korzyści; w ten sposób można wykluczyć istnienie pomocy państwa. Dlatego wycenę należy przeprowadzać w sposób szczególnie ostrożny i konserwatywny.
(111) W związku z tym Komisja zwróciła się do niezależnych ekspertów ds. wyceny o wsparcie przy określaniu wartości rynkowej tych aktywów.
Oszacowanie wartości rynkowej
(112) Na podstawie pierwszego wniosku o udostępnienie danych, złożonego przez Komisję i jej ekspertów w połowie grudnia 2015 r., w dniu 18 stycznia 2016 r. bank udostępnił odpowiednie informacje. W okresie od 20 stycznia do 19 marca 2016 r. odbyło się szereg spotkań, dyskusji, przekazów danych i innych kontaktów.
(113) Portfel obejmuje około [...] instrumentów pożyczkowych, zabezpieczonych [...] statkami i innymi aktywami. Aby uniknąć problemów w odniesieniu do zabezpieczeń wykorzystanych do zabezpieczenia szeregu kredytów, bank udostępnił tak zwany "poziom formacji", będący najniższym poziomem, na którym można obserwować zabezpieczenia jako zabezpieczenia dla dokładnie jednego wiersza. Portfel obejmuje [...] wierszy formacji.
(114) Zgodnie z ostrożnymi i konserwatywnymi zasadami wyceny eksperci z ramienia Komisji postawili na podstawie danych udostępnionych przez bank szereg hipotez. Na przykład inne zabezpieczenia niż statki, w odniesieniu do których ekspertom Komisji nie udostępniono żadnych danych, zostały w sposób konserwatywny wycenione na zero i wykluczone z obliczeń. Ponieważ nie istnieją żadne dane dotyczące dokładnej hierarchii roszczeń poszczególnych wierzycieli co do przepływów pieniężnych wygenerowanych przez zabezpieczenia, wszystkie roszczenia wynikające z zabezpieczeń na statkach, które nie są roszczeniami z tytułu gwarancji, zostały uznane za priorytetowe i odjęte od wartości zabezpieczeń. Nie uwzględniono również korzyści uzyskanych z niedawno przeprowadzonej restrukturyzacji zaciągniętych kredytów.
(115) Model stosowany przez ekspertów Komisji jest modelem zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF). Wszystkie operacyjne przepływy pieniężne zostały dostosowane do możliwych do zaobserwowania danych rynkowych, na przykład do istniejących umów dotyczących transportu morskiego. Obniżono również najnowsze szacunki wartości likwidacyjnej statków, aby uwzględnić koszty sprzedaży i okres do momentu sprzedaży oraz skorygować możliwe do obserwacji statystycznej zakłócenia w szacunkach przeprowadzonych przez określonych kontrolerów. Ekonomiczny okres użytkowania statków został skrócony odpowiednio do możliwych do zaobserwowania danych. Wszystkie przepływy pieniężne zostały porównane z dostępnymi wskaźnikami rynkowymi stron trzecich i ograniczone do wysokości tych wskaźników. Wskaźniki wzrostu przepływów pieniężnych i wartości likwidacyjnych zostały obliczone na podstawie tych wskaźników rynkowych przy jednoczesnym ograniczeniu do okresu pięciu lat.
(116) Chociaż uzgodnionym z bankiem terminem będącym podstawą dokonania szacowania był dzień 31 grudnia 2015 r., większość udostępnionych przez bank danych była zgodna ze stanem na dzień 30 września 2015 r. W związku z tym eksperci Komisji wykluczyli z wyceny wszystkie przepływy pieniężne wygenerowane zgodnie z prognozami w IV. kwartale 2015 r.
(117) Na podstawie oceny swoich ekspertów Komisja stwierdza, że wartość rynkowa całego portfela wynosi [8-10] mld EUR. EAD przy [33,4 % - 56,8 %] EAD. Wartości rynkowe portfeli o wartości 6,2 mld EUR. EAD, które można wybrać spośród tych aktywów, wynoszą od 33,4 % do 56,8 % EAD. Wycena została przedstawiona władzom niemieckim i bankowi w zapisie wierszowym na poziomie formacji.
Wniosek
(118) Zgodnie ze zobowiązaniami bank i właściciele publicznie będą stosować wycenę wierszową dołączoną do zgłoszenia i niniejszej decyzji (załącznik II) do celów oszacowania obowiązującej wartości przeniesienia dla określonego portfela. Suma wybranego portfela, łącznie ze wszystkimi transzami, nie może przekraczać 6,2 mld EUR. EAD. Zgodnie z podjętymi zobowiązaniami przy każdym przeniesieniu aktywów po dniu 31 sierpnia 2016 r. Komisja będzie aktualizować wycenę wybranych aktywów w celu zapewnienia, aby wartość rynkowa była dostosowana do zmian aktywów i rozwoju rynku.
(119) Na koniec Komisja podkreśla, że sprzedaż pożyczek krajom związkowym po cenach wynikających z powyższego doprowadzi do poniesienia przez bank dalszych strat, które należy uwzględnić w rachunku zysku i strat i zrekompensować możliwym dokapitalizowaniem banku. Komisja ponadto przypomina, że taka sprzedaż może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie gwarancji, jak opisano w motywach 75 i 76, oraz że podlega uznaniowości organu nadzorującego. Wszystkie te skutki mogą doprowadzić do dalszego obniżenia kwoty dokapitalizowania banku. Komisja podkreśla jednak, że bank w żadnym razie nie może udzielać dalszej pomocy w formie subsydiów inwestycyjnych.
(120) Na podstawie przeanalizowanych zobowiązań Komisja jest przekonana co do tego, że środek 2 z 2016 r., tzn. przeniesienie aktywów na rzecz właścicieli publicznych, jest realizowany zgodnie z wartością rynkową i tym samym nie prowadzi do osiągnięcia korzyści. Wynikające z tego straty zostaną zrekompensowane bieżącym dokapitalizowaniem banku bez wykorzystania dalszej pomocy.
4.1.4. Wniosek
(121) Na podstawie powyższej oceny Komisja stwierdza, że środki z 2016 r. nie obejmują pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.
4.2. Zgodność z rynkiem wewnętrznym
(122) Jak Komisja ustaliła w poprzedniej sekcji, środki z 2016 r. nie obejmują pomocy państwa.
(123) Komisja tymczasowo uznała środek z 2013 r., przedstawiony w decyzji o wszczęciu postępowania, za zgodny z rynkiem wewnętrznym, jednak wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające, ponieważ miała wątpliwości co do zgodności przedmiotowego środka z rynkiem wewnętrznym, a w szczególności co do przywrócenia rentowności HSH - tak jak przyjęto w decyzji z 2011 r. - na podstawie nowego planu biznesowego 65 .
(124) Ponieważ środek z 2013 r. został zgłoszony i tymczasowo uznano jego zgodność z rynkiem wewnętrznym, zanim wszedł w życie komunikat bankowy z 2013 r. 66 , Komisja w dalszym ciągu opiera swoją ocenę środka z 2013 r. na art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, tak jak wyjaśniono w komunikacie w sprawie przedłużenia z 2011 r. oraz zgodnie z ogólnymi zasadami pomocy państwa na rzecz instytucji finansowych, które zostały określone w komunikacie bankowym z 2008 r., dalej sformułowane w komunikacie w sprawie dokapitalizowania i komunikacie w sprawie restrukturyzacji 67 oraz zmienione w komunikatach w sprawie przedłużenia z 2010 i 2011 r.
4.2.1. Badanie przyczyn wszczęcia procedury
(125) W odniesieniu do swoich wątpliwości do co przywrócenia rentowności Komisja przytoczyła w decyzji o wszczęciu postępowania w szczególności trzy czynniki (w sekcji 2.4 znajduje się bardziej szczegółowy przegląd):
1) dalsze pogorszenie sytuacji gospodarczej przemysłu stoczniowego;
2) gorsze wyniki ekonomiczne banku w porównaniu do prognoz finansowych w ramach scenariusza podstawowego przedstawionego w decyzji z 2011 r., w szczególności w odniesieniu do oczekiwanego rozwoju nowej działalności;
3) wyższe opłaty gwarancyjne w wyniku podwyższenia kwoty gwarancji.
(126) Jak określono w sekcji 1, Niemcy przedstawiły Komisji kilka opracowanych przez bank planów restrukturyzacji. W tym kontekście należy jednak uwzględnić następujące aspekty:
1) Sytuacja panująca w przemyśle stoczniowym uległa dalszemu drastycznemu pogorszeniu od momentu przyjęcia decyzji o wszczęciu postępowania, przy czym w lutym 2016 r. wskaźnik Baltic Dry osiągnął nowy, historycznie niski poziom, co w rezultacie doprowadziło do jeszcze większych i zakrojonych na jeszcze szerszą skalę strat w odniesieniu do działalności stoczniowej kontynuowanej przez HSH;
2) w każdym roku, począwszy od przyjęcia decyzji o wszczęciu postępowania, HSH nie osiągnęło swoich własnych prognoz w odniesieniu do wyników nowych obszarów działalności, które w poszczególnych planach i tak zostały już znacznie zaniżone; dotyczy to w szczególności obszarów kredytowania przemysłu stoczniowego oraz bankowości korporacyjnej;
3) opłaty gwarancyjne w dalszym ciągu w znacznym stopniu uniemożliwiają osiągnięcie rentowności HSH i prawdopodobieństwo tego, że całkowita kwota gwarancji zostanie obniżona w okresie gwarancji, znacznie się zmniejszyło.
(127) W związku z powyższym Komisja stwierdza, że wątpliwości wyrażone przez nią w decyzji o wszczęciu postępowania zostały rozwiane poprzez plany restrukturyzacji.
4.2.2. Zmiana celu pomocy
(128) Komisja stwierdza, że Niemcy ponownie zgłosiły środek z 2013 r. jako pomoc państwa na rzecz uporządkowanej likwidacji HSH Nordbank albo poprzez pozbawioną pomocy państwa sprzedaż albo poprzez zaprzestanie przeprowadzania nowych transakcji i likwidację. Biorąc pod uwagę ten nowy cel pomocy, Komisja uważa, że nie ma potrzeby bardziej szczegółowego badania przekazanych jej planów restrukturyzacji, i nie wyciąga żadnych konsekwencji z faktu, że jej wątpliwości co do przywrócenia rentowności banku nie zostały rozwiane.
(129) Zamiast tego Komisja zbada zgodność pomocy na podstawie sekcji 2 komunikatu w sprawie restrukturyzacji, a w szczególności podsekcji "Przywrócenie rentowności poprzez sprzedaż banku", oraz na podstawie sekcji 5 komunikatu bankowego z 2008 r. 68 "Pomoc na rzecz kontrolowanej likwidacji instytucji finansowych".
(130) Zgodnie z sekcją 2 komunikatu w sprawie restrukturyzacji sprzedaż znajdującego się w trudnej sytuacji banku innej instytucji finansowej może pomóc przywrócić długoterminową rentowność, jeśli nabywcą jest przedsiębiorstwo rentowne i zdolne do przejęcia banku w trudnej sytuacji. Nabywca powinien wykazać, że zintegrowany podmiot będzie rentowny.
(131) Zgodnie z sekcją 5 komunikatu bankowego z 2008 r. pomoc na rzecz kontrolowanej likwidacji instytucji finansowych musi zostać oceniona na podstawie sekcji 3 komunikatu bankowego z 2008 r., a w szczególności na podstawie podsekcji:
1) "Pomoc ograniczona do minimum - wkład sektora prywatnego"; oraz
2) "Unikanie nadmiernych zakłóceń konkurencji".
Wymagania te odpowiadają wymaganiom określonym w sekcji 2 komunikatu w sprawie restrukturyzacji, obowiązującym w przypadku skutecznej sprzedaży.
(132) Zważywszy na to, że uporządkowaną likwidację banku można osiągnąć poprzez zbycie OpCo, ponadto muszą zostać spełnione określone kryteria, wymienione w pkt 49 komunikatu bankowego z 2008 r., tzn. "aby zagwarantować, że pomoc nie zostanie udzielona nabywcom całości lub części instytucji finansowej lub też sprzedawanym podmiotom, należy zadbać o to, by przestrzegane były określone warunki sprzedaży [...]:
1) proces sprzedaży powinien mieć charakter otwarty i niedyskryminacyjny;
2) sprzedaż powinna nastąpić na warunkach rynkowych;
3) instytucja finansowa [...] powinny dążyć do uzyskania jak najwyższej ceny za sprzedawane aktywa i zobowiązania.".
Wymienione wymagania odpowiadają wymaganiom określonym w sekcji 2 komunikatu w sprawie restrukturyzacji w odniesieniu do procedury sprzedaży.
(133) Zgodnie z pkt 50 komunikatu bankowego z 2008 r. zgodność nowej, określonej na podstawie powyższych kryteriów pomocy na rzecz nabywcy lub sprzedawanego podmiotu lub dziedziny działalności podlega osobnej ocenie.
4.2.3. Ograniczenie pomocy do minimum
(134) W odniesieniu do ograniczenia pomocy do minimum oraz wkładu sektora prywatnego Komisja powołuje się na swoją ocenę przedstawioną w motywie 57 decyzji o wszczęciu postępowania, w której doszła do wniosku, że podwyższenie gwarancji przy drugiej stracie - w której przypadku chodzi o nową pomoc - pozostaje w granicach pierwotnie zatwierdzonych w decyzji z 2011 r. W związku z tym Komisja stwierdza, że wynagrodzenie zatwierdzone decyzją z 2011 r. jest właściwe również dla nowego środka.
(135) W ramach tymczasowego zatwierdzenia środka Komisja uwzględniła w swojej analizie również jednorazową płatność przez bank 275 mln EUR na rzecz gwaranta oraz to, że dodatkową kwotę 3 mld EUR gwarancji można by potraktować priorytetowo względem istniejącej gwarancji w wysokości 7 mld EUR. Na podstawie tych dwóch dodatkowych elementów Komisja doszła do wniosku, że wynagrodzenie właściwie uwzględnia większe ryzyko gwaranta.
(136) Komisja obstaje przy tej ocenie i zarazem zwraca uwagę na to, że znaczna część struktury opłat gwarancyjnych miała zapewnić wystarczający zwrot kwoty pomocy. Ponieważ nowy program pomocy ma umożliwiać faktyczny zwrot tych kwot gwarantowi, zapewnia on, aby pomoc, którą HSH otrzymał w trakcie kryzysu, była ograniczona do wymaganego minimum.
(137) Środki służące podziałowi obciążenia zostały wdrożone zgodnie z decyzją z 2011 r. i Komisja potwierdza swoją ocenę przedstawioną w decyzji o wszczęciu postępowania, że nie ma wątpliwości co do tego, że przedmiotowe środki na rzecz zapewnienia zgodności środka z 2013 r. nadal są właściwe.
(138) Na tej podstawie Komisja stwierdza, że pomoc jest ograniczona do wymaganego minimum oraz że zawiera wystarczający wkład sektora prywatnego.
4.2.4. Unikanie nadmiernych zakłóceń konkurencji
(139) W odniesieniu do zakłóceń konkurencji Komisja uznaje, że celem pomocy jest zapewnienie, aby HSH ostatecznie zniknął z rynku jako niezależna instytucja finansowa, i to albo poprzez a) sprzedaż innej instytucji finansowej albo b) zaprzestanie przeprowadzania nowych transakcji, przez co udział rynkowy HSH stanie się dostępny dla innych podmiotów na rynku.
(140) Komisja jest zdania, że przedłożone przez Niemcy zobowiązania, które mają zostać zrealizowane w ramach procedury sprzedaży, będą służyły spełnieniu określonych w sekcji 3 komunikatu bankowego z 2008 r. wymogów w zakresie ograniczenia zakłóceń konkurencji, a mianowicie:
1) ograniczenie działalności poprzez ograniczenie obszaru finansowania statków do [1-2] mld EUR rocznie i poprzez ograniczenie obszaru bankowości korporacyjnej do transakcji zawieranych w Niemczech oraz zobowiązanie do nieprowadzenia wyspecjalizowanego handlu na własny rachunek;
2) dalsze obniżenie sumy bilansowej do [100-110] mld EUR w 2016 r. i do [90-100] mld EUR w 2017 r.; oraz
3) ograniczenia praktyk niezgodnych z otrzymaniem pomocy, takie jak zakaz reklamy, zakaz przejęć i górny limit wynagrodzenia.
(141) Ponadto Komisja z zadowoleniem odnotowuje, że Niemcy zobowiązały się do zapewnienia, aby po pomyślnej sprzedaży HSH Nordbank przyjął nową nazwę oraz aby sprzedaż aktywów HSH mogła odbywać się pojedynczo lub w pakietach na rzecz różnych nabywców, jak określono w zobowiązaniach.
(142) W przypadku, gdyby sprzedaż nie powiodła się z powodu a) braku oferentów; b) istnienia tylko takich oferentów, którzy według założeń zobowiązań nie kwalifikują się do nabycia; c) tego, że najwyższa oferta prowadzi do ujemnej ceny, lub d) tego, że zgodnie z oceną rentowności przez Komisję zintegrowane przedsiębiorstwo jest nierentowne, Niemcy i HSH zobowiązują się do zapewnienia, aby bank zaprzestał swojej nowej działalności i zarządzał swoimi aktywami z myślą o uporządkowanej likwidacji 69 .
(143) Na tej podstawie Komisja stwierdza, że zobowiązania podjęte przez Niemcy podczas procedury sprzedaży i później - niezależnie od jej ostatecznego wyniku - zapewnią uniknięcie nadmiernych zakłóceń konkurencji.
4.2.5. Procedura sprzedaży
(144) Jak szczegółowo określono w sekcji 4.1, HSH zostaje podzielony w ramach środków z 2016 r. na spółkę holdingową HoldCo i operacyjną spółkę zależną OpCo, przy czym OpCo albo ma zostać sprzedana do dnia 28 lutego 2018 r. albo jej nowa działalność ma zostać zaprzestana. Środki te nie obejmują nowej pomocy.
(145) Zgodnie z sekcją 2 komunikatu w sprawie restrukturyzacji oraz zgodnie z sekcją 5 komunikatu bankowego z 2008 r. należy spełnić określone wymagania, aby procedura sprzedaży nadawała się do a) przywrócenia rentowności banku poprzez jego sprzedaż oraz b) zapewnienia, aby nabywcy nie została udzielona żadna pomoc.
(146) W odniesieniu do kwestii ewentualnej pomocy na rzecz nabywcy Komisja z zadowoleniem przyjmuje podjęte przez Niemcy zobowiązanie do sprzedaży OpCo za pośrednictwem otwartej, przejrzystej i konkurencyjnej procedury zamówień publicznych oraz po cenie dodatniej do dnia 28 lutego 2018 r. Niemcy przedłożą Komisji harmonogram z uwzględnieniem najważniejszych etapów, jak tylko procedura sprzedaży się rozpocznie, tak aby Komisja mogła monitorować jej realizację. Niemcy wskazały już w zobowiązaniach najpóźniejsze możliwe terminy najważniejszych etapów.
(147) W odniesieniu do kwestii tego, czy sprzedaż przywróci rentowność przedsiębiorstwa, Komisja z zadowoleniem przyjmuje oba zobowiązania Niemiec do dopilnowania, aby w postępowaniu przetargowym uczestniczyli oferenci, którzy a) posiadają wymagane zasoby finansowe i potwierdzoną wiedzę branżową, umożliwiające im zarządzanie OpCo jako rentownym i aktywnym konkurentem; oraz b) są niezależni od sektora publicznego. Banki krajowe i publiczne kasy oszczędnościowe (jeśli składają ofertę wspólnie z innymi oferentami) mogą wziąć udział w postępowaniu przetargowym.
(148) Ponadto Komisja z zadowoleniem przyjmuje szereg zobowiązań ze strony Niemiec, których celem jest poprawa sytuacji gospodarczej OpCo, takich jak wdrożenie dalszych środków restrukturyzacyjnych w formie obniżenia kosztów (do [570-590] mln EUR w 2016 r. i [520-550] mln EUR w 2017 r.), usprawnienie zarządzania płynnością i ryzykiem banku oraz ogólne zobowiązanie do zrównoważonego zarządzania aktywami i zobowiązaniami banku w celu poprawy szans na pomyślne przeprowadzenie transakcji sprzedaży po możliwie najwyższej cenie z zachowaniem zgodności.
(149) Komisja zwraca uwagę, że musi przyjąć kolejną decyzję, jak tylko w ramach procedury sprzedaży zostanie złożona ostateczna oferta. W tej decyzji należy zbadać, a) czy zintegrowane przedsiębiorstwo faktycznie jest rentowne; oraz b) czy ostateczna oferta cenowa faktycznie jest dodatnia i czy ani nabywcy, ani sprzedawanej instytucji finansowej nie będzie udzielana pomoc podczas procedury sprzedaży. 70 Komisja z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Niemiec do przekazania jej ostatecznej oferty w celu jej zbadania i zatwierdzenia.
(150) W odniesieniu do wymaganego badania rentowności Komisja stwierdza, że zmiana samego właściciela, nieobejmująca zmiany modelu biznesowego, np. w momencie wejścia na giełdę, wywołałaby takie same wątpliwości co do rentowności, jakie Komisja wyraziła w decyzji o wszczęciu postępowania i których, jak określono w sekcji 4.1.2 niniejszej decyzji, nie udało się rozwiać.
(151) Na podstawie wspomnianych zobowiązań i powyższych rozważań Komisja stwierdza, że wymagania określone w pkt 49 komunikatu bankowego z 2008 r. i w pkt 17 i 18 komunikatu w sprawie restrukturyzacji zostały spełnione.
4.2.6. Monitorowanie
(152) Komisja z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie się Niemiec do zapewnienia pełnego monitorowania i szczegółowej analizy realizacji zobowiązań przez wykwalifikowanego i niezależnego powiernika monitorującego.
5. WNIOSEK
(153) Na podstawie podjętych zobowiązań oraz powyższej oceny Komisja stwierdza, że środek z 2013 r., który został ponownie zgłoszony jako pomoc na uporządkowaną likwidację HSH, można uznać za zgodny z regułami rynku wewnętrznego,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
