Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Sprawiedliwość międzypokoleniowa podejście lokalne i regionalne do budowania integracyjnych i zrównoważonych społeczeństw3

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Sprawiedliwość międzypokoleniowa podejście lokalne i regionalne do budowania integracyjnych i zrównoważonych społeczeństw3

(C/2025/4417)

Sprawozdawca: Tine RADINJA (SI/Zieloni), burmistrz gminy Skof'a Loka

ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR)

Uwagi ogólne

1. Potwierdza, że budowanie sprawiedliwej i zrównoważonej przyszłości dla wszystkich pokoleń jest wspólną odpowiedzialnością i kamieniem węgielnym projektu europejskiego. Sprawiedliwość międzypokoleniowa oznacza zapewnienie, aby podejmowane dziś decyzje - miedzy innymi w kwestiach finansów publicznych, środowiska i systemów opieki - umożliwiały rozkwit obecnym i przyszłym pokoleniom. Uznaje, że sytuacja, w której korzyści i obciążenia wynikające z polityki rozkładają się nierównomiernie między pokoleniami, może prowadzić do niesprawiedliwości. W związku z tym apeluje o strategie polityczne, które chroniłyby dobrostan przyszłych pokoleń, a jednocześnie rozwiązywały dzisiejsze wyzwania społeczne i środowiskowe w sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu sposób.

2. Zgodnie z art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i preambułą Karty praw podstawowych KR jest zdania, że potrzeby obecnych pokoleń powinny być zaspokajane bez uszczerbku dla praw przyszłych pokoleń. Tym samym uznaje, że sprawiedliwość międzypokoleniowa ma fundamentalne znaczenie dla dobrostanu obecnych i przyszłych pokoleń w Europie.

3. Potwierdza, że nie można osiągnąć sprawiedliwości międzypokoleniowej bez zajęcia się strukturalnymi nierównościami społeczno-gospodarczymi, które niewspółmiernie dotykają grupy szczególnie narażone i marginalizowane - w tym kobiety, dzieci, osoby młode, migrantów i osoby żyjące w ubóstwie.

4. Podkreśla znaczenie udziału władz lokalnych i regionalnych:

1) w budowaniu sprzyjających włączeniu społecznemu, zrównoważonych i prosperujących społeczności za pomocą zorientowanych na przyszłość strategii politycznych, w których szczególną uwagę poświęca się przyszłym pokoleniom,

2) we włączaniu dzieci i młodzieży w procesy decyzyjne na lokalnym szczeblu.

5. Potwierdza swoją odpowiedzialność za wniesienie wkładu w realizację zbliżających się inicjatyw Komisji Europejskiej dotyczących sprawiedliwości międzypokoleniowej, która jest jednym z głównych priorytetów w programie działań na okres po 2024 r. Pragnie się do tego przyczynić. Komisja zapowiedziała plany uruchomienia pierwszej w historii strategii UE na rzecz sprawiedliwości międzypokoleniowej w trosce o to, by żadne pokolenie nie zostało pozostawione samemu sobie, oraz w celu systematycznego uwzględniana perspektywy młodzieżowej we wszystkich odpowiednich dziedzinach polityki. KR pragnie aktywnie uczestniczyć w tych inicjatywach, wspierając działania na rzecz wzmocnienia sprawiedliwości międzypokoleniowej i zapewnienia, że potrzeby oraz prawa przyszłych pokoleń są odpowiednio uwzględniane w politykach Unii Europejskiej.

6. Proaktywne zaangażowanie KR-u ma pomóc w opracowaniu strategii UE w tym obszarze i zajęciu się powiązanymi ważnymi aspektami, w tym m.in. (choć nie wyłącznie) takimi zagadnieniami, jak: sprawiedliwość klimatyczna i zrównoważenie klimatyczne, utrata różnorodności biologicznej, ograniczenia zasobów naturalnych, zmiany demograficzne, bezrobocie młodzieży, niepewne warunki zatrudnienia, dostęp do przystępnych cenowo mieszkań, stabilność finansów publicznych, emerytury i podatki, opieka, zmiana klimatu, nierówności społeczne oraz dyskryminacja. Jednocześnie pragniemy dopilnować, by odpowiedzi polityczne opierały się na realiach lokalnych i regionalnych oraz kierowały się perspektywą długoterminową.

7. Uważa, że racjonalne pod względem gospodarczym i zrównoważone kształtowanie polityki stanowi integralną część sprawiedliwości międzypokoleniowej. Dostrzega rosnący poziom nierówności ekonomicznych w Europie i ostrzega przed obciążaniem przyszłych pokoleń utrwalonymi nierównościami społecznymi i ekonomicznymi. Podkreśla potrzebę podjęcia pilnych działań w celu przekształcenia priorytetów Europy w zakresie konkurencyjności, by zapewnić dobrobyt przyszłym pokoleniom.

8. Wskazuje na pogłębiający się kryzys klimatyczny wywołany nadmiernym korzystaniem z paliw kopalnych oraz na szerszy światowy kryzys ekologiczny spowodowany niezdolnością dominującego systemu gospodarczego do działania w granicach naszego środowiska naturalnego. Potwierdza, że świat przechodzi głębokie zmiany, co jest wyraźnie widoczne w degradacji środowiska (na przykład wzroście częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych, pustynnieniu i utracie różnorodności biologicznej oraz wyczerpywaniu się ograniczonych zasobów naturalnych). Wymaga to sprawiedliwej, inkluzywnej i systemowej reakcji.

9. Wyciągając wnioski z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Verein KlimaSeniorinnen Schweiz v. Switzerland (2024)uznaje, że nieprzyjęcie ambitnej polityki ochrony środowiska niesie ze sobą ryzyko utrwalenia spuścizny gwałtownego pogorszenia się jakości życia i pogłębiania nierówności - zarówno teraz, jak i dla przyszłych pokoleń. Podkreśla, że dobrobytu obecnych pokoleń nie można budować kosztem tych, którzy nadejdą, ponieważ utrwaliłoby to historyczną niesprawiedliwość.

10. Zgodnie z art. 3 UNFCCC wskazuje na potrzebę ochrony systemu klimatycznego dla obecnych i przyszłych pokoleń, tak aby zapewnić, że w przyszłości ludzie będą mogli korzystać ze zrównoważonego środowiska i dostępu do wszystkich zasobów niezbędnych do życia i tworzenia dobrobytu. Podkreśla, że ochrona ta powinna być realizowana na zasadzie równości oraz zgodnie ze wspólnymi, lecz zróżnicowanymi obowiązkami i odpowiednimi zdolnościami państw (CBDR), co oznacza, że każde państwo powinno podejmować działania adekwatne do swoich możliwości. W związku z tym kraje rozwinięte gospodarczo powinny odgrywać wiodącą rolę w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym. Jednocześnie zwraca uwagę, że należy nałożyć odpowiednie ograniczenia na działania obecnego pokolenia. Wymaga to ustanowienia mechanizmów prawnych w celu wywiązania się z naszych obowiązków wobec przyszłych pokoleń.

Obszary polityki

Dostosowanie polityki UE do przyszłych wyzwań

11. Uważa, że UE musi koniecznie dostosować wszystkie strategie polityczne do przyszłych wyzwań, aby zwiększyć poziom gotowości samej UE oraz jej regionów. Powinna także uwzględnić w przekrojowy sposób w swoich politykach perspektywę płci, tak aby można było zidentyfikować i skorygować nierówności, z jakimi borykają się kobiety, i tym samym zbudować bardziej sprawiedliwe, równościowe i zrównoważone społeczeństwo w przyszłości. Zaleca włączenie prognozowania do działań wszystkich instytucji unijnych i wszystkich szczebli sprawowania rządów, tak aby uwzględniać te kwestie w kształtowaniu polityki i planowaniu strategicznym, umożliwić UE osiągnięcie jej strategicznych celów oraz wzmocnić gotowość Unii w odniesieniu zarówno do lepszego sprostania zagrożeniom, jak i wykorzystania możliwości, które mogą się wyłonić dla przyszłych pokoleń. W związku z tym zwraca uwagę, że ocena długoterminowych skutków jest obarczona znaczną niepewnością zarówno pod względem metodyki, jak i prognoz. Podkreśla więc potrzebę ciągłego rozwoju narzędzi prognozowania.

12. Wzywa do przyjęcia międzyinstytucjonalnej deklaracji w sprawie sprawiedliwości międzypokoleniowej jako wyraźnego rezultatu strategii Komisji dotyczącej potencjalnego uznawania praw przyszłych pokoleń oraz interakcji z prawem UE, kompromisów między interesami obecnych i przyszłych pokoleń, a także ram solidarności międzypokoleniowej określających prawa młodych ludzi i przyszłych pokoleń. Szczególną uwagę należy zwrócić na potencjalne konflikty interesów, które pojawiają się, gdy krótkoterminowe względy polityczne lub gospodarcze mogą zagrozić długoterminowej stabilności i sprawiedliwości międzypokoleniowej. Ponadto prawa młodych ludzi i przyszłych pokoleń należy zdefiniować w ramach solidarności międzypokoleniowej. Ramy te zapewniłyby spójność między obecnym i przyszłym prawodawstwem oraz obejmowałyby mechanizmy proceduralne dotyczące nadzoru i zaangażowania zainteresowanych stron.

13. Podkreśla, że strategie polityczne dostosowane do przyszłych wyzwań powinny uwzględniać duże inwestycje publiczne w uniwersalną infrastrukturę społeczną, taką jak opieka zdrowotna, opieka nad dziećmi, edukacja i mieszkalnictwo, gdyż jest ona podstawowym czynnikiem umożliwiającym solidarność międzypokoleniową i awans społeczny.

14. Zachęca instytucje UE do włączenia perspektywy międzypokoleniowej do polityk, strategii i programów unijnych poprzez przekształcenie sprawiedliwości międzypokoleniowej w ulepszone narzędzie lepszego stanowienia prawa.

15. Podkreśla potrzebę inwestowania w programy w celu podniesienia świadomości na temat przyszłych wyzwań i zapewnienia trwałości strategii politycznych. Ma to zasadnicze znaczenie dla uzyskania szerokiego poparcia obywateli dla inwestowania w środki służące wdrożeniu Zielonego Ładu w chwili obecnej, aby zaradzić potencjalnym szkodom dla przyszłych pokoleń.

16. Zwraca uwagę na pilną potrzebę wzmocnienia europejskiego zarządzania poprzez wprowadzenie długoterminowego myślenia do procesu kształtowania polityki. Należy jednocześnie zadbać o to, by zrównoważony rozwój, odporność gospodarcza, włączenie społeczne i ochrona środowiska były elementami ukierunkowującymi decyzje w interesie obecnych i przyszłych pokoleń. Należy umożliwić władzom lokalnym i regionalnym działanie jako główna siła napędowa tej transformacji, zwłaszcza poprzez świadczenie inkluzywnych usług kulturalnych i programów rozwoju umiejętności dla młodych ludzi na obszarach peryferyjnych, tak aby nie pominąć żadnego regionu ani żadnego pokolenia. Podkreśla kluczową rolę władz lokalnych i regionalnych w przewodzeniu tej zmianie za pomocą integracyjnych i ukierunkowanych na przyszłość strategii. Z uwagi na to, że znajdują się najbliżej obywateli, władze te najlepiej rozumieją specyfikę społeczności lokalnych.

17. Wzywa wszystkie europejskie samorządy do zdecydowanego zaangażowania politycznego w przeciwdziałanie nierównościom zarówno w obrębie różnych grup wiekowych, jak i między nimi, a także do zajęcia się wyzwaniami międzypokoleniowymi, promowania i stosowania różnorodności wiekowej w życiu publicznym i podejmowaniu decyzji oraz wspierania spójności międzypokoleniowej. To zaangażowanie powinno również obejmować opracowanie polityki młodzieżowej sprzyjającej włączeniu społecznemu, która byłaby dostosowana do realiów wiejskich i zapewniała ukierunkowane działania informacyjne skierowane do populacji niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (NEET) za pośrednictwem lokalnych ośrodków młodzieżowych, platform cyfrowych i międzysektorowych centrów usług.

18. Wzywa lokalne służby do opracowania zindywidualizowanych ścieżek oraz parametrów monitorowania w celu integracji zawodowej młodzieży wiejskiej zarówno na tradycyjnych rynkach pracy, jak i w zawodach związanych z transformacją cyfrową, co zapewni młodym ludziom na obszarach wiejskich wysokiej jakości możliwości zatrudnienia. Przypomina, że młodzi ludzie na obszarach wiejskich potrzebują odpowiednich urządzeń technologicznych, dostępu do internetu i niezbędnych szkoleń, aby zniwelować przepaść cyfrową i rozwiązać główne problemy związane z cyfryzacją, które obejmują cyberbezpieczeństwo, nadużycia i niewłaściwe wykorzystywanie sieci społecznościowych oraz cyberprzemoc.

19. Podkreśla znaczenie kształtowania polityki uwzględniającej aspekt płci jako kluczowego wymiaru sprawiedliwości międzypokoleniowej. Strategie polityczne muszą uwzględniać utrzymujące się różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn w zakresie opieki, wynagrodzenia i reprezentacji, które mają długoterminowy wpływ na perspektywy społeczne i gospodarcze zarówno obecnych, jak i przyszłych pokoleń.

Zrównoważone systemy gospodarcze i odporność demograficzna

20. Jest świadom, że ponieważ współzależność między gospodarką a środowiskiem jest coraz bardziej oczywista, staje się to również kwestią sprawiedliwości międzypokoleniowej. Dobrostan i bogactwo materialne przyszłych pokoleń wymagają dostosowania modelu gospodarczego UE, w tym sposobu podziału zysków gospodarczych. W związku z tym podkreśla, że model gospodarczy UE musi odzwierciedlać sprawiedliwość międzypokoleniową dzięki priorytetowemu traktowaniu długoterminowej, zrównoważonej polityki gospodarczej poprzez dystrybucję oraz zabezpieczenia klimatyczne i ekologiczne.

21. Podkreśla potrzebę stosowania alternatywnych wskaźników wykraczających poza PKB, takich jak wskaźnik postępu społecznego, w celu pomiaru stabilności gospodarczej, oraz opracowania dodatkowych, spójnych i uznanych wskaźników mierzących sprawiedliwość międzypokoleniową w różnych sektorach i horyzontach czasowych, tym samym zapewniając sprawiedliwość międzypokoleniową. Kompleksowe wskaźniki powinny uwzględniać wpływ na środowisko, dostęp do wysokiej jakości opieki zdrowotnej i edukacji, dystrybucję bogactwa i długoterminowy dobrostan, aby lepiej oddać zrównoważony charakter systemów gospodarczych dla przyszłych pokoleń.

22. Wzywa do uznania różnic między obszarami geograficznymi pod względem wpływu zmian demograficznych oraz czynników pogłębiających ubóstwo międzypokoleniowe dla obecnych i przyszłych pokoleń. W tym kontekście należy skierować specjalne wsparcie do władz lokalnych i regionalnych na obszarach o niekorzystnych warunkach strukturalnych. Władze te stanowią często ostatnią linię obrony przed wyjazdem młodzieży, należy im zatem umożliwić organizowanie ukierunkowanych szkoleń i podnoszenia kwalifikacji oraz tworzenie infrastruktury kulturalnej dla młodych ludzi. Strategie polityczne muszą uwzględniać szczególną podatność młodzieży NEET na obszarach wiejskich i zaniedbanych obszarach miejskich, gdzie brak wysokiej jakości edukacji, możliwości zatrudnienia i dostępnych usług przyczynia się do długotrwałego wykluczenia społecznego i wzmacnia międzypokoleniowe cykle ubóstwa. Władze lokalne i regionalne są bezpośrednio dotknięte obecnymi tendencjami demograficznymi, takimi jak wydłużenie średniego trwania życia, starzenie się społeczeństwa, malejący odsetek młodych ludzi i wyludnianie się obszarów wiejskich, przy jednoczesnym wzroście zobowiązań z tytułu świadczeń emerytalnych oraz zapotrzebowania na usługi i infrastrukturę zdrowotną i społeczną zaspokajające potrzeby różnych pokoleń.

23. Wzywa do wspierania państw członkowskich we wdrażaniu reform obejmujących całe życie ludzi: umożliwianie dłuższego życia prywatnego i zawodowego w dobrym zdrowiu, zwalczanie ubóstwa we wszystkich grupach wiekowych, przeciwdziałanie różnicom w dostępie do ochrony socjalnej osób podlegających niestandardowym formom zatrudnienia i osób samozatrudnionych, ułatwianie godzenia życia zawodowego z prywatnym, a także sprzyjanie rozwojowi srebrnej gospodarki w celu uwolnienia potencjału starszych pokoleń jako aktywnych podmiotów wnoszących wkład w funkcjonowanie społeczeństwa.

24. Opowiada się za inkluzywnymi i przejrzystymi systemami podatkowymi we wszystkich państwach członkowskich i na poziomie samorządów, jeśli istnieje taka możliwość wynikająca z Europejskiej karty samorządu lokalnego (art. 9 ust. 9.1, 9.3 i 9.6). Systemy te powinny opierać się na zasadach sprawiedliwości, solidności gospodarczej i zrównoważonego rozwoju, które promują udział różnych pokoleń w podejmowaniu decyzji oraz zapewniają dostępność, reprezentację i dobre praktyki w zakresie zarządzania, aby wprowadzić długoterminowe strategie polityczne gwarantujące sprawiedliwość międzypokoleniową poprzez możliwie równy podział obciążeń. Proponuje, aby przepisy podatkowe powodujące skutki międzypokoleniowe zostały poddane testowi wpływu na młodzież - systematycznej ocenie wpływu danego aktu prawnego na życie młodych ludzi obecnie i w przyszłości. Ponadto zaleca regularne monitorowanie i ewaluację wpływu polityk podatkowych na młode osoby, aby zapewnić ich skuteczność i dostosować je do zmieniających się potrzeb.

25. Sugeruje wypróbowanie budżetu partycypacyjnego na wszystkich szczeblach sprawowania rządów, począwszy od szczebla lokalnego i regionalnego, z zapewnieniem znaczącego włączenia młodych ludzi w ten proces, np. poprzez zacieśnianie współpracy między młodymi ludźmi, którzy należą do stowarzyszenia, a tymi, którzy do niego nie należą, a także poprzez zwiększenie roli lokalnych rad umożliwiających udział obywatelski przy jednoczesnym wdrażaniu środków mających na celu priorytetowe traktowanie młodych dorosłych i grup marginalizowanych w procesie podejmowania decyzji.

26. Wzywa do stosowania zasady "zanieczyszczający płaci", zachęcania do zrównoważonych zachowań oraz kierowania dochodów publicznych na inwestycje dostosowane do przyszłych wyzwań, co pozwoli zapewnić stabilność gospodarczą i środowiskową dla przyszłych pokoleń. Podkreśla znaczenie połączenia takich środków z silnymi zabezpieczeniami społecznymi, by chronić gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji i zapewnić sprawiedliwą transformację.

27. Potwierdza, że systemy emerytalne powinny opierać się na zmienionych podstawach finansowych i zapewniać sprawiedliwą równowagę międzypokoleniową (COM(2002) 0737). Sugeruje dostosowanie systemów emerytalnych poprzez wprowadzenie mechanizmów monitorowania i ewaluacji parametrów takich jak wzrost zamożności netto i stopy przyrostu emerytur, a także wskaźniki akumulacji aktywów i oszczędności, co umożliwi elastyczne dostosowanie do zachodzących zmian demograficznych i ekonomicznych, aby uniknąć gwałtownego obciążenia podatkowego przyszłych pracujących pokoleń. Reformy powinny promować sprawiedliwość międzypokoleniową poprzez wyważenie potrzeb obecnych i przyszłych emerytów ze zdolnością pracujących pokoleń.

Wzmocnienie pozycji młodzieży i włączenie demokratyczne

28. Wzywa do wzmocnienia mechanizmów uczestnictwa młodzieży i osób starszych w demokratycznym procesie decyzyjnym, zachęcając władze lokalne i regionalne do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na wiek, również poprzez zmianę minimalnego wieku uprawniającego do głosowania, wspieranie udziału młodych kandydatek i kandydatów w wyborach, co pozwoli na większą reprezentację młodzieży w życiu politycznym. Należy dołożyć szczególnych starań, aby wzmocnić pozycję młodych ludzi na obszarach wiejskich i peryferyjnych, w tym młodzieży NEET. Często napotykają oni złożone przeszkody utrudniające uczestnictwo w życiu politycznym ze względu na ograniczony dostęp do informacji, bariery w zakresie mobilności i mniejszą reprezentację w strukturach instytucjonalnych.

29. Przypomina zalecenie przyjęte w opinii KR-u w sprawie przyszłości polityki młodzieżowej w UE, które zachęca państwa członkowskie do poważnego zastanowienia się nad obniżeniem wieku uprawniającego do głosowania do 16 lat we wszystkich wyborach lokalnych i regionalnych w Europie. Przypomina o znaczeniu tworzenia danych i wymiany wiedzy na temat wpływu rozwiązań instytucjonalnych na udział młodzieży w życiu politycznym, takich jak minimalny wiek uprawniający do głosowania i kandydowania w wyborach lub ograniczenie liczby mandatów politycznych.

30. Apeluje do instytucji UE o angażowanie młodych ludzi i systematyczne konsultowanie się z nimi, czego przykładem jest np. unijny dialog młodzieżowy i inne inicjatywy kierowane przez młodzież.

31. Zaznacza, że na szczeblu lokalnym i regionalnym należy zachęcać ludzi z całej UE i ze wszystkich pokoleń do angażowania się w życie polityczne i społeczne gmin i miast, tak aby instytucje demokratyczne mogły zapewnić uwzględnienie inicjatyw i potrzeb zarówno starszych, jak i młodszych mieszkańców. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie młodym ludziom ze zmarginalizowanych obszarów wiejskich dostępu do procesów partycypacyjnych, edukacji obywatelskiej i programów budowania zdolności, które umożliwiają im stać się liderami kulturalnymi i demokratycznymi w ich społecznościach.

32. Wzywa Komisję Europejską do dalszego rozwijania i stosowania przejrzystego testu/oceny wpływu polityki na młodzież, zbadania inicjatyw w swoim programie prac pod kątem ich znaczenia dla młodych ludzi, zorganizowania specjalnych konsultacji z młodzieżą w odniesieniu do inicjatyw oraz włączenia testu do narzędzi lepszego stanowienia prawa. Wymaga to, aby administracje na wszystkich szczeblach dysponowały wystarczającymi zasobami analitycznymi i organizacyjnymi oraz kompetencjami przekrojowymi, aby skutecznie opracowywać i wdrażać takie narzędzia. Należy to uzupełnić regularnymi dialogami młodzieżowymi, aby zapewnić uwzględnianie poglądów młodych ludzi przy opracowywaniu wszystkich inicjatyw politycznych istotnych dla młodzieży.

33. Zaleca, aby władze lokalne i regionalne wprowadziły test wpływu polityki na młodzież w celu zapewnienia skuteczności i długofalowego charakteru wyborów politycznych, przy jednoczesnym zmniejszeniu nierówności i uwzględnieniu potrzeb młodych ludzi zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Zaleca także, aby władze lokalne i regionalne wprowadziły test wpływu polityki na młodzież, w którym konkretnie oceniano by nierówności terytorialne, uwzględniając również to, czy młodzi ludzie w regionach wiejskich i oddalonych, zwłaszcza młodzież NEET, mają taki sam dostęp do proponowanych środków i czy mogą z nich korzystać w równym stopniu.

34. Zachęca władze lokalne i regionalne do przewodzenia działaniom mającym na celu włączenie przedstawicielek i przedstawicieli Rzecznika Praw Obywatelskich dla przyszłych pokoleń, zgodnie z deklaracją budapeszteńską i z uwzględnieniem prac rzecznika praw przyszłych pokoleń na Węgrzech. Jednocześnie trzeba dopilnować, by interesy i prawa przyszłych pokoleń były brane pod uwagę we wszystkich decyzjach dotyczących polityki środowiskowej, klimatycznej, społecznej i gospodarczej. Inicjatywa ta umożliwiłaby samorządom wspieranie długoterminowego zrównoważonego rozwoju, sprawiedliwości międzypokoleniowej i ochrony zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń.

Solidarność międzypokoleniowa

35. Zwraca uwagę na opinię EKES-u w sprawie solidarności międzypokoleniowej. Uznaje, że władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę we wspieraniu wymiany międzypokoleniowej, zwalczaniu stereotypów, zwiększaniu zarówno uczestnictwa, jak i reprezentacji osób młodych i starszych w życiu publicznym, a także w ułatwianiu ich relacji z instytucjami rządzącymi. Poprzez uwzględnienie kwestii sprawiedliwości międzypokoleniowej w kształtowaniu polityki władze lokalne i regionalne mogą wzmocnić tkankę społeczną i zainicjować kulturę demokracji uczestniczącej, która ma zastosowanie do wszystkich grup wiekowych, w tym zarówno młodych, jak i starszych obywateli.

36. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mogą ułatwiać międzypokoleniowe uczenie się, w tym mentoring lub dzielenie się doświadczeniami, ponieważ duża część takiego uczenia się ma charakter nieformalny i odbywa się w społecznościach, poprzez lokalne działania, w bibliotekach i muzeach, stowarzyszeniach kulturalnych, sportowych lub innych stowarzyszeniach oraz w ramach instytucji religijnych, o ile zapewnione zostanie na to wystarczające finansowanie.

37. Zaznacza, jak ważne jest zachowanie i przekazanie przyszłym pokoleniom bogatego narodowego i europejskiego dziedzictwa historycznego oraz różnorodnych korzeni kulturowych, a także roli mniejszości religijnych, językowych i narodowych, tradycyjnych praktyk i zabytków kultury, uznając to za naszą stałą wspólną odpowiedzialność. W wysiłki te należy aktywnie angażować młodych ludzi, zwłaszcza w regionach wiejskich i słabiej rozwiniętych, jako kluczowe podmioty w dziedzinie przekazywania kultury, innowacji i zarządzania. Zapewnienie im niezbędnych umiejętności i możliwości ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania europejskiego dziedzictwa biokulturowego. Wzrost temperatury, ekstremalne warunki pogodowe, erozja wybrzeży i zanieczyszczenie powietrza przyspieszają pogarszanie się stanu zabytków i artefaktów. Jednocześnie inne wyzwania - takie jak urbanizacja, masowa turystyka, zaniedbanie, konflikty zbrojne, nielegalny handel oraz brak finansowania działań na rzecz ochrony - również zagrażają dziedzictwu kulturowemu. Ochrona i zabezpieczenie tej wspólnej spuścizny są istotnym wyrazem solidarności międzypokoleniowej. Należy wspierać tego rodzaju działania poprzez inkluzywną politykę, zaangażowanie społeczności i odpowiednie inwestycje publiczne na wszystkich szczeblach sprawowania rządów.

38. Zachęca władze lokalne i regionalne do promowania solidarności międzypokoleniowej za pomocą polityki publicznej, która aktywnie wspierałaby pracę opiekuńczą - zarówno formalną, jak i nieformalną - poprzez uznanie jej wartości w niwelowaniu podziałów międzypokoleniowych, zwłaszcza dzięki zapewnieniu opiekunom ochrony socjalnej.

39. Zwraca uwagę na wzajemne korzyści płynące z projektów międzypokoleniowych i współpracy na rzecz wspierania spójności społecznej i rozwiązywania wspólnych wyzwań społecznych, co obejmuje m.in. inicjatywy w zakresie mieszkalnictwa międzypokoleniowego odpowiadające zarówno na niedobór przystępnych cenowo mieszkań dla młodych ludzi, jak i na problem samotności doświadczanej przez osoby starsze. Podkreśla pozytywny wpływ projektów międzypokoleniowych na zdrowie psychiczne nie tylko osób starszych, lecz także młodych, gdyż obie grupy wiekowe cierpią z powodu odizolowania i samotności z powodu różnych czynników: niepożądanej samotności lub izolacji w wypadku starszych osób oraz samotności lub odizolowania cyfrowego w wypadku młodzieży. Na obszarach wiejskich takie inicjatywy mogłyby również służyć ponownemu zaangażowaniu młodzieży NEET dzięki łączeniu jej ze starszym pokoleniem poprzez mentoring, przygotowanie zawodowe lub modele wspólnego zamieszkiwania. Takie działania wzmacniałyby również wzajemne wsparcie i spójność w społecznościach.

Wnioski

40. Wskazuje, że problemy o największym zasięgu globalnym, w tym zwłaszcza kwestie środowiskowe, rozciągają się w czasie i wykraczają poza jedno pokolenie. Zwraca uwagę na to, że ludzie w przyszłości będą musieli żyć z konsekwencjami zanieczyszczenia, do którego się nie przyczynili. Stwierdza, że władze lokalne i regionalne oraz instytucje unijne muszą być pionierami zmian w łagodzeniu nierówności. Wzywa więc Komisję do ścisłej współpracy z samorządami w urzeczywistnianiu strategii UE na rzecz sprawiedliwości międzypokoleniowej, a także do pokazania, jak interesy obecnych i przyszłych pokoleń są uwzględniane w polityce i stanowieniu prawa, tak aby ostatecznie żadne pokolenie nie musiało płacić za wybory dokonane przez innych.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2025.4417
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Sprawiedliwość międzypokoleniowa podejście lokalne i regionalne do budowania integracyjnych i zrównoważonych społeczeństw3
• Data aktu: 29/08/2025
• Data ogłoszenia: 29/08/2025