Protokół dodatkowy do Porozumienia między Republiką Austrii, Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Finlandii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Portugalską, Królestwem Hiszpanii, Królestwem Szwecji, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej w związku z wykonaniem artykułu III ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Wiedeń.1998.09.22.

PROTOKÓŁ DODATKOWY

do Porozumienia między Republiką Austrii, Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Finlandii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Portugalską, Królestwem Hiszpanii, Królestwem Szwecji, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej w związku z wykonaniem artykułu III ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej^(*)

(notyfikowany jako dokument nr COM(1998) 314)

(1999/188/Euratom)

(Dz.U.UE L z dnia 13 marca 1999 r.)

PREAMBUŁA

Republika Austrii, Królestwo Belgii, Królestwo Danii, Republika Finlandii, Republika Federalna Niemiec, Republika Grecka, Irlandia, Republika Włoska, Wielkie Księstwo Luksemburga, Królestwo Niderlandów, Republika Portugalska, Królestwo Hiszpanii, Królestwo Szwecji (zwane dalej "Państwami") i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (zwana dalej "Wspólnotą") są stronami Porozumienia między Państwami, Wspólnotą i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (zwaną dalej "Agencją") zawartego w wykonaniu artykułu III ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (zwanego dalej "Porozumieniem o zabezpieczeniach"), które weszło w życie w dniu 21 lutego 1997 roku;

Mając świadomość, że społeczność międzynarodowa pragnie nadal umacniać działania zmierzające do nierozprzestrzeniania broni jądrowej na drodze poprawiania skuteczności i sprawności wprowadzonego przez Agencję systemu zabezpieczeń;

Pamiętając o tym, że Agencja - wprowadzając w życie system zabezpieczeń - musi: unikać wprowadzania przeszkód w rozwoju ekonomicznym i technologicznym we Wspólnocie lub we współpracy międzynarodowej w dziedzinie pokojowych zastosowań energii jądrowej; respektować obowiązujące postanowienia związane ze zdrowiem, bezpieczeństwem, ochroną fizyczną i innymi przedsięwzięciami bezpieczeństwa, a także prawa człowieka; podejmować wszelkie środki ostrożności konieczne do ochrony tajemnic handlowych, technologicznych i przemysłowych oraz wszelkich innych poufnych informacji, które do niej docierają;

Ponieważ częstotliwość i intensywność działań, określonych w niniejszym Protokole, jest utrzymywana na możliwie najniższym poziomie dającym się pogodzić z celem, jakim jest poprawienie skuteczności i sprawności Agencyjnego systemu zabezpieczeń;

niniejszym Wspólnota, Państwa i Agencja uzgodniły, co następuje:

ZWIĄZEK MIĘDZY PROTOKOŁEM A POROZUMIENIEM O ZABEZPIECZENIACH

Artykuł  1

Postanowienia Porozumienia o Zabezpieczeniach mają zastosowanie do niniejszego Protokołu o tyle, o ile dotyczą i są zgodne z postanowieniami niniejszego Protokołu. W przypadkach konfliktu między postanowieniami Porozumienia o Zabezpieczeniach i postanowieniami niniejszego Protokołu stosuje się postanowienia niniejszego Protokołu.

DOSTARCZANIE INFORMACJI

Artykuł  2

a) Każde Państwo dostarcza Agencji deklarację zawierającą informacje określone w punktach i), ii), iv), ix) i x). Wspólnota dostarcza Agencji deklarację zawierającą informacje określone w punktach v), vi) i vii). Każde Państwo oraz Wspólnota dostarczają Agencji deklarację zawierającą informacje określone w punkcie iii) oraz viii).

i) Ogólny opis i stosowne informacje określające miejsce prowadzenia wszelkich działań badawczo-rozwojowych, związanych z jądrowym cyklem paliwowym, które nie będąc związane z wykorzystywaniem materiałów jądrowych, są prowadzone w dowolnym miejscu i są finansowane, dopuszczane lub kontrolowane przez dane Państwo albo są prowadzone w jego imieniu.

ii) Informacje wskazane przez Agencję na podstawie oczekiwań odnoszących się do poprawy skuteczności lub sprawności oraz uzgodnione z danym Państwem, a dotyczące działań operatorskich istotnych z punktu widzenia zabezpieczeń, prowadzonych w obiektach i w lokalizacjach poza terenem obiektów, w których rutynowo są stosowane materiały jądrowe.

iii) Ogólny opis każdego budynku dla każdego terenu obiektu, łącznie z opisem jego wykorzystywania oraz, jeśli nie wynika to z tego opisu, zawartości. Opis zawiera mapę terenu obiektu.

iv) Opis skali, na jaką jest prowadzona działalność w każdej lokalizacji, w której prowadzone są działania wymienione w załączniku I do niniejszego Protokołu.

v) Informacje określające lokalizację, status funkcjonowania obiektu oraz szacowaną roczną zdolność produkcji w odniesieniu do zakładów wydobycia rud uranu oraz zakładów produkujących koncentraty uranowe oraz koncentraty toru w każdym z Państw, a także sumaryczną wielkość bieżącej rocznej produkcji takich zakładów wydobywczych i zakładów produkujących koncentraty. Wspólnota na życzenie Agencji dostarcza informacje o bieżącej rocznej produkcji w konkretnym zakładzie wydobywczym lub produkującym koncentraty. Dostarczenie tych informacji nie wymaga szczegółowej ewidencji materiałów jądrowych.

vi) Następujące informacje dotyczące materiałów wyjściowych, które nie osiągnęły składu i stopnia czystości kwalifikujących je do wykorzystania do produkcji paliwa lub do wzbogacenia izotopowego:

a) ilość, skład chemiczny, sposób wykorzystania lub zamierzony sposób wykorzystania takiego materiału, zarówno jądrowy, jak i niejądrowy, dla każdej lokalizacji w Państwach, w której materiał taki znajduje się w ilości przekraczającej dziesięć ton metrycznych uranu lub dwadzieścia ton metrycznych toru, a także w odniesieniu do innych lokalizacji, w których materiały takie znajdują się w ilościach przekraczających jedną tonę metryczną, łączną ilość takich materiałów w Państwach jako całości, jeśli taka łączna ilość przekracza dziesięć ton metrycznych uranu lub dwadzieścia ton metrycznych toru. Dostarczenie tych informacji nie wymaga szczegółowej ewidencji materiałów jądrowych;

b) ilości, skład chemiczny, aktualna lokalizacja i wykorzystanie lub planowane wykorzystanie takich materiałów w każdym przypadku ich wywozu z terytorium Państw do dowolnego Państwa poza Wspólnotą, w związku z konkretnymi zastosowaniami niejądrowymi w ilości przekraczającej:

1) dziesięć ton metrycznych uranu lub, w przypadku kolejnych transportów uranu do tego samego państwa, z których żaden nie przekracza dziesięciu ton metrycznych, jeśli całkowita ilość uranu wywieziona w ciągu roku przekracza dziesięć ton metrycznych;

2) 20 ton metrycznych toru lub, w przypadku kolejnych transportów toru do tego samego państwa, z których żaden nie przekracza dwudziestu ton metrycznych, jeśli całkowita ilość toru wywieziona w ciągu roku przekracza dwadzieścia ton metrycznych;

c) ilości, skład chemiczny, aktualna lokalizacja i wykorzystanie lub planowane wykorzystanie takich materiałów w każdym przypadku ich przywozu spoza Wspólnoty na terytorium Państw, w związku z konkretnymi zastosowaniami niejądrowymi w ilościach przekraczających:

1) 10 ton uranu lub, w przypadku kolejnych transportów uranu, z których żaden nie przekracza dziesięciu ton metrycznych, jeśli całkowita ilość uranu przywieziona w ciągu roku przekracza dziesięć ton metrycznych;

2) 20 ton toru lub, w przypadku kolejnych transportów toru, z których żaden nie przekracza dwudziestu ton metrycznych, jeśli całkowita ilość toru przywieziona w ciągu roku przekracza dwadzieścia ton metrycznych;

przy czym przyjmuje się, że w odniesieniu do takich materiałów przeznaczonych do wykorzystania niejądrowego przekazywanie informacji na ich temat nie jest konieczne od chwili, gdy materiały te przybierają swą docelową dla wykorzystania niejądrowego postać.

vii) a) informacje dotyczące ilości, sposobów wykorzystania i lokalizacji materiałów jądrowych wyłączonych spod działania systemu zabezpieczeń na podstawie artykułu 37 Porozumienia o Zabezpieczeniach;

b) informacje dotyczące ilości (mogą to być oszacowania) oraz sposobów wykorzystania dla każdej lokalizacji, w której znajdują się materiały jądrowe wyłączone spod działania systemu zabezpieczeń na podstawie artykułu 36 litera b) Porozumienia o Zabezpieczeniach, ale niebędące jeszcze w docelowej postaci niejądrowej, w ilościach przekraczających wartości podane w artykule 37 Porozumienia o Zabezpieczeniach. Dostarczenie tych informacji nie wymaga szczegółowej ewidencji materiałów jądrowych.

viii) Informacje dotyczące lokalizacji lub dalszego przerobu średnio- lub wysokoaktywnych odpadów zawierających pluton, wysoko wzbogacony uran lub uran-233, których zabezpieczanie zostało zakończone w związku z artykułem 11 Porozumienia o Zabezpieczeniach. Do celów niniejszego ustępu wyrażenie "dalszy przerób" nie obejmuje przepakowywania odpadów lub ich dalszego niezwiązanego z rozdzielaniem pierwiastków przygotowania do przechowywania lub składowania.

ix) Następujące informacje dotyczące określonych urządzeń i materiałów niejądrowych, wymienionych w załączniku II:

a) w odniesieniu do każdego wywozu takich urządzeń lub materiałów ze Wspólnoty: identyfikacja, ilość, lokalizacja planowanego wykorzystania na terytorium Państwa odbierającego oraz odpowiednio data lub oczekiwana data wywozu;

b) potwierdzenie przez Państwo przywozu, na wyraźne żądanie Agencji, informacji udzielonych Agencji przez Państwo spoza Wspólnoty, dotyczących wywozu takich urządzeń i materiałów do Państwa przywozu.

x) Ogólne plany obejmujące kolejny okres 10-letni odnoszące się do rozwoju jądrowego cyklu paliwowego (łącznie z planowanymi działaniami badawczo-rozwojowymi związanymi z jądrowym cyklem paliwowym) po ich zatwierdzeniu przez właściwe organy danego Państwa.

b) Każde Państwo dokłada wszelkich rozsądnych starań w celu dostarczenia Agencji następujących informacji:

i) Ogólny opis oraz informacje określające lokalizację prowadzonych działań badawczo- rozwojowych związanych z jądrowym cyklem paliwowym i niedotyczących materiałów jądrowych, które są jednocześnie związane ze wzbogacaniem, przerobem paliwa jądrowego lub przetwarzaniem średnio- lub wysokoaktywnych odpadów zawierających pluton, wysoko wzbogacony uran lub uran-233, które są prowadzone w dowolnym miejscu na terytorium danego Państwa, lecz które nie są finansowane, specjalnie zatwierdzone lub kontrolowane przez dane Państwo albo prowadzone na rzecz tego Państwa. Do celów niniejszego ustępu "przerób" średnio- lub wysokoaktywnych odpadów nie obejmuje przepakowywania odpadów lub ich dalszego niezwiązanego z rozdzielaniem pierwiastków przygotowania do przechowywania lub składowania.

ii) Ogólny opis działań oraz dane identyfikacyjne osoby lub podmiotu prowadzącego takie działania, w miejscach określonych przez Agencję poza lokalizacją obiektu, uznawanych przez Agencję za mogące mieć funkcjonalny związek z działalnością prowadzoną w tej lokalizacji. Dostarczenie tych informacji odbywa się na wyraźny wniosek ze strony Agencji. Informacje te są dostarczane w porozumieniu z Agencją i w odpowiednim terminie.

c) Na wniosek któregokolwiek lub wszystkich członków Agencji Państwo lub Wspólnota, stosownie do okoliczności, dostarczają uzupełniające dane lub wyjaśnienia dotyczące wszelkich informacji przekazanych na mocy postanowień niniejszego artykułu, w zakresie mającym znaczenie w związku z zabezpieczeniami.

Artykuł  3

a) Każde z Państw lub Wspólnota bądź każde z Państw i Wspólnota, stosownie do okoliczności, dostarczają Agencji informacje określone w artykule 2 litera a) punkty i), iii), iv), v), vi) litera a), vii), i x) oraz w artykule 2 litera b) punkt i) w terminie 180 dni od daty wejścia w życie niniejszego Protokołu.

b) Każde z Państw lub Wspólnota bądź każde z Państw i Wspólnota, stosownie do okoliczności, dostarczają Agencji, w terminie do dnia 15 maja każdego roku, aktualizacje informacji określonych w literze a) za okres odnoszący się do poprzedniego roku kalendarzowego. W przypadku gdy przekazane uprzednio informacje nie uległy zmianie każde z Państw lub Wspólnota bądź każde z Państw i Wspólnota, stosownie do okoliczności, wskazują ten fakt.

c) Wspólnota dostarcza Agencji, w terminie do dnia 15 maja każdego roku, informacje określone w artykule 2 litera a) punkt vi) litery b) i c) za okres odnoszący się do poprzedniego roku kalendarzowego.

d) Każde z Państw dostarcza Agencji co kwartał informacje określone w artykule 2 litera a) punkt ix) litera a). Informacje te są dostarczane w terminie 60 dni od zakończenia każdego kwartału.

e) Wspólnota i każde z Państw dostarczają Agencji informacje określone w artykule 2 litera a) punkt viii) 180 dni przed przystąpieniem do dalszego przerobu, a w terminie do dnia 15 maja każdego roku, informacje na temat zmian lokalizacji za okres odnoszący się do poprzedniego roku kalendarzowego.

f) Każde z Państw i Agencja uzgadniają termin i częstotliwość dostarczania informacji określonych w artykule 2 litera a) punkt ii).

g) Każde z Państw dostarcza Agencji informacje określone w artykule 2 litera a) punkt ix) litera b) w terminie 60 dni od otrzymania stosownego wniosku Agencji.

DOSTĘP UZUPEŁNIAJĄCY

Artykuł  4

W związku z zapewnieniem dostępu uzupełniającego określonego w artykule 5 niniejszego Protokołu mają zastosowanie następujące postanowienia:

a) Agencji nie wolno weryfikować informacji określonych w artykule 2 w sposób mechaniczny lub systematyczne; jednakże Agencja ma dostęp do:

i) wszelkich lokalizacji określonych w artykule 5 litera a) punkt i) lub ii) na zasadzie selektywności, aby wykluczyć niezadeklarowane materiały jądrowe i działania;

ii) wszelkich lokalizacji określonych w artykule 5 litera b) lub c) w celu sprawdzenia poprawności i zupełności informacji dostarczonych zgodnie z artykułem 2 lub w celu wyjaśnienia niezgodności związanych z taką informacją;

iii) wszelkich lokalizacji określonych w artykule 5 litera a) punkt iii) w zakresie koniecznym do potwierdzenia przez Agencję - w związku z zabezpieczeniami - deklaracji Wspólnoty lub Państwa, stosownie do okoliczności, o tym że obiekt lub lokalizacja poza terenem obiektu, w którym rutynowo wykorzystywano materiały jądrowe, jest w stanie likwidacji.

b) i) Poza przypadkami przewidzianymi w punkcie ii) Agencja powiadamia dane Państwo lub, w przypadku gdy chodzi o dostęp na podstawie artykułu 5 litera a) bądź na podstawie artykułu 5 litera c), jeśli dotyczy to materiałów rozszczepialnych, dane Państwo i Wspólnotę o planowanym dostępie co najmniej z 24-godzinnym wyprzedzeniem.

ii) W przypadku dostępu do każdego miejsca na terenie obiektu w związku z weryfikacją informacji projektowych, inspekcjami ad hoc lub inspekcjami rutynowymi na tym terenie powiadomienie uprzedzające - jeśli Agencja tak postanowi - dokonywane jest co najmniej z dwugodzinnym wyprzedzeniem, jednak w wyjątkowych okolicznościach termin ten może być krótszy niż dwie godziny.

c) Powiadomienie uprzedzające ma formę pisemną i podaje powody dostępu oraz czynności, jakie mają zostać przeprowadzone podczas takiego dostępu.

d) W przypadku wątpliwości lub niezgodności Agencja zapewnia danemu Państwu lub, w odpowiednim przypadku, Wspólnocie możliwość składania wyjaśnień lub ułatwienia rozwiązania takich wątpliwości lub niezgodności. Możliwość taka zostanie stworzona przed wystąpieniem o udzielenie dostępu, o ile Agencja uzna, że zwłoka w uzyskaniu dostępu nie przyniesie uszczerbku celowi planowanego dostępu. W każdym razie Agencja nie wyciąga żadnych wniosków w sprawie danych wątpliwości lub niezgodności, dopóki danemu Państwu i, w odpowiednim przypadku, Wspólnocie nie zostanie zapewniona taka możliwość.

e) O ile odmienny tryb postępowania nie zostanie uzgodniony z danym Państwem, dostęp ma miejsce wyłącznie podczas normalnych godzin pracy.

f) Dane Państwo lub w przypadku gdy chodzi o dostęp na podstawie artykułu 5 litera a) lub na podstawie artykułu 5 litera c), jeśli dotyczy materiałów rozszczepialnych - dane Państwo i Wspólnota mają prawo zażądać, aby inspektorom Agencji towarzyszyli podczas dostępu przedstawiciele danego Państwa lub - w odpowiednim przypadku - inspektorzy Wspólnoty, pod warunkiem że nie opóźni to lub w inny sposób nie utrudni wypełniania obowiązków przez inspektorów Agencji.

Artykuł  5

Każde Państwo zapewnia Agencji dostęp do:

a) i) dowolnego miejsca na terenie obiektu;

ii) każdej lokalizacji wskazanej na podstawie artykułu 2 litera a) punkty od v) do viii);

iii) każdego zlikwidowanego obiektu lub zlikwidowanej lokalizacji poza obiektami, w których zwykle wykorzystywane były materiały jądrowe.

b) Każdej lokalizacji wskazanej przez zainteresowane Państwo w związku z postanowieniami artykułu 2 litera a) punkt i), artykułu 2 litera a) punkt iv), artykułu 2 litera a) punkt ix) litera b) lub artykułu 2 litera b), innej niż te określone w literze a) punkt i), z zastrzeżeniem, że jeśli dane Państwo nie jest w stanie zapewnić takiego dostępu, Państwo to dokłada wszelkich rozsądnych starań, aby bezzwłocznie spełnić wymagania Agencji w inny sposób.

c) Każdej lokalizacji wymienionej przez Agencję, innej niż lokalizacje określone w literach a) i b), w celu pobrania próbek środowiskowych odnoszących się do danej lokalizacji, z zastrzeżeniem, że jeśli dane Państwo nie jest w stanie zapewnić takiego dostępu, Państwo to dokłada wszelkich rozsądnych starań w celu bezzwłocznego spełnienia wymogów Agencji - w przyległych miejscach lub w inny sposób.

Artykuł  6

Wprowadzając w życie artykuł 5, Agencja może przeprowadzać następujące działania:

a) Jako metody dostępu na podstawie artykułu 5 litera a) punkt i) lub iii): obserwacje; pobranie próbek środowiskowych; wykorzystanie detektorów promieniowania i przyrządów pomiarowych; wykorzystanie plomb i innych środków służących do identyfikacji oraz do wykrywania naruszenia stanu, wymienionych w uzgodnieniach pomocniczych; inne obiektywne środki, których techniczną możliwość zastosowania wykazano i na których wykorzystanie zgodziła się Rada Zarządzających (nazywana dalej "Radą"), po przeprowadzeniu konsultacji między Agencją, Wspólnotą i danym Państwem.

b) Jako metody dostępu na podstawie artykułu 5 litera a) punkt ii): obserwacje; przeliczanie materiałów jądrowych; nieniszczące pomiary i pobieranie próbek; wykorzystanie detektorów promieniowania i przyrządów pomiarowych; badanie dokumentów odnoszących się do ilości, pochodzenia i przeznaczenia materiałów; pobieranie próbek środowiskowych; inne obiektywne środki, których techniczną możliwość zastosowania wykazano i na których wykorzystanie zgodziła się Rada, po przeprowadzeniu konsultacji między Agencją, Wspólnotą i danym Państwem.

c) Jako metody dostępu na podstawie artykułu 5 litera b): obserwacje; pobieranie próbek środowiskowych; wykorzystanie detektorów promieniowania i przyrządów pomiarowych; badanie istotnych z punktu widzenia zabezpieczeń dokumentów dotyczących produkcji i transportu; inne obiektywne środki, których techniczną możliwość zastosowania wykazano i na których wykorzystanie zgodziła się Rada, po przeprowadzeniu konsultacji między Agencją i danym Państwem.

d) Jako metody dostępu na podstawie artykułu 5 litera c): pobieranie próbek środowiskowych oraz w przypadku gdy wyniki nie wyjaśniają wątpliwości lub niezgodności związanych z lokalizacją wskazaną przez Agencję na podstawie art. 5 litera c) - wykorzystanie w tej lokalizacji obserwacji, detektorów promieniowania i przyrządów pomiarowych, a także, po uzgodnieniu między Agencją i Wspólnotą, innych obiektywnych środków.

Artykuł  7

a) Na wniosek któregokolwiek Państwa Agencja i dane Państwo dokonują uzgodnień dotyczących dostępu kontrolowanego w ramach niniejszego Protokołu w celu zapobieżenia upowszechnianiu informacji wrażliwych dotyczących rozprzestrzeniania, spełnienia wymagań dotyczących bezpieczeństwa lub ochrony fizycznej bądź ochrony zastrzeżonych lub handlowych informacji wrażliwych. Uzgodnienia takie nie stanowią przeszkody w prowadzeniu przez Agencję niezbędnych działań mających na celu dostarczenie wiarygodnych dowodów braku niezgłoszonych materiałów jądrowych i działań w danej lokalizacji, łącznie z wyjaśnieniem wątpliwości dotyczących poprawności i zupełności informacji określonych w artykule 2 lub niezgodności związanych z takimi informacjami.

b) Dostarczając informacje określone w artykule 2, Państwo może poinformować Agencję o miejscach na terenie obiektu lub lokalizacji, do których mogą odnosić się postanowienia dotyczące dostępu kontrolowanego.

c) Do czasu wejścia w życie wszelkich niezbędnych uzgodnień pomocniczych Państwo może odwoływać się do postanowień dotyczących dostępu kontrolowanego zawartych w literze a).

Artykuł  8

Postanowienia niniejszego Protokołu nie uniemożliwiają zaoferowania przez Państwo Agencji dostępu do lokalizacji dodatkowych, poza określonymi w artykułach 5 i 9 lub zwrócenia się do Agencji o przeprowadzenie działań weryfikujących w określonej lokalizacji. Agencja dokłada wszelkich rozsądnych starań w celu podjęcia działań bezzwłocznie po otrzymaniu takiego wniosku.

Artykuł  9

Każde z Państw zapewnia Agencji dostęp do lokalizacji wskazanych przez Agencję w celu pobrania próbek środowiskowych odnoszących się do dużego obszaru, z zastrzeżeniem, że jeśli Państwo nie jest w stanie zapewnić takiego dostępu, dokłada ono wszelkich rozsądnych starań w celu spełnienia wymagań Agencji w lokalizacjach alternatywnych. Agencja nie domaga się zapewnienia takiego dostępu, zanim pobieranie próbek środowiskowych odnoszących się do dużego obszaru oraz związane z nim uzgodnienia proceduralne nie zostaną zatwierdzone przez Radę po przeprowadzeniu konsultacji między Agencją a danym Państwem.

Artykuł  10

a) Agencja informuje dane Państwo oraz, jeśli to właściwe, Wspólnotę o:

i) działaniach przeprowadzanych na podstawie postanowień niniejszego Protokołu, łącznie z tymi, które dotyczą wszelkich wątpliwości lub niezgodności zgłoszonych przez Agencję danemu Państwu oraz, o ile to właściwe, Wspólnocie w terminie 60 dni od daty przeprowadzenia tych działań przez Agencję;

ii) wynikach działań w związku z wszelkimi wątpliwościami lub niezgodnościami zgłoszonymi przez Agencję danemu Państwu oraz, o ile to właściwe, Wspólnocie w możliwie najkrótszym czasie, jednak nie później niż w ciągu 30 dni od ustalenia tych wyników przez Agencję.

b) Agencja informuje dane Państwo oraz Wspólnotę o wnioskach, jakie zostały przez nią wyciągnięte z działań podjętych przez nią w ramach niniejszego Protokołu. Informacje o wnioskach są przekazywane corocznie.

WYZNACZANIE INSPEKTORÓW AGENCJI

Artykuł  11

a) i) Dyrektor Generalny powiadamia Wspólnotę oraz Państwa o zatwierdzeniu przez Radę któregokolwiek z urzędników Agencji jako inspektora do spraw zabezpieczeń. O ile Wspólnota nie zawiadomi dyrektora generalnego o odrzuceniu kandydatury danego urzędnika do pełnienia w Państwach funkcji inspektora, w terminie trzech miesięcy od daty otrzymania powiadomienia o zatwierdzeniu Rady - uznaje się, iż inspektor którego dotyczyło powiadomienie przesłane Wspólnocie i Państwom, został wyznaczony dla Państw.

ii) Dyrektor generalny, działając w odpowiedzi na wniosek Wspólnoty lub z własnej inicjatywy, powiadamia niezwłocznie Wspólnotę oraz Państwa o cofnięciu nominacji któregokolwiek z urzędników na inspektora dla Państw.

b) Powiadomienie określone w literze a) uznaje się za otrzymane przez Wspólnotę i Państwa siedem dni po dacie przesłania przez Agencję powiadomienia listem poleconym Wspólnocie i Państwom.

WIZY

Artykuł  12

Każde Państwo, w ciągu jednego miesiąca od daty otrzymania stosownego wniosku, udziela wyznaczonemu inspektorowi wymienionemu we wniosku odpowiednich wielokrotnych wiz wjazdowych/wyjazdowych lub tranzytowych, gdy jest to wymagane, umożliwiających mu wjazd i pobyt na terytorium danego Państwa w celach związanych z wykonywaniem jej/jego obowiązków. Wszystkie wymagane wizy są ważne przez okres co najmniej roku i są odpowiednio przedłużane, tak aby okres ich ważności pokrywał się z okresem, na jaki inspektor został wyznaczony dla Państw.

UZGODNIENIA POMOCNICZE

Artykuł  13

a) W przypadku gdy Państwo lub - w odpowiednim przypadku - Wspólnota bądź Agencja wskazują na konieczność określenia w uzgodnieniach pomocniczych szczegółowego trybu stosowania środków ustanowionych w niniejszym Protokole, Państwo to lub Państwo i Wspólnota oraz Agencja uzgadniają takie uzgodnienia pomocnicze w ciągu 90 dni od daty wejścia w życie niniejszego Protokołu lub, w przypadku gdy potrzeba takich uzgodnień pomocniczych została stwierdzona po wejściu w życie niniejszego Protokołu - w ciągu 90 dni od daty wskazania na istnienie takiej potrzeby.

b) Do czasu wejścia w życie wszelkich koniecznych uzgodnień pomocniczych Agencja jest uprawniona do stosowania środków ustanowionych w niniejszym Protokole.

SYSTEMY ŁĄCZNOŚ CI

Artykuł  14

a) Każde Państwo zezwala i chroni swobodną komunikację Agencji do celów urzędowych między inspektorami Agencji w danym Państwie a Siedzibą Główną Agencji lub jej Biurami Regionalnymi, łącznie z przesyłaniem lub przesyłaniem automatycznym informacji generowanych przez należące do Agencji urządzenia zabezpieczające lub nadzorujące bądź pomiarowe. Agencja, w porozumieniu z danym Państwem, ma prawo stosować międzynarodowe systemy bezpośredniego komunikowania się, w tym systemy łączności satelitarnej i inne formy telekomunikacji, których nie stosuje się w danym Państwie. Na wniosek Państwa lub Agencji szczegóły dotyczące wprowadzenia w życie niniejszej litery ustępie odnoszące się do nadzorowanego lub nienadzorowanego przekazywania informacji generowanych przez należące do Agencji urządzenia zabezpieczające lub nadzorujące bądź pomiarowe są określone w uzgodnieniach pomocniczych.

b) Komunikacja i przekazywanie informacji, przewidziane w literze a), uwzględniają potrzebę zapewnienia ochrony wrażliwych informacji zastrzeżonych, handlowych lub projektowych, które dane Państwo uznaje za szczególnie wrażliwe.

OCHRONA INFORMACJI POUFNYCH

Artykuł  15

a) Agencja utrzymuje rygorystyczny system zapewniający skuteczną ochronę przed ujawnianiem tajemnic handlowych, technologicznych i przemysłowych oraz innych przekazywanych jej informacji poufnych, włączając w to informacji uzyskane przez Agencję w związku z wprowadzaniem w życie niniejszego Protokołu.

b) System określony w literze a) obejmuje - między innymi - postanowienia odnoszące się do:

i) ogólnych zasad i odpowiednich środków związanych z postępowaniem z informacjami poufnymi;

ii) warunków zatrudniania personelu odnoszących się do ochrony informacji poufnych;

iii) procedur w przypadku naruszeń lub rzekomych naruszeń poufności.

c) System określony powyżej w literze a) jest zatwierdzany i okresowo poddawany przeglądowi przez Radę.

ZAŁĄCZNIKI

Artykuł  16

a) Załączniki do niniejszego Protokołu stanowią jego integralną część. Z wyłączeniem celów związanych ze zmianą załączników I i II termin "Protokół" w znaczeniu używanym w niniejszym dokumencie oznacza niniejszy Protokół wraz z załącznikami.

b) Szczegółowy wykaz czynności zawarty w załączniku I oraz szczegółowy wykaz urządzeń i materiałów zawarty w załączniku II mogą zostać zmienione przez Radę na podstawie zalecenia otwartej grupy ekspertów powołanej przez Radę. Każda taka zmiana staje się skuteczna po upływie czterech miesięcy od daty jej przyjęcia przez Radę.

c) Załącznik III do niniejszego Protokołu określa szczegółowo sposób wprowadzania w życie przez Wspólnotę i Państwa środków przewidzianych w niniejszym Protokole.

WEJŚCIE W ŻYCIE

Artykuł  17

a) Niniejszy Protokół wchodzi w życie w dniu, w którym Agencja otrzyma od Wspólnoty i Państw pisemne powiadomienie stwierdzające, że wymagania niezbędne do wejścia w życie Protokołu zostały spełnione.

b) Państwa i Wspólnota mogą, w dowolnym terminie przed datą wejścia w życie niniejszego Protokołu, oświadczyć, że będą tymczasowo stosować niniejszy Protokół.

c) Dyrektor generalny powiadamia niezwłocznie wszystkie Państwa Członkowskie Agencji o wszelkich złożonych oświadczeniach dotyczących tymczasowego stosowania oraz o wejściu w życie niniejszego Protokołu.

DEFINICJE

Artykuł  18

Do celów niniejszego Protokołu:

a) "działania badawczo-rozwojowe związane z jądrowym cyklem paliwowym" oznaczają takie działania, które są konkretnie związane z jakimkolwiek aspektem rozwoju procesu lub systemu odnoszącym się do którejkolwiek z następujących czynności lub instalacji:

– przetwarzanie materiałów jądrowych,

– wzbogacanie materiałów jądrowych,

– wytwarzanie paliwa jądrowego,

– reaktory,

– zalecenia krytyczne,

– przerób paliwa jądrowego,

– przerób (nieobejmujący przepakowywania lub niezwiązanego z rozdzielaniem pierwiastków przygotowania do przechowywania lub składowania) średnio- lub wysokoaktywnych odpadów zawierających pluton, wysoko wzbogacony uran lub uran-233,

lecz nie obejmuje działań związanych z teoretycznymi lub podstawowymi badaniami naukowymi lub działań badawczo-rozwojowych dotyczących przemysłowych zastosowań izotopów promieniotwórczych, zastosowań medycznych, hydrologicznych i rolniczych, skutków zdrowotnych i środowiskowych oraz ulepszenia obsługi i konserwacji.

b) "Teren" oznacza obszar wskazany przez Wspólnotę i Państwo w stosownej informacji projektowej obiektu (włączając w to obiekt wycofany z eksploatacji) oraz w odpowiedniej informacji odnoszącej się do lokalizacji poza terenem obiektów, gdzie rutynowo wykorzystuje się materiały jądrowe, włączając w to wycofane z eksploatacji lokalizacje poza terenem obiektów, w których rutynowo wykorzystywano materiały jądrowe (jest to ograniczone do miejsc wyposażonych w komory gorące lub takich, w których prowadzono działania związane z przetwarzaniem związków uranu, wzbogacaniem, wytwarzaniem paliwa lub jego przerobem). Określenie to musi objąć również wszystkie urządzenia zlokalizowane wspólnie z obiektem lub lokalizacją w celu dostarczenia lub świadczenia istotnych usług, włącznie z: komorami gorącymi do wykorzystywania materiałów napromienionych niezawierających materiałów jądrowych; urządzenia do obróbki, przechowywania i składowania odpadów oraz budynki z nimi związane z działaniami wymienionymi przez Państwo na podstawie artykułu 2 litera a) punkt iv).

c) "Obiekt wycofany z eksploatacji" lub "wycofana z eksploatacji lokalizacja poza terenem obiektu" oznacza urządzenie lub lokalizację, gdzie budowle i wyposażenie konieczne dla prowadzenia eksploatacji są usunięte lub nieczynne i które w związku z tym nie może być wykorzystywane do przechowywania i nie może dalej służyć do przemieszczania, przetwarzania lub wykorzystywania materiałów jądrowych.

d) "Obiekt zamknięty" lub "zamknięta lokalizacja poza terenem obiektu" oznacza urządzenie lub lokalizację, gdzie eksploatacja została zakończona i skąd usunięto materiały jądrowe, ale gdzie nie przeprowadzono likwidacji.

e) "Uran wysoko wzbogacony" oznacza uran zawierający 20 % lub więcej izotopu uranu-235.

f) "Pobranie próbek środowiskowych odnoszących się do danej lokalizacji" oznacza pobranie próbek środowiskowych (np. powietrza, wody, roślinności, ziemi, próbek z powierzchni) we wskazanej przez Agencję lokalizacji oraz jej najbliższym otoczeniu, w celu umożliwienia Agencji wyciągnięcia wniosków dotyczących braku niezadeklarowanych materiałów jądrowych lub działań związanych z techniką jądrową w określonej lokalizacji.

g) "Pobranie próbek środowiskowych odnoszących się do dużego obszaru" oznacza pobranie próbek środowiskowych (np. powietrza, wody, roślinności, ziemi, próbek z powierzchni) w szeregu wskazanych przez Agencję lokalizacjach, w celu umożliwienia Agencji wyciągnięcia wniosków dotyczących braku niezadeklarowanych materiałów jądrowych lub działań związanych z techniką jądrową na dużym terenie.

h) "Materiał jądrowy" oznacza wszelki materiał wyjściowy lub specjalny materiał rozszczepialny, zgodnie z definicją podaną w artykule XX Statutu. Określenie "materiał wyjściowy" nie jest stosowane do rudy lub pozostałości po rudzie. Wszelkie ustalenia Rady, dokonane w ramach artykułu XX Statutu Agencji po wejściu niniejszego Protokołu w życie, które rozszerzają wykaz materiałów uznawanych za materiał wyjściowy lub za specjalny materiał rozszczepialny, będą obowiązywać w ramach niniejszego Protokołu wyłącznie po zaakceptowaniu ich przez Wspólnotę i Państwa.

i) "Obiekt" oznacza:

i) Reaktor, zestaw krytyczny, zakład przetwarzania, zakład wytwarzania, zakład przerobu, zakład rozdzielania izotopów lub wydzielony przechowalnik; lub

ii) Wszelką lokalizację, gdzie zwykle używany jest materiał jądrowy w ilości przekraczającej jeden kilogram efektywny.

j) "Lokalizacja poza terenami obiektów" oznacza wszelkie niebędące obiektem urządzenia lub lokalizacje, gdzie wykorzystywane są zwykle materiały jądrowe w ilości jednego kilograma efektywnego lub mniejszej.

Hecho en Viena, por duplicado, el veintidós de septiembre de mil novecientos noventa y ocho, en las lenguas alemana, danesa, española, finesa, francesa, griega, inglesa, italiana, neerlandesa, portuguesa y sueca siendo cada uno de estos textos igualmente auténtico, si bien, en caso de discrepancia, harán fe los textos acordados en las lenguas oficiales de la Junta de gobernadores del OIEA.

Udfærdiget i Wien den toogtyvende september nittenhundrede og otteoghalvfems i to eksemplarer på dansk, engelsk, finsk, fransk, græsk, italiensk, nederlandsk, portugisisk, spansk, svensk og tysk med samme gyldighed for alle versioner, idet teksterne på de officielle IAEA-sprog dog har fortrinsstilling i tilfælde af uoverensstemmelser.

Geschehen zu Wien am 22. September 1998 in zwei Urschriften in dänischer, deutscher, englischer, finnischer, französischer, griechischer, italienischer, niederländischer, portugiesischer, schwedischer und spanischer Sprache, wobei jeder Wortlaut gleichermaßen verbindlich, im Fall von unterschiedlichen Auslegungen jedoch der Wortlaut in den Amtssprachen des Gouverneursrats der Internationalen Atomenergie-Organisation maßgebend ist.

Έγινε στη Βιέννη εις διπλούν, την 22η ημέρα του Σεπτεμβρίου 1998, στη δανική, ολλανδική, αγγλική, φινλανδική, γαλλική, γερμανική, ελληνική, ιταλική, πορτογαλική, ισπανική και σουηδική γλώσσα. τα κείμενα σε όλες τις ανωτέρω γλώσσες είναι εξίσου αυθεντικά, εκτός από περίπτωση απόκλισης, οπότε υπερισχύουν τα κείμενα που έχουν συνταχθεί στις επίσημες γλώσσες του Διοικητικού Συμβουλίου του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας.

Done at Vienna in duplicate, on the twenty second day of September 1998 in the Danish, Dutch, English, Finnish, French, German, Greek, Italian, Portuguese, Spanish and Swedish languages, the texts of which are equally authentic except that, in case of divergence, those texts concluded in the official languages of the IAEA Board of Governors shall prevail.

Fait à Vienne, en deux exemplaires le 22 septembre 1998 en langues allemande, anglaise, danoise, espagnole, finnoise, française, grecque, italienne, néerlandaise, portugaise et suédoise; tous ces textes font également foi sauf que, en cas de divergence, les versions conclues dans les langues officielles du Conseil des gouverneurs de l'AIEA prévalent.

Fatto a Vienna in duplice copia, il giorno 22 del mese di settembre 1998 nelle lingue danese, finnico, francese, greco, inglese, italiano, olandese, portoghese, spagnolo, svedese e tedesco, ognuna delle quali facente ugualmente fede, ad eccezione dei testi conclusi nelle lingue ufficiali del Consiglio dei governatori dell'AIEA che prevalgono in caso di divergenza tra i testi.

Gedaan te Wenen op 22 september 1998, in tweevoud, in de Deense, de Duitse, de Engelse, de Finse, de Franse, de Griekse, de Italiaanse, de Nederlandse, de Portugese, de Spaanse en de Zweedse taal, zijnde alle teksten gelijkelijk authentiek, met dien verstande dat in geval van tegenstrijdigheid de teksten die zijn gesloten in de officiële talen van de IOAE bindend zijn.

Feito em Viena em duplo exemplar, aos vinte e dois de Setembro de 1998 em língua alemã, dinamarquesa, espanhola, finlandesa, francesa, grega, inglesa, italiana, neerlandesa, portuguesa e sueca; todos os textos fazem igualmente fé mas, em caso de divergência, prevalecem aqueles textos que tenham sido estabelecidos em línguas oficiais do Conselho dos Governadores da AIEA.

Tehty Wienissä kahtena kappaleena 22 päivänä syyskuuta 1998 tanskan, hollannin, englannin, suomen, ranskan, saksan, kreikan, italian, portugalin, espanjan ja ruotsin kielellä; kaikki kieliversiot ovat yhtä todistusvoimaisia, mutta eroavuuden ilmetessä on noudatettava niitä tekstejä, jotka on tehty Kansainvälisen atomienergiajärjestön hallintoneuvoston virallisilla kielillä.

Utfärdat i Wien i två exemplar den 22 september 1998 på danska, engelska, finska, franska, grekiska, italienska, nederländska, portugisiska, spanska, svenska och tyska språken, varvid varje språkversion skall äga lika giltighet, utom ifall de skulle skilja sig åt då de texter som ingåtts på IAEA:s styrelses officiella språk skall ha företräde.

Por el Gobierno del Reino de Bélgica

For Kongeriget Belgiens regering

Für die Regierung des Königreichs Belgien

Για την κυβέρνηση τον Βασιλείου τον Βελγίου

For the Government of the Kingdom of Belgium

Pour le gouvernement du Royaume de Belgique

Per il governo del Regno del Belgio

Voor de regering van het Koninkrijk België

Pelo Governo do Reino da Bélgica

Belgian kuningaskunnan hallituksen puolesta

För Konungariket Belgiens regering

(podpis pominięto)

Mireille CLAEYS

Por el Gobierno del Reino de Dinamarca

For Kongeriget Danmarks regering

Für die Regierung des Königreichs Dänemark

Για την κυβέρνηση τον Βασιλείον του Δανίας

For the Government of the Kingdom of Denmark

Pour le gouvernement du Royaume de Danemark

Per il governo del Regno di Danimarca

Voor de regering van het Koninkrijk Denemarken

Pelo Governo do Reino da Dinamarca

Tanskan kuningaskunnan hallituksen puolesta

För Konungariket Danmarks regering

(podpis pominięto)

Henrik WØHLK

Por el Gobierno de la República Federal de Alemania

For Forbundsrepublikken Tysklands regering

Für die Regierung der Bundesrepublik Deutschland

Για την κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας

For the Government of the Federal Republic of Germany

Pour le gouvernement de la République fédérale d'Allemagne

Per il governo della Repubblica federale di Germania

Voor de regering van de Bondsrepubliek Duitsland

Pelo Governo da República Federal da Alemanha

Saksan liittotasavallan hallituksen puolesta

För Förbundsrepubliken Tysklands regering

(podpis pominięto)

Karl BORCHARD Helmut STAHL

Por el Gobierno de la República Helénica

For Den Hellenske Republiks regering

Für die Regierung der Griechischen Republik

Για την κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας

For the Government of the Hellenic Republic

Pour le gouvernement de la République hellénique

Per il governo della Repubblica ellenica

Voor de regering van de Helleense Republiek

Pelo Governo da República Helénica

Helleenien tasavallan hallituksen puolesta

För Republiken Greklands regering

(podpis pominięto)

Emmanuel FRAGOULIS

Por el Gobierno del Reino de España

For Kongeriget Spaniens regering

Für die Regierung des Königreichs Spanien

Για την κυβέρνηση του Βασιλείου της Ισπανίας

For the Government of the Kingdom of Spain

Pour le gouvernement du Royaume d'Espagne

Per il governo del Regno di Spagna

Voor de regering van het Koninkrijk Spanje

Pelo Governo do Reino de Espanha

Espanjan kuningaskunnan hallituksen puolesta

För Konungariket Spaniens regering

(podpis pominięto)

ad referendum

Antonio ORTIZ GARCÍA

Por el Gobierno de Irlanda

For Irlands regering

Für die Regierung Irlands

Για την κυβέρνηση της Ιρλανδίας

For the Government of Ireland

Pour le gouvernement de l'Irlande

Per il governo dell'Irlanda

Voor de regering van Ierland

Pelo Governo da Irlanda

Irlannin hallituksen puolesta

För Irlands regering

(podpis pominięto)

Thelma M. DORAN

Por el Gobierno de la República Italiana

For Den Italienske Republiks regering

Für die Regierung der Italienischen Republik

Για την κυβέρνηση της Ιταλικής Δημοκρατίας

For the Government of the Italian Republic

Pour le gouvernement de la République italienne

Per il governo della Repubblica italiana

Voor de regering van de Italiaanse Republiek

Pelo Governo da República Italiana

Italian tasavallan hallituksen puolesta

För Republiken Italiens regering

(podpis pominięto)

Vincenzo MANNO

Por el Gobierno del Gran Ducado de Luxemburgo

For Storhertugdømmet Luxembourgs regering

Für die Regierung des Großherzogtums Luxemburg

Για την κυβέρνηση του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου

For the Government of the Grand Duchy of Luxembourg

Pour le gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg

Per il governo del Granducato di Lussemburgo

Voor de regering van het Groothertogdom Luxemburg

Pelo Governo do Grão-Ducado do Luxemburgo

Luxemburgin suurherttuakunnan hallituksen puolesta

För Storhertigdömet Luxemburgs regering

(podpis pominięto)

Georges SANTER

Por el Gobierno del Reino de los Países Bajos

For Kongeriget Nederlandenes regering

Für die Regierung des Königreichs der Niederlande

Για την κυβέρνηση τον Βασιλείου των Κάτω Χωρών

For the Government of the Kingdom of the Netherlands

Pour le gouvernement du Royaume des Pays-Bas

Per il governo del Regno dei Paesi Bassi

Voor de regering van het Koninkrijk der Nederlanden

Pelo Governo do Reino dos Países Baixos

Alankomaiden kuningaskunnan hallituksen puolesta

För Konungariket Nederländernas regering

(podpis pominięto)

Hans A.F.M. FÖRSTER

Por el Gobierno de la República de Austria

For Republikken Østrigs regering

Für die Regierung der Republik Österreich

Για την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Αυστρίας

For the Government of the Republic of Austria

Pour le gouvernement de la République d'Autriche

Per il governo della Repubblica d'Austria

Voor de regering van de Republiek Oostenrijk

Pelo Governo da República da Áustria

Itävallan tasavallan hallituksen puolesta

För Republiken Österrikes regering

(podpis pominięto)

Irene FREUDENSCHUSS-REICHL

Por el Gobierno de la República Portuguesa

For Den Portugisiske Republiks regering

Für die Regierung der Portugiesischen Republik

Για την κυβέρνηση της Πορτογαλικής Δημοκρατίας

For the Government of the Portuguese Republic

Pour le gouvernement de la République portugaise

Per il governo della Repubblica portoghese

Voor de regering van de Portugese Republiek

Pelo Governo da República Portuguesa

Portugalin tasavallan hallituksen puolesta

För Republiken Portugals regering

(podpis pominięto)

Álvaro José Costa DE MENDONÇA E MOURA

Por el Gobierno de la República de Finlandia

For Republikken Finlands regering

Für die Regierung der Republik Finnland

Για την κυβέρνηση της Φινλανδικής Δημοκρατίας

For the Government of the Republic of Finland

Pour le gouvernement de la République de Finlande

Per il governo della Repubblica di Finlandia

Voor de regering van de Republiek Finland

Pelo Governo da República da Finlândia

Suomen tasavallan hallituksen puolesta

För Republiken Finlands regering

(podpis pominięto)

Eva-christina MÄKELÄINEN

Por el Gobierno del Reino de Suecia

For Kongeriget Sveriges regering

Für die Regierung des Königreichs Schweden

Για την κυβέρνηση τον Βασιλείου της Σονηδίας

For the Government of the Kingdom of Sweden

Pour le gouvernement du Royaume de Suède

Per il governo del Regno di Svezia

Voor de regering van het Koninkrijk Zweden

Pelo Governo do Reino da Suécia

Ruotsin kuningaskunnan hallituksen puolesta

För Konungariket Sveriges regering

(podpis pominięto)

Björn SKALA

Por la Comunidad Europea de la Energía Atómica

For Det Europæiske Atomenergifællesskab

Für die Europäische Atomgemeinschaft

Για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας

For the European Atomic Energy Community

Pour la Communauté européenne de l'énergie atomique

Per la Comunità europea dell'energia atomica

Voor de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie

Pela Comunidade Europeia da Energia Atómica

Euroopan atomienergiayhteisön puolesta

För Europeiska atomenergigemenskapen

(podpis pominięto)

Lars-erik LUNDIN

Por el Organismo Internacional de Energía Atómica

For Den Internationale Atomenergiorganisation

Für die Internationale Atomenergie-Organisation

Για τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας

For the International Atomic Energy Agency

Pour l'Agence internationale de l'énergie atomique

Per l'Agenzia internazionale dell'energia atomica

Voor de Internationale Organisatie voor Atoomenergie

Pela Agência Internacional da Energia Atómica

Kansainvälisen atomienergiajärjestön puolesta

För Internationella atomenergiorganet

(podpis pominięto)

Mohamed ELBARADEI

______

^(*) W dniu 8 czerwca 1998 roku Rada zatwierdziła zawarcie przez Komisję w imieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Wspólnoty) nie tylko niniejszego Protokołu dodatkowego do Porozumienia między 13 Państwami Członkowskimi Wspólnoty niedysponującymi bronią jądrową, Wspólnotą i MAEA (opublikowanego w Dz.U. L 51 tom 21 z dnia 22 lutego 1978 roku oraz jako dokument MAEA sygnowany INFCIRC/193 z dnia 14 września 1973 roku), lecz także protokołów dodatkowych do Porozumień między Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Wspólnotą i MAEA (opublikowane jako dokument MAEA sygnowany INFCIRC/263 z października 1978 roku) oraz między Francją, Wspólnotą i MAEA (opublikowane jako dokument MAEA sygnowany INFCIRC/290 z grudnia 1981 roku). Wszystkie trzy protokoły dodatkowe zostały podpisane przez właściwe strony w Wiedniu, dnia 22 września 1998 roku. Teksty tych protokołów dodatkowych są dostępne pod następującym adresem internetowym: http://europa.eu.int/en/comm/dg17/nuclear/nuchome.htm.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  I

Wykaz działalności określonych w artykule 2 litera a) iv) Protokołu

i) Wytwarzanie rur wirnikowych do wirówek lub montaż wirówek do rozdzielania gazów.

Rury wirnikowe do wirówek to cienkościenne walce, które opisano w załączniku II punkt 5.1.1 litera b).

Wirówki do rozdzielania gazów to wirówki, jakie opisano we Wprowadzeniu do załącznika II punkt 5.1.

ii) Wytwarzanie barier dyfuzyjnych.

Bariery dyfuzyjne to cienkie, porowate filtry, opisane w załączniku II punkt 5.3.1 litera b).

iii) Wytwarzanie lub montaż układów laserowych.

Układy laserowe to układy zawierające elementy wymienione w załączniku II punkt 5.7.

iv) Wytwarzanie lub montaż elektromagnetycznych separatorów izotopów.

Elektromagnetyczne separatory izotopów to urządzenia określone w załączniku II punkt 5.9.1, zawierające źródła jonów, jak to opisano w załączniku II punkt 5.9.1 litera a).

v) Wytwarzanie lub montaż kolumn lub aparatury ekstrakcyjnej.

Określenia kolumny lub aparatura ekstrakcyjna oznaczają urządzenia opisane w załączniku II punkty 5.6.1, 5.6.2, 5.6.3, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7 oraz 5.6.8.

vi) Wytwarzanie dysz do separacji aerodynamicznej lub rur wirowych.

Określenia dysze do separacji aerodynamicznej lub rury wirowe oznaczają dysze do separacji i rury wirowe opisane odpowiednio w załączniku II punkty 5.5.1 oraz 5.5.2.

vii) Wytwarzanie lub montaż układów wytwarzających plazmę uranu.

Określenie układy wytwarzające plazmę uranu oznacza układy służące do wytwarzania plazmy uranowej, opisane w załączniku II punkt 5.8.3.

viii) Wytwarzanie rur cyrkonowych.

Określenie rury cyrkonowe oznacza rury opisane w załączniku II punkt 1.6.

ix) Wytwarzanie lub wzbogacanie ciężkiej wody lub deuteru.

Określenia ciężka woda lub deuter oznaczają deuter, ciężką wodę (tlenek deuteru) i wszelkie inne związki deuteru, w których stosunek atomów deuteru do atomów wodoru przekracza 1:5.000.

x) Wytwarzanie grafitu klasy jądrowej.

Grafit klasy jądrowej oznacza grafit o stopniu czystości lepszym niż 5 części na milion równoważnika boru oraz o gęstości większej niż 1,50 g/cm³.

xi) Wytwarzanie pojemników na napromienione paliwo.

Pojemnik na napromienione paliwo oznacza pojemnik służący do transportu lub przechowywania napromienionego paliwa, który zapewnia ochronę chemiczną, termiczną i radiologiczną oraz rozprasza wydzielane w paliwie ciepło rozpadu podczas załadunku, transportu i przechowywania.

xii) Wytwarzanie reaktorowych prętów regulacyjnych.

Określenie reaktorowe pręty regulacyjne oznacza pręty opisane w załączniku II punkt 1.4.

xiii) Wytwarzanie bezpiecznych z punktu widzenia krytyczności zbiorników i pojemników.

Określenie bezpieczne z punktu widzenia krytyczności zbiorniki i pojemniki oznacza wyposażenie opisane w załączniku II punkty 3.2 i 3.4.

xiv) Wytwarzanie urządzeń do cięcia napromienionych elementów paliwowych.

Określenie urządzenia do cięcia napromienionych elementów paliwowych oznacza wyposażenie opisane w załączniku II punkt 3.1.

xv) Budowa komór gorących.

Określenie komora gorąca oznacza komorę lub połączone między sobą komory o całkowitej objętości równej co najmniej 6 m³ i wyposażone w osłony odpowiadające co najmniej 0,5 m betonu o gęstości 3.2 g/cm³ lub większej oraz w urządzenia do zdalnego operowania materiałem tam się znajdującym.

ZAŁĄCZNIK  II

Wykaz określonego wyposażenia i materiałów niejądrowych, których przywóz i wywóz objęty jest powiadamianiem zgodnie z artykułem 2 litera a) punkt ix)

1. Reaktory i wyposażenie reaktorów

1.1. Kompletne reaktory jądrowe

Reaktory jądrowe, zdolne do pracy w warunkach kontrolowanej, samo podtrzymującej łańcuchowej reakcji rozszczepienia, z wyłączeniem reaktorów mocy zerowej, przy czym te ostatnie są zdefiniowane jako reaktory o projektowej maksymalnej wydajności produkcji plutonu nieprzekraczającej 100 gramów rocznie.

Wyjaśnienie

Określenie "reaktor jądrowy" zasadniczo obejmuje to, co jest wewnątrz zbiornika reaktora lub jest do niego bezpośrednio przymocowane, wyposażenie regulujące poziom mocy w rdzeniu oraz elementy, które w warunkach normalnych zawierają lub są w bezpośrednim kontakcie albo służą do regulowania parametrów chłodziwa obiegu pierwotnego rdzenia reaktora.

Nie zamierza się wykluczać reaktorów, które można zmodyfikować w sposób umożliwiający produkcję istotnie przekraczającą 100 gramów plutonu rocznie. Reaktory zaprojektowane z myślą o podtrzymywaniu eksploatacji przy znaczącym poziomie mocy, bez względu na ich zdolność do produkcji plutonu, nie są uważane za "reaktory zerowej energii".

1.2. Zbiorniki ciśnieniowe reaktora

Zbiorniki metalowe, jako kompletne jednostki lub jako ich istotne, fabrycznie wytworzone części, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do umieszczania w nich rdzenia reaktora jądrowego w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, i które są zdolne do wytrzymania eksploatacyjnego ciśnienia chłodziwa obiegu pierwotnego.

Wyjaśnienie

Punkt 1.2. obejmuje górną pokrywę ciśnieniowego zbiornika reaktora, jako istotną, fabrycznie wykonaną część zbiornika ciśnieniowego.

Wyposażenie wewnętrzne reaktora (np. kolumny i płyty podtrzymujące rdzeń oraz inne wyposażenie wnętrza zbiornika, prowadnice prętów regulacyjnych, osłony termiczne, przegrody, siatki dystansujące, dyfuzory itp.) jest zwykle dostarczane przez dostawcę reaktora. W pewnych przypadkach niektóre elementy wyposażenia wewnętrznego są objęte procesem wytwarzania zbiornika ciśnieniowego. Elementy te są na tyle istotne dla bezpieczeństwa i niezawodności eksploatacji reaktora (a zatem dla gwarancji udzielanych przez dostawcę reaktora i jego odpowiedzialności), że nie jest praktykowane ich dostarczanie na drodze innej niż w ramach podstawowej umowy dostawy samego reaktora. A zatem, mimo iż oddzielna dostawa takich unikalnych, specjalnie zaprojektowanych i przygotowanych, krytycznych, dużych i kosztownych elementów niekoniecznie byłaby uznana za wykraczającą poza obszar zainteresowania, to uważa się, że taki sposób dostawy jest mało prawdopodobny.

1.3. Maszyny załadowcze i wyładowcze paliwa reaktorowego

Wyposażenie manipulacyjne, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wprowadzania paliwa do reaktora jądrowego lub usuwania paliwa z reaktora jądrowego, w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, które może być używane podczas pracy reaktora, albo posiadające skomplikowane cechy techniczne, umożliwiające prowadzenie złożonych operacji przeładunku paliwa przy wyłączonym reaktorze, na przykład takich, w których w warunkach normalnych paliwo nie jest bezpośrednio widoczne lub nie ma do niego dostępu.

1.4. Reaktorowe pręty regulacyjne

Pręty specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do regulowania tempa reakcji w reaktorze jądrowym w rozumieniu punktu 1.1 powyżej.

Wyjaśnienie

Pod tym określeniem rozumie się, poza częścią pochłaniającą neutrony, również struktury podtrzymujące lub podwieszające, o ile są one dostarczane osobno.

1.5. Reaktorowe rury ciśnieniowe

Rury specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wprowadzania do nich elementów paliwowych i chłodziwa obiegu pierwotnego w reaktorze w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, przy ciśnieniu roboczym przekraczającym 5.1 MPa (740 funtów/cal²).

1.6. Rury cyrkonowe

Metaliczny cyrkon i jego stopy, w postaci rur lub zestawów rur, w ilościach przekraczających 500 kg w dowolnym 12-miesięcznym okresie, specjalnie zaprojektowanych lub przystosowanych do wykorzystania w reaktorze w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, przy czym stosunek ilości hafnu do cyrkonu jest mniejszy niż 1:500 w częściach wagowych.

1.7. Pompy chłodziwa obiegu pierwotnego

Pompy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wymuszania cyrkulacji chłodziwa obiegu pierwotnego reaktorów jądrowych w rozumieniu punktu 1.1 powyżej.

Wyjaśnienie

Określenie "pompy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane" może obejmować skomplikowane uszczelnione lub wielokrotnie uszczelnione układy zapobiegające wyciekowi chłodziwa obiegu pierwotnego, pompy bezdławnicowe i pompy z kołem zamachowym. Definicja ta obejmuje pompy z certyfikatem NC-1 lub spełniające równoważne wymagania.

2. Materiały niejądrowe do reaktorów

2.1. Deuter i ciężka woda

Deuter, ciężka woda (tlenek deuteru) i inne związki deuteru, w których stosunek atomów deuteru do atomów wodoru przekracza 1:5.000, przeznaczone do wykorzystania w reaktorze jądrowym, w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, w ilości przekraczającej 200 kg atomów deuteru w ciągu dowolnego 12-miesięcznego okresu w dowolnym kraju odbioru.

2.2. Grafit klasy jądrowej

Grafit o stopniu czystości lepszym niż równoważny pięciu częściom boru na milion oraz o gęstości większej niż 1,50 g/cm³, przeznaczony do stosowania w reaktorze jądrowym w rozumieniu punktu 1.1 powyżej, w ilości przekraczającej 3x10⁴ kg (30 ton metrycznych) w ciągu dowolnego 12-miesięcznego okresu w dowolnym kraju odbioru.

Uwaga

Do celów powiadamiania rząd ustala, czy wywóz grafitu spełniającego wymienione wyżej warunki ma czy też nie ma związku z wykorzystaniem w reaktorze jądrowym.

3. ZAKŁADY PRZEROBU NAPROMIENIONYCH ELEMENTÓW PALIWOWYCH ORAZ WYPOSAŻENIE SPECJALNIE ZAPROJEKTOWANE LUB PRZYSTOSOWANE DO TYCH CELÓW

Wprowadzenie

Podczas przerobu napromienionego paliwa jądrowego następuje oddzielenie plutonu i uranu od silnie promieniotwórczych produktów rozszczepienia i od innych pierwiastków transuranowych. Do takiego rozdzielenia służą różne procesy techniczne. Jednak z biegiem czasu procesem najczęściej używanym i najpowszechniej przyjętym okazała się technologia Purex. W procesie Purex następuje rozpuszczenie napromienionego paliwa jądrowego w kwasie azotowym, po czym następuje rozdzielenie uranu, plutonu i produktów rozszczepienia na drodze ekstrakcji, przy użyciu roztworu tributylofosforanu w rozpuszczalnikach organicznych.

We wszystkich zakładach pracujących w technologii Purex wyróżniamy podobne procesy technologiczne, obejmujące: cięcie napromienionych elementów paliwowych, rozpuszczanie paliwa, ekstrakcję oraz przechowywanie płynów roboczych. Może się tam też znajdować wyposażenie do termicznego odazotowania azotanu uranu, przetwarzania azotanu plutonu w tlenek lub metal oraz do przerobu odpadów ciekłych, zawierających produkty rozszczepienia, do postaci umożliwiającej ich długotrwałe przechowywanie lub składowanie. Jednak konkretny rodzaj i konfiguracja wyposażenia wypełniającego takie funkcje mogą z różnych przyczyn być różne w różnych zakładach stosujących technologię Purex. Do przyczyn takich należą: rodzaj i ilość przerabianego napromienionego paliwa jądrowego, przewidywany sposób dysponowania odzyskanymi materiałami oraz filozofia bezpieczeństwa i obsługi oraz konserwacji, leżące u podstaw projektu i budowy zakładu.

Określenie "zakład przerobu napromienionych elementów paliwa jądrowego" obejmuje wyposażenie oraz elementy, które w normalnych warunkach wchodzą w bezpośredni kontakt z napromienionym paliwem i które służą do bezpośredniej kontroli przetwarzanych strumieni napromienionego paliwa, głównych materiałów jądrowych i produktów rozszczepienia.

Procesy te, obejmujące również kompletne układy służące do przetwarzania plutonu i do produkcji metalicznego plutonu, mogą być zidentyfikowane na podstawie środków przedsięwziętych w celu uniknięcia krytyczności (np. przez zachowanie odpowiedniej geometrii), narażenia na promieniowanie (np. przez zastosowanie osłon) oraz zagrożenia substancjami toksycznymi (np. szczelne zamknięcie).

Do elementów wyposażenia, które uważa się za objęte określeniem:

"i wyposażenie specjalnie zaprojektowane lub przystosowane" do przerobu napromienionych elementów paliwowych, zalicza się:

3.1. Maszyny do cięcia napromienionych elementów paliwowych

Wprowadzenie

Wyposażenie to rozszczelnia koszulki paliwowe i odsłania napromieniony materiał jądrowy, umożliwiając jego rozpuszczenie. Najczęściej stosowane są specjalnie zaprojektowane nożyce do cięcia metalu, chociaż może być używane również bardzo nowoczesne wyposażenie, takie jak lasery.

Zdalnie sterowane wyposażenie, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wykorzystania w opisanym powyżej zakładzie przerobu i przeznaczone do przecinania, cięcia lub rąbania napromienionych zestawów, wiązek albo prętów paliwa jądrowego.

3.2. Zbiorniki do rozpuszczania

Wprowadzenie

Pocięte wypalone paliwo jest zwykle umieszczane w zbiornikach do rozpuszczania. W tych bezpiecznych z punktu widzenia krytyczności zbiornikach następuje rozpuszczenie napromienionych materiałów jądrowych w kwasie azotowym, a inne pozostałości usuwa się z roztworu roboczego.

Bezpieczne z punktu widzenia krytyczności zbiorniki (np. zbiorniki o małej średnicy, pierścieniowe lub płaskie), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wykorzystania w wyżej zdefiniowanych zakładach przerobu, przeznaczone do rozpuszczania napromienionego paliwa jądrowego, które są odporne na działanie silnie korozyjnych cieczy o wysokiej temperaturze i które mogą być zdalnie załadowywane i obsługiwane.

3.3. Ekstraktory rozpuszczalnikowe i wyposażenie ekstraktorów rozpuszczalnikowych

Wprowadzenie

Ekstraktory rozpuszczalnikowe przyjmują zarówno pochodzący ze zbiorników do rozpuszczania roztwór napromienionego paliwa, jak i roztwór organiczny, służący do rozdzielenia uranu, plutonu i produktów rozszczepienia. Wyposażenie ekstraktorów jest na ogół tak zaprojektowane, by mogło spełniać surowe kryteria eksploatacyjne, takie jak długotrwały czas eksploatacji bez obsługi i konserwacji lub możliwość dokonania łatwej wymiany, prostota i łatwość eksploatacji i sterowania, elastyczność w stosunku do zmian warunków eksploatacji.

Ekstraktory rozpuszczalnikowe, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane, takie jak kolumny z wypełnieniem lub kolumny pulsacyjne, mieszalniki-odstojniki lub ekstraktory wirówkowe, stosowane w zakładach przerobu napromienionego paliwa. Ekstraktory muszą być odporne na korozyjne działanie kwasu azotowego. Ekstraktory rozpuszczalnikowe są na ogół wytwarzane z zachowaniem niezwykle ostrych standardów (obejmujących techniki specjalnego spawania, kontroli, zapewnienia jakości i kontroli jakości), z nierdzewnej stali o niskiej zawartości węgla, z tytanu, cyrkonu lub z innych materiałów o wysokiej jakości.

3.4. Zbiorniki do trzymania lub przechowywania substancji chemicznych

Wprowadzenie

Na etapie ekstrakcji rozpuszczalnikowej powstają trzy główne strumienie przetwarzanych cieczy. W dalszym przerobie każdego z trzech strumieni wykorzystuje się następujące zbiorniki lub zbiorniki przechowawcze:

a) Czysty roztwór azotanu uranu jest zagęszczany na drodze odparowania i poddawany procesowi odazotowania, gdzie jest przetwarzany na tlenek uranu. Ten tlenek jest ponownie wykorzystywany w jądrowym cyklu paliwowym.

b) Silnie promieniotwórczy roztwór produktów rozszczepienia jest na ogół zagęszczany na drodze odparowania i przechowywany jako zagęszczony roztwór. Ten zagęszczony roztwór może być poddany dalszemu odparowaniu i przetworzeniu na postać odpowiednią do przechowywania lub składowania.

c) Czysty roztwór azotanu plutonu jest zagęszczany i przechowywany do czasu jego przekazania do dalszych etapów przetwarzania. W szczególności zbiorniki lub zbiorniki przechowawcze roztworów plutonu są tak projektowane, aby uniknąć problemów związanych z krytycznością, a wynikających ze zmian stężenia oraz postaci tego strumienia.

Zbiorniki lub zbiorniki przechowawcze, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wykorzystania w zakładzie przerobu napromienionego paliwa. Zbiorniki takie muszą być odporne na korozyjne działanie kwasu azotowego. Zbiorniki takie są na ogół wykonywane z materiałów takich, jak nierdzewna stal o niskiej zawartości węgla, tytan, cyrkon lub inne materiały o wysokiej jakości. Zbiorniki takie mogą być zaprojektowane i zbudowane w sposób umożliwiający ich zdalną eksploatację i obsługę i mogą mieć następujące cechy służące regulowaniu krytyczności jądrowej:

1) ściany lub struktury wewnętrzne zawierające co najmniej 2 % równoważnika boru; lub

2) maksymalna średnica zbiornika cylindrycznego równa 175 mm (7 cali); lub

3) maksymalna szerokość zbiornika płaskiego lub pierścieniowego równa 75 mm (3 cale).

3.5. Układ przetwarzania azotanu plutonu na tlenek

Wprowadzenie

W większości zakładów przetwarzania ten końcowy proces polega na przemianie roztworu azotanu plutonu na ditlenek plutonu. Podstawowe funkcje wykonywane na tym etapie to: przechowywanie i regulowanie parametrów substancji wejściowej, wytrącanie oraz rozdzielanie substancji stałych/cieczy, wypalanie, postępowanie z produktem, wentylacja, postępowanie z odpadami oraz sterowanie procesem technologicznym.

Kompletne układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przerobu azotanu plutonu na tlenek plutonu, w szczególności przystosowane w taki sposób, aby uniknąć skutków krytyczności i promieniowania oraz zminimalizować zagrożenia toksyczne.

3.6. Układ do wytwarzania metalicznego plutonu z tlenku plutonu

Wprowadzenie

Proces ten, który można powiązać z zakładem przerobu paliwa, obejmuje fluorowanie ditlenku plutonu na ogół za pomocą wysoce korozyjnego fluorowodoru, celem otrzymania fluorku plutonu, redukowanego następnie przy użyciu metalicznego wapnia o wysokim stopniu czystości, w wyniku czego powstaje metaliczny pluton oraz żużel fluorku wapnia. Podstawowe funkcje wykonywane na tym etapie to: fluorowanie (np. przy użyciu wyposażenia wyprodukowanego ze szlachetnego metalu lub takim metalem wyłożonego), redukcja metalu (np. przy użyciu tygli ceramicznych), oddzielenie żużla, postępowanie z produktem, wentylacja, postępowanie z odpadami oraz sterowanie procesem technologicznym.

Kompletne układy, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania metalicznego plutonu, w szczególności przystosowane w taki sposób, aby uniknąć skutków krytyczności i promieniowania oraz zminimalizować zagrożenia toksyczne.

4. Zakłady wytwarzania elementów paliwowych

Określenie "zakład wytwarzania elementów paliwowych" obejmuje wyposażenie:

a) które w warunkach normalnych jest w bezpośrednim kontakcie lub bezpośrednio służy do przetwarzania lub sterowania przepływem przetwarzanego materiału jądrowego; lub

b) które zamyka materiał jądrowy w koszulce.

5. Zakłady rozdzielania izotopów uranu oraz zaprojektowane lub przystosowane dla nich wyposażenie, inne niż przyrządy analityczne

Elementy wyposażenia, które uważa się za objęte określeniem "wyposażenie zaprojektowane lub przystosowane, inne niż przyrządy analityczne", a służące do rozdzielania izotopów uranu, obejmują:

5.1. Wirówki gazowe i zespoły oraz elementy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wykorzystania w wirówkach gazowych

Wprowadzenie

Wirówka gazowa zwykle jest zbudowana z cienkościennego walca (walców) o średnicy między 75 mm (3 cale) i 400 mm (16 cali), wokół którego wytworzona jest próżnia i który wiruje z dużą prędkością obwodową, rzędu 300 m/s lub większą, przy czym oś centralna znajduje się w pozycji pionowej. Dla osiągnięcia dużej prędkości materiały służące do budowy części wirujących muszą się charakteryzować dużą wartością stosunku wytrzymałości do gęstości; zespół wirnika, a zatem i jego poszczególne elementy muszą być wyprodukowane z bardzo małą tolerancją, aby zminimalizować niewyważenie. W przeciwieństwie do innych wirówek wirówki gazowe służące do wzbogacania uranu charakteryzują się tym, że w komorze wirnika występują wirujące przegrody tarczowe oraz stacjonarny układ rur do doprowadzania i wyprowadzania gazowego UF₆ i posiadający co najmniej trzy oddzielne linie, z których dwie są połączone z czerpakami wychodzącymi z osi obrotu w stronę obwodu komory wirnika. W części próżniowej znajduje się kilka krytycznych elementów, które nie wirują i które - mimo że są specjalnie projektowane - nietrudno jest wykonać; ich wykonanie nie wymaga użycia unikalnych materiałów. Jednak zakład wykorzystujący wirówki potrzebuje dużej liczby takich elementów, a zatem ich ilość może stanowić ważną wskazówkę co do ich ostatecznego zastosowania.

5.1.1. Składniki wirujące

a) Kompletne zestawy wirnikowe

Walce cienkościenne lub kilka wzajemnie połączonych cienkościennych walców, wytworzonych z jednego lub kilku materiałów o dużej wartości stosunku wytrzymałości do gęstości, opisanych w wyjaśnieniu do niniejszej części. W przypadku wzajemnie połączonych walców walce są połączone za pomocą elastycznych mieszków lub pierścieni, jak to opisano w punkcie 5.1.1. litera c) poniżej. Wirnik, w swojej ostatecznej postaci, jest wyposażony w wewnętrzną przegrodę (przegrody) oraz kołpaki na końcach, jak to opisano w punkcie 5.1.1. litery d) i e) poniżej. Jednak może się zdarzyć, że kompletny zestaw jest dostarczony w postaci nie w pełni zmontowanej.

b) Rury wirnika

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane walce cienkościenne o grubości 12 mm (0,5 cala) lub mniejszej, o średnicy między 75 mm (3 cale) i 400 mm (16 cali), wytworzone z jednego lub kilku materiałów o dużej wartości stosunku wytrzymałości do gęstości, opisanych w wyjaśnieniu do niniejszej części.

c) Pierścienie lub mieszki

Elementy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do lokalnego podtrzymywania rur wirnika lub do połączenia razem pewnej liczby rur. Mieszek jest krótkim walcem o grubości ścian równej 3 mm (0,12 cala) lub mniejszej, o średnicy między 75 mm (3 cale) i 400 mm (16 cali), mający zwoje i wytworzony z jednego z materiałów o wysokiej wartości stosunku wytrzymałości do gęstości, które opisano w wyjaśnieniu do niniejszej części.

d) Przegrody

Elementy w kształcie tarczy o średnicy między 75 mm (3 cale) i 400 mm (16 cali), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do zamocowania wewnątrz rury wirnika, w celu oddzielenia komory startowej od głównej komory rozdzielania oraz - w niektórych przypadkach - w celu wspomagania cyrkulacji gazowego UF₆ wewnątrz głównej komory rozdzielania w rurze wirnika; wytworzone z jednego z materiałów o wysokiej wartości stosunku wytrzymałości do gęstości, które opisano w wyjaśnieniu do niniejszej części.

e) Kołpaki górne/Kołpaki dolne

Elementy w kształcie tarczy o średnicy między 75 mm (3 cale) i 400 mm (16 cali), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane tak, że pasują do końców rury wirnika, a zatem zamykają UF₆ w obrębie rury wirnika; w pewnych przypadkach służą do podtrzymywania, utrzymywania lub zamykania (jako zintegrowana część) górnej płaszczyzny nośnej (kołpak górny) albo do podtrzymywania silnika i dolnej płaszczyzny nośnej (kołpak dolny); wytworzone z jednego z materiałów o wysokiej wartości stosunku wytrzymałości do gęstości, które opisano w wyjaśnieniu do niniejszej części.

Wyjaśnienie

Materiałami stosowanymi do wytwarzania wirujących części wirówki są:

a) Martenzytyczna stal starzejąca się (maraging), o wytrzymałości na rozciąganie równej 2,05 × 10⁹ N/m² (300.000 funtów na cal kwadratowy) lub większej;

b) Stopy aluminium o wytrzymałości na rozciąganie równej 0,46 × 10⁹ N/m² (67.000 funtów na cal kwadratowy) lub większej;

c) Materiały o budowie włókien, możliwe do stosowania w konstrukcjach kompozytowych, o właściwym module sprężystości równym co najmniej 12,3 × 10⁶ m oraz o wytrzymałości właściwej na rozciąganie 0,3 × 10⁶ m lub większej ("właściwy moduł sprężystości" to moduł Younga, wyrażony w jednostkach N/m², podzielony przez ciężar właściwy wyrażony w N/m³; "wytrzymałość właściwa na rozciąganie" to wytrzymałość na rozciąganie wyrażona w N/m², podzielona przez ciężar właściwy wyrażony w N/m³).

5.1.2. Elementy statyczne

a) Magnetyczne elementy nośne

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane zespoły nośne, złożone z magnesu pierścieniowego, zawieszonego w obudowie wypełnionej czynnikiem tłumiącym. Obudowa jest wytworzona z materiału odpornego na działanie UF₆ (patrz wyjaśnienie do punktu 5.2.). Ten magnes sprzęga się z rdzeniem lub drugim magnesem zainstalowanym na kołpaku opisanym w podpunkcie 5.1.1. litera e). Magnes może mieć kształt pierścienia o stosunku obwodu zewnętrznego do wewnętrznego równym lub mniejszym niż 1,6:1. Magnes może być w postaci o początkowej wartości przenikalności równej 0,15 H/m (120.000 w jednostkach CGS), albo o remanencji równej 98.5 % lub większej, albo o magnetyzacji przekraczającej 80 kJ/m³ (10⁷ oerstedów). Poza zwykłymi właściwościami materiałowymi konieczne jest również spełnienie warunku, żeby odchylenie osi magnetycznych od osi geometrycznych było ograniczone do bardzo małych wartości tolerancji (mniejszych niż 0,1 mm lub 0,004 cala) lub stawia się szczególne wymagania co do jednorodności materiału, z którego zbudowany jest magnes.

b) Łożyska/Tłumiki drgań:

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane łożyska, składające się z zespołów czop/panewka, zamocowanych na tłumiku drgań. Czop jest na ogół wałem z utwardzonej stali, z jednej strony zakończonym półkulą, a z drugiej z możliwością zamocowania do kołpaka dolnego opisanego w punkcie 5.1.1. litera e). Możliwe jest również połączenie wału z łożyskiem hydrodynamicznym. Panewka ma kształt tabletki z półkulistym wgłębieniem na jednej z powierzchni. Elementy te są często dostarczane osobno, niezależnie od tłumika drgań.

c) Pompy molekularne

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane walce, o spiralnych bruzdach wykonanych metodą obróbki skrawaniem powierzchni wewnętrznych lub metodą wyciskania oraz otworach wykonanych metodą obróbki skrawaniem powierzchni wewnętrznych. Typowe wymiary to: 75 mm (3 cale) do 400 mm (16 cali) dla średnicy wewnętrznej, 10 mm (0,4 cala) lub więcej dla grubości ścian, przy długości równej lub większej niż średnica. Bruzdy mają na ogół przekrój prostokątny i głębokość 2 mm (0,08 cala) lub większą.

d) Stojany silnika

Stojany o kształcie pierścieniowym, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do silników synchronicznych o dużej prędkości z uzwojeniem wielofazowym, pracujące w warunkach próżni z częstotliwością z zakresu 600-2.000 Hz i mocą z zakresu 50-1.000 VA. Stojan składa się z uzwojenia wielofazowego nawiniętego na laminowany kadłub żelazny, zbudowany z cienkich warstw, na ogół o grubości 2,0 mm (0,08 cala) lub mniejszej.

e) Obudowa wirówki

Elementy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do umieszczenia w nich zespołu rur wirnika wirówki gazowej. Obudowa składa się ze sztywnego walca o ścianach o grubości do 30 mm (1,2 cala), o końcach poddanych precyzyjnej obróbce dla zamocowania łożysk oraz z jedną lub większą liczbą kryz mocujących. Poddane obróbce końce są wzajemnie równoległe i są prostopadłe do wzdłużnej osi walca z dokładnością do 0,05 stopnia. Może też być obudowa typu "plaster miodu", w celu pomieszczenia kilku rur wirnika. Obudowy są wykonywane z materiałów odpornych na korozję wywoływaną działaniem UF6 lub są zabezpieczane przy użyciu takich materiałów.

f) Odprowadzenia zbierające:

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane rury o średnicy wewnętrznej do 12 mm (0,5 cala), służące do odprowadzania gazowego UF₆ z wnętrza rury wirnika za pomocą rurki piętrzącej Pilota (czyli w sytuacji, gdy szczelina jest zwrócona w stronę okrężnego ruchu gazu wewnątrz rury wirnika, na przykład dzięki zagięciu końca ustawionej promieniowo rury), które mogą być zamocowane w centralnym układzie ekstrakcji gazu. Rury są wykonywane z materiałów odpornych na korozję wywoływaną działaniem UF₆ lub są zabezpieczane przy użyciu takich materiałów.

5.2. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy pomocnicze, wyposażenie i elementy przeznaczone dla zakładów wzbogacania stosujących wirówki gazowe

Wprowadzenie

Układy pomocnicze, wyposażenie i elementy przeznaczone dla zakładów wzbogacania stosujących wirówki gazowe są to układy przemysłowe, konieczne, aby doprowadzić UF₆ do wirówek, aby połączyć poszczególne wirówki ze sobą w celu utworzenia kaskad (lub stopni) umożliwiających osiąganie coraz wyższych stopni wzbogacenia oraz by wydobyć z wirówek "produkt" i "pozostałości" UF₆, a także wyposażenie niezbędne do napędzania wirówek lub do sterowania obiektem.

W normalnych warunkach UF₆ jest odparowywany z postaci stałej przy użyciu ogrzewanych autoklawów i w postaci gazowej jest rozprowadzany do wirówek za pomocą rurociągu kolektora kaskady. Wypływające z kaskady gazowe strumienie "produktu" i "pozostałości" UF₆ mogą być przenoszone rurociągiem kolektora kaskady do zimnych pułapek (pracujących w temperaturze około 203 K, czyli -70 °C), gdzie ulegają kondensacji przed ich przesłaniem do odpowiednich pojemników służących do ich transportu lub przechowywania. Ze względu na to, że w zakładzie wzbogacania pracuje wiele tysięcy ustawionych w kaskady wirówek, to znajduje się tam wiele kilometrów rurociągów z tysiącami połączeń spawanych, przy zachowaniu sporego stopnia powtarzalności układu i rozmieszczenia. Wyposażenie, elementy i układy rurociągów są wytwarzane z przestrzeganiem bardzo wysokich standardów w odniesieniu do zachowania próżni i stopnia czystości.

5.2.1. Układy zasilania/Układy odprowadzania produktu i pozostałości

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne, obejmujące:

- autoklawy (lub stacje) zasilające, stosowane do podawania UF₆ do kaskad wirówek pod ciśnieniem do 100 kPa (15 funtów na cal kwadratowy) w tempie 1 kg/godz. lub większą;

- desublimatory (lub zimne pułapki), stosowane do usuwania UF₆ z kaskad pod ciśnieniem do 3 kPa (0,5 funta na cal kwadratowy). Desublimatory mogą być chłodzone do 203 K (-70 °C) i ogrzewane do 343 K (70 °C);

- stacje "produktu" i "pozostałości", stosowane do zamykania UF₆ w pojemnikach.

Taki zakład, wyposażenie i rurociągi są całkowicie wykonane z materiałów odpornych na korozję powodowaną działaniem UF₆ lub są zabezpieczane przy użyciu takich materiałów (patrz wyjaśnienie do niniejszej części) i są wytwarzane z zachowaniem bardzo wysokich standardów w odniesieniu do zachowania próżni i stopnia czystości.

5.2.2. Układy rurociągów i rur rozgałęźnych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane rurociągi i rury rozgałęźne do przesyłania UF₆ między kaskadami wirówek. Sieć rurociągów tworzy zwykle układ "potrójnego" kolektora, w którym każda wirówka jest podłączona do jednej z rur rozgałęźnych. Prowadzi to więc do istotnej powtarzalności formy. Sieć rurociągów jest w całości wykonana z materiałów odpornych na działanie UF₆ (patrz wyjaśnienie do niniejszej części), z zachowaniem bardzo wysokich standardów w odniesieniu do zachowania próżni i stopnia czystości.

5.2.3. Spektrometry masowe UF₆ /źródła jonów

Spektrometry masowe magnetyczne lub kwadrupolowe, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do pobierania w systemie "online" próbek materiału wejściowego, produktu lub pozostałości ze strumieni gazowego UF₆ oraz charakteryzujące się wszystkimi z podanych niżej cech:

1. Równa jedności zdolność rozdzielcza dla mas atomowych przekraczających 320;

2. Źródła jonów zbudowane z nichromu lub wyłożone nichromem albo niklowane lub pokryte stopem Monela;

3. Jonizacja wywołana bombardowaniem elektronami;

4. Układ zbierania odpowiedni do prowadzenia analizy izotopowej.

5.2.4. Zmieniacze częstotliwości

Zmieniacze częstotliwości (nazywane też konwerterami lub inwerterami), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do zasilania stojanów silnika, zdefiniowanych w punkcie 5.1.2. litera d), lub części, elementy i podzespoły takich zmieniaczy częstotliwości, charakteryzujące się wszystkimi z podanych niżej cech:

1. Wielofazowy prąd wyjściowy o częstotliwości 600-2.000 Hz;

2. Duża stabilność (regulacja częstotliwości z dokładnością lepszą od 0,1 %);

3. Małe odkształcenie harmoniczne (mniej niż 2 %); oraz

4. Sprawność przekraczająca 80 %.

Wyjaśnienie

Wymienione wyżej urządzenia albo wchodzą w bezpośredni kontakt z gazem technologicznym UF₆, albo służą do bezpośredniego sterowania wirówkami i przepływem gazu z wirówki do wirówki oraz z kaskady do kaskady.

Do materiałów odpornych na korozyjne działanie UF₆ należą: stal nierdzewna, aluminium, stopy aluminium, nikiel lub stopy zawierające 60 % lub więcej niklu.

5.3. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane zespoły i elementy wykorzystywane w zakładach wzbogacania metodą dyfuzji gazowej

Wprowadzenie

W metodzie rozdzielania izotopów uranu z zastosowaniem dyfuzji gazowej głównymi zespołami technologicznymi są: specjalna porowata bariera do dyfuzji gazu, wymiennik ciepła do chłodzenia gazu (ogrzanego podczas sprężania), zawory uszczelniające i zawory sterujące oraz rurociągi. Ponieważ technologia dyfuzji gazowej wykorzystuje sześciofluorek uranu (UF₆), więc całe wyposażenie, rurociągi i powierzchnie oprzyrządowania (mające styczność z gazem) muszą być wykonane z materiałów odpornych na styczność z UF₆. Zakład stosujący dyfuzję gazową wykorzystuje pewną liczbę takich zespołów, a zatem ta ilość może stanowić ważną wskazówkę co do ostatecznego wykorzystania.

5.3.1. Gazowe bariery dyfuzyjne

a) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane cienkie, porowate filtry, o rozmiarach porów 100-1.000 A (angstremów), grubości 5 mm (0,2 cala) lub mniejszej, zaś w postaci rurowej o średnicy 25 mm (1 cal) lub mniejszej, wykonane z materiałów metalicznych, ceramicznych lub polimerów, odpornych na korozję wywoływaną przez UF₆; oraz

b) specjalnie przygotowane związki lub proszki, służące do wytwarzania takich filtrów. Takie związki lub proszki obejmują nikiel lub stopy zawierające 60 % lub więcej niklu, tlenek glinowy lub odporne na działanie UF₆ poddane zupełnemu fluorowaniu polimery węglowodorowe o stopniu czystości 99,9 % lub większym, o rozmiarach cząstek mniejszych niż 10 mikronów oraz o wysokim stopniu jednorodności rozmiarów cząstek, które przygotowano specjalnie do wytwarzania gazowych barier dyfuzyjnych.

5.3.2. Obudowy układów dyfuzyjnych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane hermetycznie uszczelniane zbiorniki w kształcie walca o średnicy większej niż 300 mm (12 cali) i długości przekraczającej 900 mm (35 cali), lub zbiorniki prostopadłościenne o porównywalnych rozmiarach, posiadające jedno złącze wlotowe i dwa wylotowe, których średnice przekraczają 50 mm (2 cale), służące do umieszczenia w nich gazowej bariery dyfuzyjnej, wykonane lub wyłożone materiałem odpornym na działanie UF₆ i przeznaczone do zamontowania w pozycji poziomej lub pionowej.

5.3.3. Sprężarki i dmuchawy gazu

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane sprężarki osiowe, wirnikowe lub wyporowe, lub dmuchawy gazu o zdolności zasysania UF₆ równej 1 m³/min lub większej, z ciśnieniem wylotowym do kilkuset kPa (100 funtów na cal kwadratowy), przewidziane do długotrwałej pracy w środowisku UF₆, wyposażone lub nie w silnik elektryczny odpowiedniej mocy, a także pojedyncze zespoły do montażu takich sprężarek i dmuchaw gazu. Takie sprężarki i dmuchawy gazu mają stosunek ciśnień o wartości od 2:1 do 6:1 i są wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ lub wyłożone takimi materiałami.

5.3.4. Uszczelnienia wałów rotacyjnych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane uszczelnienia próżniowe, ze złączami wlotu i wylotu, służące do uszczelnienia wału łączącego wirnik sprężarki lub dmuchawy gazu z silnikiem napędowym w celu zapewnienia niezawodnego uszczelnienia, zapobiegającego przenikaniu powietrza do wypełnionej gazem UF₆ komory sprężarki lub dmuchawy. Takie uszczelnienia są zwykle zaprojektowane tak, by zapewnić, że przeciek gazu buforowego jest mniejszy niż 1.000 cm³/min (60 cali³/min).

5.3.5. Wymienniki ciepła do chłodzenia UF₆

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane wymienniki ciepła, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ (oprócz stali nierdzewnej) lub wyłożone takimi materiałami, albo z miedzi, albo z dowolnej kombinacji tych metali i przeznaczone do utrzymania związanych z przeciekiem zmian ciśnienia poniżej wartości 10 Pa (0,0015 funtów na cal kwadratowy) na godzinę przy różnicy ciśnień równej 100 kPa (15 funtów na cal kwadratowy).

5.4. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy pomocnicze, wyposażenie i elementy stosowane w zakładach wzbogacania metodą dyfuzji gazowej

Wprowadzenie

Układy pomocnicze, wyposażenie i elementy przeznaczone dla zakładów wzbogacania metodą dyfuzji gazowej są to układy przemysłowe, konieczne, by doprowadzić UF₆ do zespołów dyfuzji gazowej, by połączyć poszczególne zespoły ze sobą w celu utworzenia kaskad (lub stopni) umożliwiających osiąganie coraz wyższych stopni wzbogacenia oraz by wydobyć z kaskad "produkt" i "pozostałości" UF₆. Ze względu na dużą bezwładność kaskad dyfuzyjnych każde przerwanie pracy kaskad, w szczególności ich wyłączenie, wiąże się z poważnymi skutkami. A zatem w zakładzie wzbogacania metodą dyfuzji gazowej bardzo istotne jest ścisłe i ciągłe utrzymywanie warunków próżni we wszystkich układach technologicznych, automatyczne zapobieganie awariom oraz precyzyjne, automatyczne sterowanie przepływem gazu. To wszystko powoduje, że zakład powinien być wyposażony w liczne specjalne układy pomiarowe, regulujące i sterujące.

W normalnych warunkach UF₆ jest odparowywany z walców umieszczonych w autoklawach i w postaci gazowej jest odprowadzany do punktu wejścia za pomocą rurociągu i rur rozgałęźnych kaskady. Wypływające z punktu wyjścia gazowe strumienie "produktu" i "pozostałości" UF₆ mogą być przenoszone rurociągiem kolektora kaskady albo do zimnych pułapek, albo do stacji sprężania, gdzie gaz UF₆ ulega skropleniu przed umieszczeniem w odpowiednich pojemnikach służących do jego transportu lub przechowywania. Ze względu na to, że w zakładzie wzbogacania metodą dyfuzji gazowej pracuje wiele ustawionych w kaskady zespołów dyfuzji gazowej, to znajduje się tam wiele kilometrów rurociągów rozgałęźnych z tysiącami połączeń spawanych, przy zachowaniu sporego stopnia powtarzalności układu i rozmieszczenia. Wyposażenie, elementy i układy rurociągów są wytwarzane z przestrzeganiem bardzo wysokich standardów w odniesieniu do zachowania próżni i stopnia czystości.

5.4.1. Układy zasilania/układy odprowadzania produktu i pozostałości

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne, mogące pracować pod ciśnieniem 300 kPa (45 funtów na cal kwadratowy) lub niższym, obejmujące:

- autoklawy (lub układy) zasilające, stosowane do podawania UF₆ do kaskad dyfuzji gazowej;

- desublimatory (lub zimne pułapki), stosowane do usuwania UF₆ z kaskad dyfuzji gazowej;

- stacje skraplania, gdzie gaz UF₆ z kaskady jest sprężany i ochładzany i przechodzi w postać ciekłą;

- stacje "produktu" i "pozostałości", służące do odprowadzania UF₆ do pojemników.

5.4.2. Układy rurociągów i rur rozgałęźnych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy rurociągów i rur rozgałęźnych, służące do przesyłania UF₆ w obrębie kaskady dyfuzji gazowej. Rurociąg taki tworzy zwykle układ "podwójnego" kolektora, w którym każda komórka jest połączona z każdym z kolektorów.

5.4.3. Układy próżniowe

a) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane rozgałęzienia próżniowe, komory próżniowe i pompy próżniowe o wydajności ssania równej 5 m³/min (175 stóp sześciennych/min) lub większej.

b) Pompy próżniowe specjalnie zaprojektowane do pracy w atmosferze zawierającej UF₆, wykonane z aluminium, niklu lub stopów zawierających ponad 60 % niklu, lub wyłożone takimi materiałami. Mogą to być pompy wirowe lub wyporowe, mogą być wyposażone w uszczelnienia wykonane z fluoropochodnych węglowodorów i mogą mieć specjalne ciecze robocze.

5.4.4. Specjalne zawory odcinające i sterujące

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane zawory odcinające, sterowane ręcznie lub automatycznie, oraz mieszkowe zawory sterujące, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆, o średnicy 40-1.500 mm (1,5-59 cali), instalowane w układach głównych i pomocniczych w zakładach wzbogacania metodą dyfuzji gazowej.

5.4.5. Spektrometry masowe UF₆/źródła jonów

Spektrometry masowe magnetyczne lub kwadrupolowe, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do pobierania w systemie "online" próbek materiału wejściowego, produktu lub pozostałości ze strumieni gazowego UF₆ oraz charakteryzujące się wszystkimi z podanych niżej cech:

1. Równa jedności zdolność rozdzielcza dla mas atomowych przekraczających 320;

2. Źródła jonów zbudowane z nichromu lub wyłożone nichromem albo niklowane lub pokryte stopem Monela;

3. Jonizacja wywołana bombardowaniem elektronami;

4. Układ zbierania odpowiedni do prowadzenia analizy izotopowej.

Wyjaśnienie

Wymienione wyżej urządzenia albo wchodzą w bezpośredni kontakt z gazem technologicznym UF₆, albo służą do bezpośredniego sterowania przepływem gazu w kaskadzie. Wszystkie powierzchnie, które bezpośrednio stykają się z gazem technologicznym, są wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ albo wyłożone takimi materiałami. Do celów niniejszej części, odnoszącej się do urządzeń wykorzystywanych przy dyfuzji gazowej, do materiałów odpornych na korozyjne działanie UF₆ należą: stal nierdzewna, aluminium, stopy aluminium, nikiel lub stopy zawierające 60 % lub więcej niklu oraz odporne na działanie UF₆ poddane zupełnemu fluorowaniu polimery węglowodorowe.

5.5. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania metodą aerodynamiczną

Wprowadzenie

W procesach wzbogacania metodą aerodynamiczną mieszanina gazowego UF₆ i lekkiego gazu (wodór lub hel) podlega sprężaniu, a następnie przechodzi przez zespoły rozdzielające, w których rozdzielenie następuje na skutek powstania dużych sił odśrodkowych dzięki geometrii zakrzywionych ścianek. Opracowano dwa rodzaje takich procesów: proces rozdzielania metodą dyszową oraz proces rozdzielania metodą rurek wirowych. W obu przypadkach główne elementy stopnia rozdzielania obejmują: walcowe zbiorniki, będące obudowami specjalnych elementów rozdzielających (dysz lub rurek wirowych), sprężarki gazu oraz wymienniki ciepła, odprowadzające ciepło sprężania. Zakład stosujący metodę aerodynamiczną potrzebuje wielu takich stopni, a więc ich ilość może być ważnym wskaźnikiem planowanego ostatecznego wykorzystania. Ze względu na to, że w procesach aerodynamicznych wykorzystywany jest UF₆, to całe wyposażenie, rurociągi i powierzchnie oprzyrządowania (mające styczność z gazem) muszą być wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆.

Wyjaśnienie

Wymienione wyżej urządzenia albo wchodzą w bezpośredni kontakt z gazem technologicznym UF₆, albo służą do bezpośredniego sterowania przepływem gazu w kaskadzie. Wszystkie powierzchnie, które bezpośrednio stykają się z gazem technologicznym, są wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ albo zabezpieczane takimi materiałami. Do celów niniejszej części, odnoszącej się do urządzeń wykorzystywanych w aerodynamicznych metodach wzbogacania, do materiałów odpornych na korozyjne działanie UF₆ należą: miedź, stal nierdzewna, aluminium, stopy aluminium, nikiel lub stopy zawierające 60 % lub więcej niklu oraz odporne na działanie UF₆ poddane zupełnemu fluorowaniu polimery węglowodorowe.

5.5.1. Dysze rozdzielające

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane dysze rozdzielające lub zespoły służące do ich montażu. Dysze rozdzielające składają się ze szczelinowych, zakrzywionych kanałów o promieniu krzywizny mniejszym niż 1 mm (typowa wartość to 0,1-0,05 mm), odpornych na wywoływaną przez UF₆ korozję i z ostrzem w dyszy, które rozdziela przepływający przez dyszę gaz na dwie frakcje.

5.5.2. Rurki wirowe

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane rurki wirowe oraz zespoły służące do ich montażu. Rurki wirowe mają kształt walca lub stożkowy, są wykonane z materiałów odpornych na korozyjne działanie UF₆, mają średnicę od 0,5 cm do 4 cm, wartość stosunku długości do średnicy 20:1 lub mniejszą oraz posiadają jeden lub więcej stycznych wlotów. Rurki te mogą być wyposażone w końcówki typu dyszowego, zarówno z jednego, jak i z obu końców.

Wyjaśnienie

Gaz zasilający wchodzi do jednego z końców rurki wirowej wzdłuż stycznej lub przez zawirowywacz albo w licznych położeniach stycznych leżących na obrzeżu rurki.

5.5.3. Sprężarki i dmuchawy gazu

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane osiowe, wirnikowe lub wyporowe sprężarki albo dmuchawy gazu, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ lub wyłożone takimi materiałami, o zdolności zasysania mieszaniny UF₆ /gaz nośny (wodór lub hel) równej 2 m³/min lub większej.

Wyjaśnienie

Takie sprężarki i dmuchawy gazu mają na ogół stosunek ciśnień o wartości między 1.2:1 i 6:1.

5.5.4. Uszczelnienia wałów obrotowych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane uszczelnienia wałów obrotowych, ze złączami wlotu i wylotu, służące do uszczelnienia wału łączącego wirnik sprężarki lub dmuchawy gazu z silnikiem napędowym w celu zapewnienia niezawodnego uszczelnienia, zapobiegającego wyciekaniu gazu technologicznego lub przenikaniu powietrza albo gazu uszczelniającego do wewnętrznej komory sprężarki lub dmuchawy, wypełnionej mieszaniną UF₆/gaz nośny.

5.5.5. Wymienniki ciepła do chłodzenia gazu

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane wymienniki ciepła, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ (oprócz stali nierdzewnej) lub zabezpieczone takimi materiałami.

5.5.6. Obudowy elementów rozdzielających

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane obudowy, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ (oprócz stali nierdzewnej) lub zabezpieczone takimi materiałami, służące do umieszczania w nich rurek wirowych lub dysz rozdzielających.

Wyjaśnienie

Takie obudowy mogą być zbiornikami w kształcie walca, o średnicy przekraczającej 300 mm oraz o długości ponad 900 mm; mogą to być prostopadłościany o porównywalnych rozmiarach i mogą być instalowane w pozycji poziomej lub pionowej.

5.5.7. Układy zasilania/układy odprowadzania produktu i pozostałości

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne stosowane w zakładach wzbogacania, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ (oprócz stali nierdzewnej) lub zabezpieczone takimi materiałami, obejmujące:

a) autoklawy zasilające, piece lub układy stosowane do podawania UF₆ do ciągów technologicznych wzbogacania;

b) desublimatory (lub zimne pułapki), stosowane do usuwania UF₆ z ciągów technologicznych wzbogacania przed przekazaniem gazu do podgrzania;

c) stacje skraplania lub zestalania, gdzie gaz UF₆ jest usuwany z ciągów technologicznych wzbogacania metodą sprężania i skraplania lub zestalania;

d) stacje "produktu" i "pozostałości", służące do odprowadzania UF₆ do pojemników.

5.5.8. Układy rurociągów i rur rozgałęźnych

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy rurociągów i rur rozgałęźnych, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ lub zabezpieczone takimi materiałami, służące do przesyłania UF₆ w obrębie kaskady aerodynamicznej. Taki rurociąg tworzy zwykle układ "podwójnej rury rozgałęzionej", w którym każdy stopień lub grupa stopni jest połączona z każdym z kolektorów.

5.5.9. Układy próżniowe i pompy próżniowe

a) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy próżniowe o wydajności ssania równej 5 m³/min lub większej, składające się z manometrów próżniowych, kolektorów próżniowych i pomp próżniowych, zaprojektowane do pracy w atmosferze zawierającej UF₆.

b) Pompy próżniowe specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do pracy w atmosferze zawierającej UF₆, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ lub zabezpieczone takimi materiałami. Pompy takie mogą mieć uszczelnienia wykonane z fluoropochodnych węglowodorów i wykorzystywać specjalne ciecze robocze.

5.5.10. Specjalne zawory odcinające i sterujące

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane sterowane ręcznie lub automatycznie mieszkowe zawory sterujące lub odcinające, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆, o średnicy 40-1.500 mm, instalowane w układach głównych i pomocniczych zakładów wzbogacania metodą aerodynamiczną.

5.5.11. Spektrometry masowe UF₆/źródła jonów

Spektrometry masowe magnetyczne lub kwadrupolowe, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do pobierania w systemie "online" próbek materiału wejściowego, "produktu" lub "pozostałości" ze strumieni gazowych UF₆ oraz charakteryzujące się wszystkimi z podanych niżej cech:

1. Równa jedności zdolność rozdzielcza dla mas atomowych przekraczających 320;

2. Źródła jonów zbudowane z nichromu lub wyłożone nichromem albo niklowane lub pokryte stopem Monela;

3. Jonizacja wywołana bombardowaniem elektronami;

4. Układ zbierania odpowiedni do prowadzenia analizy izotopowej.

5.5.12. Układy rozdzielania UF₆ /gazu nośnego

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne do oddzielania UF₆ od gazu nośnego (wodoru lub helu).

Wyjaśnienie

Takie układy są przeznaczone do zmniejszania zawartości UF₆ w gazie nośnym do 1 części na milion lub mniej i mogą obejmować wyposażenie takie, jak:

a) niskotemperaturowe wymienniki ciepła i niskotemperaturowe separatory, zdolne do osiągania temperatury -120 °C lub niższej; lub

b) niskotemperaturowe urządzenia chłodzące, zdolne do osiągania temperatury -120 °C lub niższej; lub

c) dysze rozdzielające lub zestawy rurek wirowych, służące do oddzielenia UF₆ od gazu nośnego; lub

d) zimne pułapki przechwytujące UF₆, zdolne do wytwarzania temperatury -20 °C lub niższej.

5.6. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania metodą wymiany chemicznej lub wymiany jonowej

Wprowadzenie

Niewielka różnica masy między izotopami uranu powoduje niewielkie zmiany w stanach równowagi dla reakcji chemicznych, które mogą być wykorzystane do rozdzielania izotopów. Opracowano dwa procesy technologiczne, którymi są: wymiana chemiczna ciecz-ciecz oraz wymiana jonowa ciało stałe-ciecz.

W procesie wymiany chemicznej ciecz-ciecz, niemieszające się fazy ciekłe (wodna i organiczna) wchodzą w kontakt w postaci przeciwbieżnych strumieni, dając efekt kaskadowy tysięcy stopni rozdzielania. Faza wodna składa się z chlorku uranu w roztworze kwasu solnego; faza organiczna to roztwór do ekstrakcji, zawierający chlorek uranu w rozpuszczalniku organicznym. Kontaktorami w kaskadzie rozdzielającej mogą być kolumny wymiany ciecz-ciecz (np. kolumny pulsacyjne z półkami sitowymi) lub cieczowe kontaktory wirówkowe. Przemiany chemiczne (utlenianie i redukcja) muszą zachodzić na obu końcach kaskady rozdzielającej, aby po obu stronach zapewnić spełnienie wymagań odwrócenia kierunku strumienia.

Ważnym zagadnieniem jest uniknięcie skażenia strumieni technologicznych pewnymi jonami metalicznymi. W związku z tym stosuje się kolumny i rurociągi wykonane z tworzyw sztucznych lub wyłożone takimi materiałami (włączając w to polimery fluoropochodnych węglowodorów) i/lub wyłożone szkłem.

W procesie wymiany jonowej ciało stałe-ciecz wzbogacanie następuje na drodze adsorpcji/desorpcji na powierzchni specjalnej, bardzo szybko działającej żywicy jonowymiennej lub substancji adsorbującej. Roztwór uranu w kwasie solnym oraz inne czynniki chemiczne są przepuszczane przez kolumny wzbogacające w kształcie walca, zawierające adsorbujące warstwy wypełniające. W procesie ciągłym konieczne jest zastosowanie systemu zwrotnego, dla uwolnienia uranu z adsorbenta i przywrócenia go do strumienia cieczy, aby umożliwić odbiór "produktu" i "pozostałości". Następuje to przy wykorzystaniu odpowiednich środków chemicznych redukcyjnych/utleniających, które są w pełni odzyskiwane w oddzielnych obiegach zewnętrznych i które mogą być odzyskiwane częściowo w samych kolumnach separacji izotopowej. Obecność w procesie gorących roztworów kwasu solnego o dużych stężeniach powoduje, że wyposażenie technologiczne musi być wykonane ze specjalnych, odpornych na korozję materiałów lub musi być takimi materiałami zabezpieczane.

5.6.1. Kolumny wymienne ciecz -ciecz (wymiana chemiczna)

Przeciwprądowe kolumny wymienne ciecz-ciecz, z doprowadzaniem mocy mechanicznej (tzn. kolumny pulsacyjne z półkami sitowymi oraz kolumny wyposażone w wewnętrzne mieszarki turbinowe), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wzbogacania uranu na drodze procesów wymiany chemicznej. Ze względu na zapewnienie odporności na działanie stężonych roztworów kwasu solnego te kolumny oraz ich wyposażenie wewnętrzne są wykonywane z odpowiednich tworzyw sztucznych (jak np. polimery fluoropochodnych węglowodorów) albo ze szkła, lub są zabezpieczane za pomocą takich materiałów. Przewiduje się, że czas przebywania w kolumnie jest krótki (30 sekund lub mniej).

5.6.2. Kontaktory wirówkowe ciecz -ciecz (wymiana chemiczna)

Kontaktory wirówkowe ciecz-ciecz, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wzbogacania uranu na drodze procesów wymiany chemicznej. Ze względu na zapewnienie odporności na działanie stężonych roztworów kwasu solnego te kolumny oraz ich wyposażenie wewnętrzne są wykonywane z odpowiednich tworzyw sztucznych (jak np. polimery fluoropochodnych węglowodorów) albo ze szkła, lub są zabezpieczane za pomocą takich materiałów. Przewiduje się, że czas przebywania w kontaktorze wirówkowym jest krótki (30 sekund lub mniej).

5.6.3. Układy i wyposażenie do redukcji uranu (wymiana chemiczna)

a) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane elektrochemiczne komory redukcyjne, służące do redukcji uranu z jednego stanu walencyjnego w inny, podczas wzbogacania uranu na drodze procesów wymiany chemicznej. Materiał komór, wchodzący w kontakt z roztworami technologicznymi, musi być odporny na korozję wywoływaną działaniem stężonych roztworów kwasu solnego.

Wyjaśnienie

Katodowy przedział komory musi być tak zaprojektowany, żeby zapobiegać ponownemu utlenieniu uranu do wyższego stanu walencyjnego. W celu zatrzymania uranu w przedziale katodowym komora musi być wyposażona w nieprzepuszczalną membranę, zbudowaną ze specjalnego materiału kationowymiennego. Katoda jest zbudowana z odpowiedniego stałego przewodnika, takiego jak grafit.

b) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy po stronie produktu końcowego kaskady, służące do odbierania U⁴⁺ ze strumienia cieczy organicznej, regulowania stężenia kwasu oraz zasilania elektrochemicznych komór redukcyjnych.

Wyjaśnienie

Te układy składają się z wyposażenia do ekstrakcji rozpuszczalnikowej, służącego do odprowadzania U⁴⁺ ze strumienia cieczy organicznej do roztworu wodnego, wyposażenia do odparowywania i/lub innego wyposażenia służącego do regulowania współczynnika pH roztworu, a także pomp i innych urządzeń przenoszących, służących do zasilania elektrochemicznych komór redukcyjnych. Ważnym zagadnieniem jest unikanie skażenia strumienia wodnego pewnymi jonami metalicznymi. W związku z tym części, które wchodzą w kontakt ze strumieniem technologicznym, są wykonane z odpowiednich materiałów (takich jak szkło, polimery fluoropochodnych węglowodorów, siarczan polifenolowy, sulfon polieterowy i grafit nasycony żywicą) lub zabezpieczane za pomocą takich materiałów.

5.6.4. Układy przygotowania materiału zasilającego (wymiana chemiczna)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy do wytwarzania wysoko oczyszczonych roztworów zasilających chlorku uranu w zakładach rozdzielania izotopów uranu metodą wymiany chemicznej.

Wyjaśnienie

Takie układy składają się z wyposażenia służącego do rozpuszczania, ekstrakcji rozpuszczalnikowej lub wymiany jonowej (oczyszczanie) oraz komór elektrochemicznych do redukcji uranu U⁶⁺ lub U⁴⁺ do U³⁺.

Układy takie wytwarzają roztwory chlorku uranu zawierające jedynie kilka części na milion domieszek metalicznych, takich jak chrom, żelazo, wanad, molibden i inne kationy dwuwartościowe lub o większej wartościowości. Materiały konstrukcyjne, z których buduje się te części układu, które służą do przetwarzania wysoko oczyszczonego U³⁺, obejmują szkło, polimery fluoropochodnych węglowodorów, siarczan polifenylowy, sulfon polieterowy i grafit wyłożony tworzywem sztucznym i nasycony żywicą.

5.6.5. Układy utleniania uranu (wymiana chemiczna)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy służące do utleniania U³⁺ do U⁴⁺, w celu ponownego przekazania do kaskady rozdzielania izotopów uranu w procesie wzbogacania metodą wymiany chemicznej.

Wyjaśnienie

Takie układy mogą zawierać wyposażenie takie, jak:

a) Wyposażenie do kontaktowania chloru i tlenu ze ściekami wodnymi pochodzącymi z urządzeń do rozdzielania izotopów oraz do wydobywania otrzymywanego U⁴⁺ do strumienia organicznego, zwracanego z ostatniego stopnia kaskady (stopnia "produktu").

b) Wyposażenie do oddzielania od kwasu solnego wody w taki sposób, że woda i stężony kwas solny mogą być ponownie wprowadzone do procesu technologicznego w odpowiednich miejscach.

5.6.6. Szybko działające żywice jonowymienne/substancje adsorbujące (wymiana jonowa)

Szybko działające żywice jonowymienne lub substancje adsorbujące, specjalnie przeznaczone lub przystosowane do użycia w procesie wzbogacania uranu metodą wymiany jonowej, obejmują porowate żywice makrosiatkowe lub struktury błonkowe, w których czynne zespoły wymiany chemicznej są ograniczone do powłoki na obojętnej, porowatej powierzchni podtrzymującej, oraz inne struktury złożone, o dowolnej odpowiedniej postaci, również w postaci cząstek lub włókien. Takie żywice jonowymienne lub substancje adsorbujące mają średnicę 0,2 mm lub mniejszą i muszą być chemicznie odporne na działanie stężonego kwasu solnego oraz muszą być wystarczająco odporne fizycznie, by nie ulegać degradacji w kolumnach wymiennych. Żywice/adsorbenty są specjalnie opracowane tak, by osiągać bardzo szybką wymianę izotopów uranu (podczas tempa wymiany poniżej 10 sekund) i mogą pracować w temperaturze z zakresu od 100 °C do 200 °C.

5.6.7. Kolumny wymiany jonowej (wymiana jonowa)

Kolumny walcowe o średnicy większej niż 1.000 mm, służące do umieszczania w nich i podtrzymywania wypełnień warstwowych z jonowymiennych żywic/adsorbentów, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wzbogacania uranu metodą wymiany jonowej. Takie kolumny są wytwarzane z materiałów odpornych na korozję pod działaniem stężonego kwasu solnego (np. tytan lub tworzywa sztuczne z fluoropochodnych węglowodorów) lub są zabezpieczane za pomocą takich materiałów; mogą być eksploatowane w temperaturze od 100 °C do 200 °C oraz przy ciśnieniu powyżej 0,7 MPa (102 funty na cal kwadratowy).

5.6.8. Układy zwrotne wymiany jonowej (wymiana jonowa)

a) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane chemiczne albo elektrochemiczne układy redukcyjne, służące do odzyskiwania chemicznych środków redukujących, stosowanych w kaskadach wzbogacania uranu metodą wymiany jonowej.

b) Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane chemiczne albo elektrochemiczne układy utleniające, służące do odzyskiwania chemicznych środków utleniających, stosowanych w kaskadach wzbogacania uranu metodą wymiany jonowej.

Wyjaśnienie

W procesie wzbogacania metodą wymiany jonowej jako kation redukujący można wykorzystać, na przykład trójwartościowy tytan (Ti³⁺), a wtedy układ redukcyjny będzie odzyskiwać Ti³⁺ na drodze redukcji Ti⁴⁺. W procesie można wykorzystać na przykład trójwartościowe żelazo (Fe³⁺), a wtedy układ utleniający będzie odzyskiwać Fe³⁺ na drodze utleniania Fe²⁺.

5.7. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania metodą laserową

Wprowadzenie

Układy stosowane obecnie do wzbogacania uranu z wykorzystaniem laserów mogą być podzielone na dwie grupy: te, w których czynnikiem technologicznym jest para uranu atomowego, oraz te, w których czynnikiem technologicznym jest para związków chemicznych uranu. Nazewnictwo stosowane zwyczajowo do takich procesów obejmuje: kategoria pierwsza - rozdzielanie izotopów za pomocą lasera działającego na parę atomową (AVLIS lub SILVA); kategoria druga - rozdzielanie izotopów za pomocą lasera działającego na parę molekularną (MLIS lub MOLIS) oraz reakcje chemiczne wywołane przez selektywną, laserową aktywację izotopów (CRISLA). Układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania za pomocą laserów obejmują:

a) urządzenia do zasilania parą uranu metalicznego (do selektywnej fotojonizacji) lub urządzenia do zasilania parą związków uranu (do dysocjacji fotochemicznej lub aktywacji chemicznej);

b) urządzenia do zbierania metalicznego uranu wzbogaconego i zubożonego jako "produktu" i "pozostałości" w kategorii pierwszej oraz urządzenia do zbierania związków zdysocjowanych lub po przereagowaniu jako "produktów" i materiału niezmienionego jako "odpadów" w kategorii drugiej;

c) technologiczne układy laserowe do selektywnego wzbudzania uranu-235; oraz wyposażenie do przygotowania substancji wejściowych i do przetwarzania produktu. Złożona spektroskopia atomów uranu oraz związków uranu może wymagać zastosowania dowolnej liczby istniejących technologii laserowych.

Wyjaśnienie

Wiele wymienianych w tej części pozycji wchodzi w bezpośredni kontakt z parą uranu metalicznego lub ciekłym uranem metalicznym albo z gazem technologicznym, składającym się z UF₆, albo z mieszaniny UF₆ z innymi gazami. Wszystkie powierzchnie stykające się z uranem lub z UF₆ są wykonane z materiałów odpornych na korozję lub zabezpieczone za pomocą takich materiałów. Do celów niniejszej części, odnoszącej się do wzbogacania metodą laserową, materiały odporne na korozję pod wpływem działania uranu metalicznego lub stopów uranu w postaci pary lub ciekłej obejmują powleczony tlenkiem itrowym grafit i tantal; materiały zaś odporne na korozję pod wpływem działania UF₆ obejmują miedź, stal nierdzewną, aluminium, stopy aluminium, nikiel lub stopy zawierające co najmniej 60 % niklu oraz odporne na działanie UF₆ poddane zupełnemu fluorowaniu polimery węglowodorowe.

5.7.1. Układy wytwarzania par uranu (AVLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy wytwarzania par uranu, zawierające działka elektronowe dużej mocy, o mocy wydawanej w tarczy powyżej 2,5 kW/cm.

5.7.2. Układy manipulowania ciekłym uranem metalicznym (AVLIS)

Układy do manipulowania ciekłymi metalami specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do manipulowania stopionym uranem lub ciekłymi stopami uranu, składające się z tygli i urządzeń chłodzących tygle.

Wyjaśnienie

Tygle i inne części takich układów, stykające się ze stopionym uranem lub stopami uranu, są wykonywane z materiałów o należytej odporności na korozję i żaroodpornych. Takie materiały obejmują tantal, grafit powleczony tlenkiem itrowym, grafit powleczony innymi tlenkami ziem rzadkich lub ich mieszaninami.

5.7.3. Zespoły zbierania "produktu" i "pozostałości" uranu metalicznego (AVLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane zespoły zbierania "produktu" i "pozostałości" uranu metalicznego w postaci ciekłej lub stałej.

Wyjaśnienie

Elementy takich układów są wykonywane z materiałów żaroodpornych i odpornych na korozję pod wpływem działania par uranu metalicznego lub ciekłego uranu metalicznego (takich jak grafit powleczony tlenkiem itrowym lub tantal) i mogą obejmować rury, zawory, łączniki, "kanały ściekowe", urządzenia zasilające, wymienniki ciepła i kolektory płytowe, odpowiednie dla stosowanej metody rozdzielania: magnetycznej, elektrostatycznej lub innej.

5.7.4. Obudowy modułów rozdzielających (AVLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane walcowe lub prostopadłościenne zbiorniki, w których znajduje się źródło par uranu metalicznego, działko elektronowe oraz kolektory "produktu" i "pozostałości".

Wyjaśnienie

Obudowy takie mają wiele otworów przelotowych, przeznaczonych dla zasilania energią elektryczną i wodą, okien dla wiązki laserowej, podłączeń pomp próżniowych oraz dla diagnostyki i dla monitorowania oprzyrządowania. Przewidziano możliwość ich otwierania i zamykania w celu odnowienia wyposażenia wewnętrznego.

5.7.5. Dysze rozprężania naddźwiękowego (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane dysze rozprężania naddźwiękowego, służące do chłodzenia mieszanin UF₆ i gazu nośnego do temperatury 150 K lub niższej, które są odporne na korozję pod wpływem działania UF₆.

5.7.6. Kolektory produktu - pięciofluorku uranu (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane kolektory produktu - pięciofluorku uranu (UF₅) - w postaci stałej, złożone z filtrów, kolektorów piętrzących lub kolektorów cyklonowych, albo z połączenia obu tych typów, które są odporne na działanie środowiska UF₅/UF₆.

5.7.7. Sprężarki UF₆/gazu nośnego (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane sprężarki do mieszanin UF₆/gaz nośny, zaprojektowane do długotrwałej eksploatacji w środowisku UF₆. Części tych sprężarek, które mają styczność z gazem technologicznym, są wykonane z materiałów odpornych na korozję pod wpływem działania UF₆, albo są za pomocą takich materiałów zabezpieczone.

5.7.8. Uszczelnienia wałów obrotowych (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane uszczelnienia wałów obrotowych, z połączeniami wlotu i wylotu gazu uszczelniającego, służące do uszczelnienia wału łączącego wirnik sprężarki z silnikiem napędzającym, aby w niezawodny sposób zapobiegać wyciekowi gazu technologicznego lub przedostaniu się powietrza lub gazu uszczelniającego do komory wewnętrznej sprężarki, wypełnionej mieszaniną UF₆/gaz nośny.

5.7.9. Układy fluorowania (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy służące do fluorowania UF₅ (w postaci stałej) do UF₆ (postać gazowa).

Wyjaśnienie

Takie układy służą do fluorowania zebranego w postaci proszku UF₅ do UF₆, który następnie jest zbierany w pojemnikach jako produkt końcowy lub jest przekazywany do urządzeń MLIS jako substancja wejściowa w celu dalszego wzbogacenia. W jednym podejściu reakcja fluorowania może zachodzić w obrębie układu rozdzielania izotopów, gdzie reakcja i odzyskiwanie zachodzą bezpośrednio w kolektorach "produktu". W innym podejściu proszek UF₅ może być usuwany/przenoszony z kolektorów "produktu" do odpowiednich zbiorników reakcyjnych (np. reaktor ze złożem fluidalnym, reaktor ślimakowy lub wieża spalania) i tam poddawany fluorowaniu. W obu tych podejściach wykorzystuje się wyposażenie służące do przechowywania i przenoszenia fluoru (lub innych odpowiednich środków służących do fluorowania) oraz do zbierania i przenoszenia UF₆.

5.7.10. Spektrometry masowe UF₆/źródła jonów (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane spektrometry masowe magnetyczne lub kwadrupolowe, zdolne do pobierania w systemie "online" próbek ze strumieni zasilających, "produktu" i "pozostałości" gazowego UF₆ oraz posiadających wszystkie wymienione niżej cechy:

1. Równa jedności zdolność rozdzielcza dla mas atomowych przekraczających 320;

2. Źródła jonów zbudowane z nichromu lub wyłożone nichromem albo niklowane lub pokryte stopem Monela;

3. Jonizacja wywołana bombardowaniem elektronami;

4. Układ zbierania odpowiedni do prowadzenia analizy izotopowej.

5.7.11. Układy zasilania/układy odprowadzania produktu i pozostałości (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne stosowane w zakładach wzbogacania, wykonane z materiałów odpornych na działanie UF₆ lub zabezpieczone takimi materiałami, obejmujące:

a) autoklawy zasilające, piece lub układy stosowane do podawania UF₆ do ciągów technologicznych wzbogacania;

b) desublimatory (lub zimne pułapki), stosowane do usuwania UF₆ z ciągów technologicznych wzbogacania przed przekazaniem do podgrzania;

c) stacje zestalania lub skraplania, gdzie UF₆ jest usuwany z ciągów technologicznych wzbogacania metodą sprężania i skraplania lub zestalania;

d) stacje "produktu" i "pozostałości", służące do odprowadzania UF₆ do pojemników.

5.7.12. Układy rozdzielania UF₆/gazu nośnego (MLIS)

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy technologiczne służące do oddzielania UF₆ od gazu nośnego. Gazem nośnym może być azot, argon lub inny gaz.

Wyjaśnienie

Układy te mogą obejmować wyposażenie takie, jak:

a) niskotemperaturowe wymienniki ciepła lub niskotemperaturowe separatory, zdolne do osiągania temperatury -120 °C lub niższej; lub

b) niskotemperaturowe urządzenia chłodzące, zdolne do osiągania temperatury -120 °C lub niższej; lub

c) zimne pułapki przechwytujące UF₆, zdolne do wytwarzania temperatury -20 °C lub niższej.

5.7.13. Układy laserowe (AVLIS, MLIS i CRISLA)

Lasery lub układy laserów, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do rozdzielania izotopów uranu.

Wyjaśnienie

Układ laserów w procesie AVLIS na ogół składa się z dwóch laserów: laser par miedzi i laser barwiący. Układ laserów w procesie MLIS zwykle składa się z lasera CO₂ lub ekscymerowego oraz z wieloprzelotowej komory optycznej, wyposażonej na obu końcach w obrotowe zwierciadła. W każdym z tych procesów, podczas dłuższych okresów eksploatacji, lasery lub układy laserów wymagają stosowania stabilizatora widma częstotliwości.

5.8. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania metodą rozdzielania plazmy

Wprowadzenie

W procesie rozdzielania plazmy plazma jonów uranu przechodzi przez pole elektryczne, dostrojone do częstotliwości rezonansowej jonów uranu-235, dzięki czemu jony takie w preferencyjny sposób pochłaniają energię i zwiększają średnicę orbit śrubowych, po których się poruszają. Jony poruszające się po torach o dużej średnicy są chwytane, prowadząc w ten sposób do powstania produktu wzbogaconego w U-235. Plazma, utworzona metodą jonizacji par uranu, jest zamykana w komorze próżniowej, w której istnieje silne pole magnetyczne, wytworzone przez magnes nadprzewodzący. Główne układy technologiczne dla takiego procesu obejmują układ wytwarzania plazmy uranowej, moduł rozdzielający wyposażony w magnes nadprzewodzący oraz układy do odprowadzania metalu, służące do zbierania "produktu" i "pozostałości".

5.8.1. Mikrofalowe źródła mocy i anteny

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane mikrofalowe źródła mocy i anteny, służące do wytwarzania lub przyspieszania jonów i charakteryzujące się następującymi cechami: częstotliwość większa niż 30 GHz oraz średnia moc na wyjściu większa niż 50 kW przy wytwarzaniu jonów.

5.8.2. Cewki wzbudzające jony

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane cewki wzbudzające częstotliwości radiowej, dla częstotliwości przekraczających 100 kHz i zdolne do pracy przy średniej mocy 40 kW lub większej.

5.8.3. Układy wytwarzania plazmy uranowej

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy do wytwarzania plazmy uranowej, które mogą zawierać działka elektronowe dużej mocy, o mocy wydawanej w tarczy powyżej 2,5 kW/cm.

5.8.4. Układy służące do postępowania z ciekłym uranem metalicznym

Układy do manipulowania ciekłymi metalami, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do postępowania ze stopionym uranem lub ciekłymi stopami uranu, składające się z tygli i urządzeń chłodzących tygle.

Wyjaśnienie

Tygle i inne części takich układów, stykające się ze stopionym uranem lub stopami uranu, są wykonywane z materiałów o należytej odporności na korozję i żaroodpornych. Takie materiały obejmują tantal, grafit powleczony tlenkiem itrowym, grafit powleczony innymi tlenkami ziem rzadkich lub ich mieszaninami.

5.8.5. Zespoły zbierania "produktu" i "pozostałości" uranu metalicznego

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane zespoły służące do zbierania "produktu" i "pozostałości" uranu metalicznego w postaci stałej. Elementy takich układów są wykonywane z materiałów żaroodpornych i odpornych na korozję pod wpływem działania par uranu metalicznego lub ciekłego uranu metalicznego, takich jak grafit powleczony tlenkiem itrowym lub tantal.

5.8.6. Obudowy modułów rozdzielających

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane walcowe lub prostopadłościenne zbiorniki, w których znajduje się źródło plazmy uranowej, cewki wzbudzające częstotliwości radiowej oraz kolektory "produktu" i "pozostałości".

Wyjaśnienie

Obudowy takie mają wiele otworów przelotowych, przeznaczonych dla zasilania energią elektryczną, dla podłączeń pomp dyfuzyjnych oraz dla diagnostyki i monitorowania oprzyrządowania. Przewidziano możliwość ich otwierania i zamykania w celu odnowienia wyposażenia wewnętrznego. Są one wytwarzane z odpowiednich materiałów niemagnetycznych, takich jak stal nierdzewna.

5.9. Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane układy, wyposażenie i elementy, stosowane w zakładach wzbogacania metodą elektromagnetyczną

Wprowadzenie

W procesach elektromagnetycznych jony metalicznego uranu, wytworzone w procesie jonizacji soli wejściowych (na ogół UCl₄), są przyspieszane i przechodzą przez pole magnetyczne, pod wpływem którego jony różnych izotopów poruszają się po różnych torach. Podstawowe składniki elektromagnetycznego separatora jonów obejmują: pole magnetyczne, służące do zmiany kierunku/rozdzielenia izotopowej wiązki jonów, źródło jonów z własnym układem przyspieszającym oraz układ zbierający rozdzielone jony. Układy pomocnicze w tej metodzie obejmują: układ zasilania magnesu, układ wysokiego napięcia do zasilania źródła jonów, układ próżniowy oraz rozbudowane układy przystosowane do postępowania ze środkami chemicznymi, służące do odzyskiwania produktu oraz do oczyszczania/ponownego wykorzystywania składników.

5.9.1. Elektromagnetyczne separatory izotopów

Elektromagnetyczne separatory izotopów, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do rozdzielania izotopów uranu, a także ich wyposażenie i elementy, włączając w to:

a) źródła jonów

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane pojedyncze lub wielokrotne źródła jonów uranu, składające się ze źródła par, jonizatora oraz akceleratora wiązki, zbudowanych z odpowiednich materiałów, takich jak grafit, stal nierdzewna lub miedź, i zdolnych do wytworzenia wiązki jonów o natężeniu całkowitym 50 mA lub większym.

b) kolektory jonów

Kolektory płytowe, składające się z dwóch lub więcej szczelin i kieszeni, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do zbierania wiązek uranu odpowiednio wzbogaconego i zubożonego, i wykonane z odpowiednich materiałów, takich jak grafit lub stal nierdzewna.

c) Obudowy próżniowe

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane obudowy próżniowe elektromagnetycznych separatorów uranu, zbudowane z odpowiednich materiałów niemagnetycznych, takich jak stal nierdzewna, i przewidziane do eksploatacji przy ciśnieniu równym 0,1 Pa lub niższym.

Wyjaśnienie

Obudowy są przeznaczone do umieszczenia w nich źródeł jonów, kolektorów płytowych i chłodzonych wodą wkładek. Przystosowano je do podłączenia pomp dyfuzyjnych i przewidziano możliwość ich otwierania i zamykania w celu wymontowania i ponownego zainstalowania znajdujących się w nich elementów.

d) Nabiegunniki magnesów

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane nabiegunniki magnesów o średnicy przekraczającej 2 m, stosowane do utrzymywania stałego pola magnetycznego w elektromagnetycznym separatorze izotopów oraz do transferu pola magnetycznego między sąsiadującymi ze sobą separatorami.

5.9.2. Układy zasilania wysokiego napięcia

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane wysokonapięciowe systemy zasilające źródła jonów, wykazujące wszystkie wymienione niżej cechy: zdolność do pracy ciągłej, napięcie na wyjściu 20.000 V lub wyższe, natężenie prądu na wyjściu 1 A lub większe oraz możliwość regulowania w okresie 8 godzin napięcia z dokładnością lepszą niż 0,01 %.

5.9.3. Układy zasilania magnesów

Specjalnie zaprojektowane lub przystosowane źródła zasilania magnesów prądem stałym o dużej mocy, charakteryzujące się wszystkimi podanymi niżej cechami: zdolne do ciągłego wytwarzania prądu o natężeniu na wyjściu 500 A lub większym przy napięciu 100 V lub większym oraz przy możliwości regulowania w okresie 8 godzin natężenia lub napięcia z dokładnością lepszą niż 0,01 %.

6. ZAKŁADY PRODUKUJĄCE CIĘŻKĄ WODĘ, DEUTER I ZWIĄZKI DEUTERU ORAZ WYPOSAŻENIE SPECJALNIE DLA NICH PROJEKTOWANE LUB PRZYSTOSOWYWANE

Wprowadzenie

Ciężka woda może być produkowana przy wykorzystaniu różnych procesów. Dwa z nich, które okazały się możliwe do wykorzystania komercyjnego, to proces wymiany woda-siarkowodór (proces GS) oraz proces wymiany amoniak-wodór.

Proces GS opiera się na wymianie wodoru i deuteru między wodą i siarkowodorem, zachodzącej w układzie wież eksploatowanych w taki sposób, że ich część górna jest zimna, a część dolna - gorąca. Woda przepływa w wieżach z góry w dół, a gazowy siarkowodór - z dołu w górę. Układ perforowanych półek ułatwia mieszanie się gazu i wody. Deuter w niskiej temperaturze przechodzi do wody, a w wysokiej temperaturze - do siarkowodoru. Gaz lub woda, wzbogacone w deuter, są odbierane z wież pierwszego stopnia w miejscu połączenia obszaru gorącego i zimnego, a proces ten jest powtarzany w kolejnych wieżach. Produkt powstający na ostatnim etapie, woda wzbogacona do 30 % w deuter, jest przesyłany do układu destylacyjnego w celu wyprodukowania ciężkiej wody klasy reaktorowej, tzn. 99,75 % tlenku deuteru.

Proces wymiany amoniak-wodór umożliwia ekstrakcję deuteru z gazu syntezowego na drodze kontaktu z ciekłym amoniakiem w obecności katalizatora. Gaz syntezowy jest wprowadzany do wież wymiennych i do konwertora amoniaku. W wieżach gaz płynie z dołu do góry, podczas gdy ciekły amoniak przepływa z góry w dół. Deuter jest usuwany z wodoru w gazie syntezowym i gromadzony w amoniaku. Następnie amoniak przepływa do krakera amoniakowego na dnie wieży, natomiast gaz przepływa do konwertera amoniakowego na jej szczycie. Dalsze wzbogacanie następuje w kolejnych stopniach procesu, a ciężka woda klasy reaktorowej jest wytwarzana w wykonywanej na koniec destylacji. Zasilający gaz syntezowy może być wytwarzany w zakładzie produkcji amoniaku, który z kolei może być zbudowany w związku z budową zakładu wzbogacania metodą wymiany amoniak-wodór. W procesie wymiany amoniak-wodór źródłem zasilania deuterem może być zwykła woda.

Wiele z podstawowych urządzeń, stanowiących wyposażenie zakładów produkujących ciężką wodę metodą GS lub przy użyciu procesów wymiany amoniak-wodór, jest wykorzystywanych również w kilku sektorach przemysłów chemicznego i naftowego. Dotyczy to w szczególności niewielkich zakładów stosujących metodę GS. Jednak niewiele z tych urządzeń można dostać jako wyroby gotowe. Procesy GS i wymiany amoniak-wodór wymagają posługiwania się dużymi ilościami łatwopalnych, powodujących korozję i toksycznych płynów w warunkach podwyższonego ciśnienia. W związku z tym, ustalając wytyczne projektowania i standardy eksploatacji dla zakładów i wyposażenia wykorzystujących takie procesy, należy zwrócić szczególną uwagę na dobór materiałów oraz specyfikacje, dzięki którym zapewnia się długotrwałą eksploatację takich zakładów i wyposażenia z zachowaniem wysokich wartości współczynników odnoszących się do bezpieczeństwa i niezawodności. Wybór skali zależy przede wszystkim od potrzeb i czynników ekonomicznych. Zatem większość takich urządzeń jest dopasowywana do wymagań stawianych przez odbiorcę.

Wreszcie należy wspomnieć, że zarówno w odniesieniu do procesów GS, jak i wymiany amoniak-wodór poszczególne urządzenia niezaprojektowane specjalnie z myślą o wytwarzaniu ciężkiej wody mogą być wykorzystane do zbudowania układów specjalnie przeznaczonych lub przystosowanych do produkcji ciężkiej wody. Przykładami takich układów mogą być: układ katalizujący, stosowany w procesie wymiany amoniak-wodór, oraz układy destylacji wody, stosowane w obu metodach do ostatecznego wzbogacania ciężkiej wody do osiągnięcia parametrów klasy reaktorowej.

Składniki wyposażenia, które są albo specjalnie zaprojektowane, albo przystosowane do wytwarzania ciężkiej wody przy użyciu procesu wymiany, albo woda-siarkowodór, albo amoniak-wodór, obejmują:

6.1. Wieże wymienne woda-siarkowodór

Wieże wymienne, zbudowane z dobrego gatunku stali węglowej (np. ASTM A516) o średnicach od 6 m (20 stóp) do 9 m (30 stóp), które mogą być eksploatowane przy ciśnieniu większym od lub równym 2 MPa (300 funtów na cal kwadratowy) i z naddatkiem na korozję równym 6 mm lub większym, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania ciężkiej wody z wykorzystaniem procesu wymiany woda-siarkowodór.

6.2. Dmuchawy i sprężarki

Jednostopniowe, niskociśnieniowe (0,2 MPa lub 30 funtów na cal kwadratowy) odśrodkowe dmuchawy lub sprężarki, służące do cyrkulacji gazowego siarkowodoru (tzn. gazu zawierającego ponad 70 % H₂S), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wykorzystania w produkcji ciężkiej wody na drodze wymiany woda-siarkowodór. Takie dmuchawy lub sprężarki mają przepustowość co najmniej 56 m³/sekundę (120 000 SCFM) podczas eksploatacji pod ciśnieniem ssania co najmniej 1.8 MPa (260 funtów na cal kwadratowy) i są wyposażone w uszczelnienia umożliwiające zastosowanie do mokrego H₂S.

6.3. Wieże wymienne amoniak-wodór

Wieże wymienne amoniak-wodór, o wysokości co najmniej 35 m (114,3 stopy) i średnicach od 1,5 m (4,9 stopy) do 2,5 m (8,2 stopy), przystosowane do eksploatacji przy ciśnieniu przekraczającym 15 MPa (2.225 funtów na cal kwadratowy), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania ciężkiej wody metodą wymiany amoniak-wodór. Takie wieże są wyposażone przynajmniej w jeden kołnierzowy otwór osiowy o średnicy równej średnicy części walcowej, umożliwiający montowanie lub usuwanie wyposażenia wewnętrznego wieży.

6.4. Wyposażenie wewnętrzne wieży i pompy poszczególnych stopni

Wyposażenie wewnętrzne wież oraz pompy poszczególnych stopni, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do instalowania w wieżach do wytwarzania ciężkiej wody metodą wymiany wodór-amoniak.

Wyposażenie wewnętrzne wież obejmuje specjalnie zaprojektowane kontaktory poszczególnych stopni, które wspomagają dobry kontakt gaz/ciecz. Pompy poszczególnych stopni obejmują specjalnie zaprojektowane pompy głębinowe, zapewniające cyrkulację ciekłego amoniaku w kontaktowym wyposażeniu wewnętrznym wież poszczególnych stopni.

6.5. Krakery amoniakowe

Krakery amoniakowe przystosowane do eksploatacji przy ciśnieniu przekraczającym 3 MPa (450 funtów na cal kwadratowy), specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania ciężkiej wody z wykorzystaniem procesu wymiany amoniak-wodór.

6.6. Analizatory absorpcji w podczerwieni

Analizatory absorpcji w podczerwieni, zdolne do analizowania w systemie "online" wartości stosunku wodór/deuter, przy stężeniu deuteru nie mniejszym niż 90 %.

6.7. Palniki katalityczne

Palniki katalityczne służące do przemiany wzbogaconego deuteru w postaci gazowej w ciężką wodę, specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania ciężkiej wody metodą wymiany amoniak-wodór.

7. ZAKŁADY PRZETWARZANIA URANU I WYPOSAŻENIE SPECJALNIE ZAPROJEKTOWANE LUB PRZYSTOSOWANE DO WYKORZYSTANIA W NICH

Wprowadzenie

Zakłady i układy przetwarzania uranu mogą służyć do prowadzenia jednej lub większej liczby przemian jednych związków uranu w inne, włączając w to: przemianę koncentratów rud uranowych w UO₃, przemianę UO₃ w UO₂, przemianę tlenków uranu w UF₄ lub UF₆, przemianę UF₄ w UF₆, przemianę UF₆ w UF₄, przemianę UF4 w uran metaliczny oraz przemianę fluorków uranu w UO₂. Wiele kluczowych elementów wyposażenia zakładów przetwarzania uranu jest wykorzystywanych w różnych działach przemysłu chemicznego. Na przykład wyposażenie takie może obejmować: piece, obrotowe piece do wypalania, reaktory ze złożem fluidalnym, reaktory z wieżami spalania, wirówki cieczy, kolumny destylacyjne oraz kolumny ekstrakcyjne ciecz-ciecz. Jednak tylko nieliczne z tych urządzeń mogą być osiągalne jako wyroby gotowe. Większość z nich jest przygotowywana zgodnie z wymogami i specyfikacjami odbiorcy. W pewnych przypadkach w projekcie i przy budowie należy uwzględnić właściwości korozyjne pewnych używanych substancji chemicznych (HF, F₂, ClF₃ oraz fluorki uranu). Wreszcie należy zauważyć, że w odniesieniu do wszystkich procesów przemiany uranu, poszczególne urządzenia, które nie zostały specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania uranu, mogą być wykorzystane do zbudowania układów specjalnie przeznaczonych lub przystosowanych do przetwarzania uranu.

7.1. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania koncentratów rud uranowych w UO₃

Wyjaśnienie

Przetwarzanie koncentratów rud uranowych w UO₃ może polegać na rozpuszczeniu rudy w kwasie azotowym i wydobywaniu oczyszczonego azotanu uranylu za pomocą rozpuszczalnika, takiego jak fosforan tributylowy. Następnie azotan uranylu podlega przemianie w UO₃ za pomocą albo zatężenia i denitryfikacji, albo neutralizowania gazowym amoniakiem dla uzyskania diuranianu amonowego na drodze filtrowania, suszenia i kalcynacji.

7.2. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UO₃ w UF₆

Wyjaśnienie

Przemiana UO₃ w UF₆ może być przeprowadzana bezpośrednio metodą fluorowania. Taki proces wymaga źródła gazowego fluoru lub trifluorku chloru.

7.3. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UO₃ w UO₂

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UO₃ w UO₂ może być przeprowadzane bezpośrednio, metodą redukcji UO₃ za pomocą gazu krakowego amoniaku lub wodoru.

7.4. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UO₂ w UF₄

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UO₂ w UF₄ może być przeprowadzane metodą reakcji chemicznej UO₂ z gazowym fluorowodorem (HF) w temperaturze 300-500 °C.

7.5. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UF₄ w UF₆

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UF₄ w UF₆ jest przeprowadzane na drodze reakcji egzotermicznej z fluorem, zachodzącej w reaktorze wieżowym. UF₆ jest skraplany z gorących gazów wypływających, po przepuszczeniu strumienia wypływającego przez zimną pułapkę, ochłodzoną do -10 °C. Taki proces wymaga źródła gazowego fluoru.

7.6. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UF₄ w metaliczny U

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UF₄ w metaliczny U jest przeprowadzane metodą redukcji magnezem (duże partie) lub wapniem (małe partie). Reakcja zachodzi w temperaturze powyżej punktu topnienia uranu (1.130 °C).

7.7. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UF₆ w UO₂

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UF₆ w UO₂ może być przeprowadzane na drodze jednego z trzech procesów. W pierwszym z nich UF₆ jest redukowany i poddawany hydrolizie do UO₂ przy wykorzystaniu wodoru i pary wodnej. W drugim UF₆ jest hydrolizowany metodą rozpuszczenia w wodzie, a w celu wytrącenia diuranianu amonowego dodaje się amoniak; diuranian jest redukowany wodorem do UO₂ przy temperaturze 820 °C.

W trzecim z procesów UF₆, CO₂ i NH₃ są mieszane ze sobą w wodzie, co prowadzi do wytrącenia węglanu uranylu amonowego. Węglan uranylu amonowego jest mieszany z parą wodną i wodorem w temperaturze 500-600 °C, dając UO₂.

Przetwarzanie UF₆ w UO₂ często stanowi pierwszy etap technologiczny w zakładzie wytwarzania paliwa.

7.8. Układy specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania UF₆ w UF₄

Wyjaśnienie

Przetwarzanie UF₆ w UF₄ przeprowadza się metodą redukcji wodorem.

ZAŁĄCZNIK  III

W zakresie, w jakim środki określone w niniejszym Protokole dotyczą materiałów jądrowych zgłoszonych przez Wspólnotę oraz bez uszczerbku dla postanowień artykułu 1 niniejszego Protokołu, Agencja i Wspólnota współpracują w celu ułatwienia wprowadzenia w życie tych środków, a także unikają niepotrzebnego dublowania podejmowanych działań.

Wspólnota dostarcza Agencji informacje odnoszące się do przemieszczeń, przeprowadzanych z każdego państwa do innego Państwa Członkowskiego Wspólnoty - zarówno w celach jądrowych, jak i niejądrowych - oraz do takich przemieszczeń z innego Państwa Członkowskiego Wspólnoty do każdego państwa, które odpowiadają informacjom, które mają zostać dostarczone na mocy artykułu 2 litera a) punkt vi) litera b) oraz na mocy artykułu 2 litera a) punkt vi) litera c) w związku z wywozem i przywozem materiału wyjściowego, który nie osiągnął składu i czystości odpowiednich do produkcji paliwa lub poddania procesowi wzbogacania izotopowego.

Każde Państwo dostarcza Agencji informacje odnoszące się do przemieszczeń do innego Państwa Członkowskiego Wspólnoty oraz z innego Państwa Członkowskiego Wspólnoty, które odpowiadają informacjom dotyczącym określonego wyposażenia oraz materiałów niejądrowych wymienionych w załączniku II do niniejszego Protokołu, które mają zostać dostarczone na podstawie artykułu 2 litera a) punkt ix) litera a) w związku z wywozem oraz, na wyraźny wniosek Agencji, na mocy artykułu 2 litera a) punkt ix) litera b) w związku z przywozem.

W odniesieniu do wspólnotowego Wspólnego Centrum Badawczego Wspólnota wprowadza również w życie środki przewidziane w niniejszym Protokole dla Państw, o ile to właściwe w ścisłej współpracy z państwem, na którego terytorium znajduje się to centrum.

Skład Komitetu Łącznikowego powołanego na mocy artykułu 25 litera a) Protokołu określonego w artykule 26 Porozumienia o Zabezpieczeniach zostanie rozszerzony w celu uwzględnienia udziału przedstawicieli Państw oraz dostosowania do nowych okoliczności wynikających z niniejszego Protokołu.

Wyłącznie do celów wprowadzenia w życie niniejszego Protokołu oraz bez uszczerbku dla odpowiednich kompetencji i obowiązków Wspólnoty oraz jej Państw Członkowskich każde Państwo, które zdecyduje się na powierzenie Komisji Wspólnot Europejskich wykonania niektórych postanowień, które zgodnie z niniejszym Protokołem należą do właściwości Państw, powiadamia o tym inne strony Protokołu za pośrednictwem odpowiedniego listu powiadamiającego. Komisja Wspólnot Europejskich powiadamia inne strony Protokołu o zaakceptowaniu każdej z takich decyzji.

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.1999.67.1
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Protokół dodatkowy do Porozumienia między Republiką Austrii, Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Finlandii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Portugalską, Królestwem Hiszpanii, Królestwem Szwecji, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej w związku z wykonaniem artykułu III ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Wiedeń.1998.09.22.
• Data aktu: 22/09/1998
• Data ogłoszenia: 13/03/1999
• Data wejścia w życie: 22/09/1998