Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Pakt dla czystego przemysłu

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów Pakt dla czystego przemysłu

(C/2025/4412)

Sprawozdawca: William ELOFSSON (SE/EPL), drugi zastępca burmistrza Gävle, Szwecja

ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR)

Pakt dla czystego przemysłu i potrzeba poprawy konkurencyjności UE

1. Z zadowoleniem przyjmuje Pakt dla czystego przemysłu jako od dawna oczekiwaną strategię wzrostu na rzecz dekarbonizacji i pobudzenia konkurencyjności przemysłu UE przy jednoczesnym promowaniu bardziej zrównoważonej, odpornej, cyfrowej i innowacyjnej gospodarki i zapewnieniu władzom lokalnym i regionalnym odpowiedniego i sprawiedliwego wsparcia finansowego i technicznego, tak aby konkurencyjność była sprawiedliwa pod względem terytorialnym i społecznym. Pakt został opracowany na podstawie sprawozdania Draghiego, Letty i Niinisto oraz zgodnie z unijnym Kompasem konkurencyjności.

2. Popiera to, że w Pakcie skupiono się na poprawie sytuacji rynków dekarbonizacji przemysłu oraz przyciąganiu inwestycji w przemysł, infrastrukturę, energię, gospodarkę o obiegu zamkniętym i surowce, a tym samym na rozszerzaniu obszarów innowacji, wspieraniu najnowocześniejszych czystych technologii i propagowaniu rozwijania umiejętności, w oparciu o długoterminowe i stabilne ramy polityczne oraz miejsca pracy wysokiej jakości.

3. Z zadowoleniem przyjmuje zawarte w Pakcie dla czystego przemysłu zobowiązanie UE do przekształcenia się do 2050 r. w gospodarkę bezemisyjną jako "potężną siłę napędową wzrostu i dobrobytu", a tym samym konkurencyjności, w tym poprzez pośredni cel na 2040 r. polegający na redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o 90 %.

4. Apeluje o zacieśnienie współpracy z partnerami międzynarodowymi o zbieżnych poglądach, takimi jak państwa EFTA i Zjednoczone Królestwo, z uwzględnieniem unijnej strategii Global Gateway. Jednolity rynek musi zapewniać równe warunki działania, unikając fragmentacji i barier dla konkurencyjności w UE, a także uczciwą konkurencję z partnerami zewnętrznymi, m.in. w zakresie należności celnych, pomocy państwa i innych barier. Podkreśla potrzebę ochrony przemysłu europejskiego przed nieuczciwą konkurencją ze strony państw trzecich oraz przed nadwyżką mocy produkcyjnych za pomocą szeregu instrumentów ochrony handlu i innych środków, takich jak mechanizm dostosowywania cen na granicach.

5. Podkreśla potrzebę silnego wymiaru terytorialnego i wsparcia ekosystemów regionalnych z myślą o skutecznym wdrażaniu Paktu. Niezbędne będzie także podejście ukierunkowane na konkretny obszar poprzez partnerstwa na wszystkich szczeblach sprawowania rządów, z uwzględnieniem różnorodnych atutów i słabości przemysłu na terytoriach Europy oraz podziału kompetencji w państwach członkowskich.

6. Wzywa Komisję do bliższej i bardziej strategicznej współpracy z KR-em przy wdrażania polityki przemysłowej ukierunkowanej na konkretny obszar, ułatwiającej dialog terytorialny.

W kierunku konkurencyjnej oraz zrównoważonej pod względem społecznym i środowiskowym polityki przemysłowej

7. Wzywa wszystkie poziomy do utrzymania całościowego podejścia jako fundamentu rozwoju i wzrostu, w tym odporności, długoterminowych celów neutralności klimatycznej, gospodarki o obiegu zamkniętym i różnorodności biologicznej oraz zrównoważonego rozwoju społecznego i spójności społecznej. Wynika to z silnego europejskiego społecznego modelu gospodarki rynkowej. KR zdecydowanie ponawia apele o europejskie ramy strategiczne na rzecz sprawiedliwej transformacji, uwzględniające zróżnicowane warunki panujące na wszystkich terytoriach UE, takich jak regiony peryferyjne, wyspiarskie, obszary wiejskie, miejskie i regiony o niewielkiej liczbie ludności lub starzejącej się populacji.

8. Pochwala cel Komisji, jakim jest zmniejszenie kosztów wszystkich obciążeń administracyjnych o 25 % dla wszystkich przedsiębiorstw i o 35 % dla MŚP. Zgadza się z Kompasem konkurencyjności, zgodnie z którym przywrócenie konkurencyjności Europy wymaga o wiele większego niż poprzednio ograniczenia biurokracji. Podkreśla zarazem, że spójność i pewność przepisów są niezbędne dla wspierania długoterminowych inwestycji i konkurencyjności. Z zadowoleniem przyjmuje zbiorcze akty prawne 1 i 2 dotyczące bardziej ukierunkowanego projektowania sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, a także inne zgłoszone środki upraszczające politykę przemysłową dla przedsiębiorstw i przemysłu, zwłaszcza MŚP. Trzeba dopilnować zwłaszcza, by ograniczenie regulacji w sektorze prywatnym nie zwiększyło obciążeń administracyjnych oraz obowiązków w zakresie sprawozdawczości lub kontroli zgodności z prawem w sektorze publicznym.

9. Ponawia apel o to, by finansowanie sprawiedliwej transformacji stało się zasadniczym elementem zreformowanej i wzmocnionej polityki spójności, która koncentruje się na przewidywaniu zmian i wspieraniu regionów stojących w obliczu transformacji sektorów strategicznych, energochłonnych, emitujących gazy cieplarniane i wymagających dużych nakładów pracy, lecz zarazem mających zasadnicze znaczenie dla odporności i autonomii strategicznej gospodarki europejskiej.

10. Apeluje o większą polityczną spójność między unijną polityką przemysłową, polityką klimatyczną a dążeniem UE do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń i nietoksycznego środowiska, zdecydowanie popierając zasadę "zanieczyszczający płaci", odpowiedzialność producentów i perspektywę wyższego szczebla. Zarazem domaga się ograniczenia wpływu działalności przemysłu u źródła i regulacji opartych na analizie ryzyka dostosowanych do warunków lokalnych, np. w celu zabezpieczenia odpornych zasobów wodnych dla mieszkańców i przemysłu. Odpowiedzialnością producenta należy tak zarządzać, aby nie powodowała nadmiernego obciążenia administracyjnego dla sektora publicznego.

11. Proponuje opracowanie na szczeblu UE sektorowych planów działania dotyczących strategicznych technologii i materiałów podstawowych oraz wzywa do przyjęcia skoordynowanego podejścia do instrumentów polityki klimatycznej, energetycznej, handlowej i społecznej w celu zapewnienia spójnej i opartej na podstawach naukowych transformacji przemysłowej.

12. Zaznacza, że transformacja przemysłowa w kierunku neutralności klimatycznej wiąże się z asymetrycznymi skutkami terytorialnymi, zwłaszcza w regionach, w których występują energochłonne sektory przemysłu. Spowoduje ona utratę miejsc pracy i będzie wymagała radykalnej zmiany modelu gospodarki i rozwoju w tych regionach. Tym zmianom strukturalnym musi towarzyszyć specjalne wsparcie ze strony UE, by zagwarantować sprawiedliwą transformację, obejmującą również ciągłą pomoc dla regionów już obecnie przechodzących transformację. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę utworzenia Europejskiego Obserwatorium Sprawiedliwej Transformacji i podkreśla znaczenie ścisłego monitorowania wpływu transformacji na przemysł i regiony w Unii Europejskiej oraz solidnej empirycznej podstawy, by zapewnić oparty na informacji proces legislacyjny.

13. Podkreśla potrzebę pogłębienia jednolitego rynku poprzez harmonizację przepisów i systemy certyfikacji produktów i usług, uproszczenie procedur w wypadku operacji transgranicznych, opracowanie wspólnych narzędzi i platform regulacyjnych oraz baz danych.

Władze lokalne i regionalne jako platformy innowacji, wzrostu i transformacji

14. Podkreśla, że silna i skuteczna samorządność lokalna i regionalna, z odpowiednią autonomią fiskalną, jest kluczowa dla urzeczywistnienia transformacji. Jednocześnie należy respektować zasady aktywnej pomocniczości i proporcjonalności oraz podział kompetencji w całej UE.

15. Podkreśla istotną rolę władz lokalnych i regionalnych jako głównych czynników sprzyjających konkurencyjności i ułatwiających działanie inkluzywnych ekosystemów inwestycyjnych: realizują one strategiczny program UE w terenie i skutecznie wspierają ekosystemy innowacji dzięki dogłębnej znajomości warunków i wyzwań, co ma niebagatelne znaczenie dla przewagi konkurencyjnej w rozwoju przemysłowym. Należy wzmocnić pozycję władz lokalnych i regionalnych dzięki znormalizowanej, ale dającej się dostosować pomocy w zakresie opracowywania projektów, aby uzyskać dostęp do konkretnych instrumentów finansowych dla priorytetów strategicznych, takich jak transformacja ekologiczna i cyfrowa.

16. Podkreśla zdolność władz lokalnych i regionalnych do tworzenia sprzyjających warunków dla przemysłu i przedsiębiorstw poprzez środowisko fizyczne i naturalne, infrastrukturę, planowanie, usługi publiczne i użyteczności publicznej, dialog obywatelski, zamówienia publiczne i inwestycje, edukację i podaż umiejętności.

17. Uważa, że należy wspierać korygowanie zakłóceń konkurencyjności przemysłu spowodowanych wyspiarskim lub najbardziej oddalonym położeniem regionów, a także przewidzieć specjalne programy mające pobudzić wyspiarskie i najbardziej oddalone ekosystemy przemysłowe.

18. Podkreśla, że należy utrzymać wkład programów polityki spójności jako czynników stymulujących długoterminowe planowanie i skuteczną współpracę między różnymi szczeblami rządowymi na rzecz czystej i sprawiedliwej transformacji, rozwoju i wzrostu.

Gospodarka o obiegu zamkniętym i zasoby - specjalizacja i innowacje

19. Przypomina, że strategia nastawiona na konkretny obszar i strategie inteligentnej specjalizacji mają zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności i odporności, gdyż opierają się na przewadze komparatywnej i warunkach sprzyjających nowym technologiom. Powiązanie strategii lokalnych z ogólnounijnymi ramami innowacji i transformacji przemysłowej dostosowuje narzędzia polityki spójności do celów strategicznych UE, na przykład poprzez wdrożenie systemów cyfrowych opartych na technologiach inteligentnej specjalizacji w administracji w celu określenia i oceny zasobów mineralnych związanych z surowcami krytycznymi. Dzięki temu inicjatywy regionalne będą zaspokajać potrzeby lokalne, a jednocześnie przyczyniać się do transformacji ekologicznej i zabezpieczać łańcuchy dostaw.

20. Z zadowoleniem przyjmuje Nowy europejski plan na rzecz innowacji mający na celu przyspieszenie rozwoju i wzmocnienie ekosystemów badań naukowych i innowacji oraz rozwiązanie problemu przepaści innowacyjnej, np. poprzez regionalne doliny innowacji, które często dążą do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych i osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym.

21. Podkreśla, że strategie inteligentnej specjalizacji powinny w pierwszej kolejności uwzględniać transformację ekologiczną systemów przemysłowych i rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym jako osie strategiczne, aby zapewnić lepsze powiązanie ram innowacji z procesami transformacji przemysłowej.

22. Podkreśla potrzebę przyspieszenia wdrażania zasad gospodarki o obiegu zamkniętym dotyczących "ograniczenia, ponownego użycia, recyklingu". Podkreśla, że obieg zamknięty musi wykraczać poza recykling i obejmować inteligentne projektowanie produktów z myślą o trwałości, możliwości naprawy i ponownego użycia, z uwzględnieniem efektywności materiałowej, a także rozwój funkcjonujących rynków surowców wtórnych.

23. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący aktu w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym i międzyregionalnych centrów obiegu zamkniętego mający na celu promowanie inteligentnej specjalizacji i korzyści skali w zakresie recyklingu. Wzywa Komisję do zapewnienia odpowiedniego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych, właściwych sieci i KR-u w projektowanie tych centrów.

24. Nalega na wsparcie dla MŚP - jako integralnej części przemysłowych łańcuchów wartości stanowiących główny element Paktu dla czystego przemysłu - przy niwelowaniu luki innowacyjnej i przechodzeniu na technologie neutralne emisyjnie poprzez konkretne i ukierunkowane działania i za pomocą całościowego podejścia spełniającego ich potrzeby i wykorzystującego ich siły produkcyjne we wszystkich regionach europejskich. Zwraca uwagę, że kryteria własności publicznej nie mogą wykluczać lokalnych przedsiębiorstw świadczących usługi publiczne z możliwości finansowania ani z dostępu do środków zmniejszania obciążeń administracyjnych dostępnych dla MŚP.

25. Przypomina, że władze lokalne i regionalne poprzez partnerstwa publiczno-prywatne i akademickie odgrywają istotną rolę jako inkubatory innowacji. Podkreśla zatem potrzebę zacieśnienia współpracy między przedsiębiorstwami typu startup, MŚP, większymi przedsiębiorstwami i podmiotami publicznymi. Wspólne platformy testowe, zamówienia publiczne na innowacje, cyfryzacja i dostęp do finansowania umożliwiają nowe rozwiązania i zwiększanie skali.

26. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mogą być siłą napędową symbiozy przemysłowej, działając we współpracy z inwestorami komercyjnymi, gdzie usługi świadczone w interesie ogólnym - takie jak gospodarowanie odpadami, zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków, produkcja i odzysk energii - mogą przyczynić się do tworzenia klastrów dla przedsiębiorstw przetwarzających zasoby lokalne, naturalne, materiałowe, energetyczne i przemysłowe, zamykając przepływy zasobów i produkując energię ze źródeł odnawialnych.

27. Apeluje o usunięcie tzw. kryterium działalności we współpracy publicznopublicznej w ramach przeglądu dyrektyw w sprawie zamówień publicznych, aby zapewnić większą jasność prawa i umożliwić współpracę różnych podmiotów publicznych, np. w dziedzinie oczyszczania odpadów, energetyki, zaopatrzenia w wodę i oczyszczania ścieków.

Gospodarka o obiegu zamkniętym i zasoby - wydawanie pozwoleń i planowanie

28. Podkreśla potrzebę skuteczniejszych i równoległych procedur wydawania pozwoleń, ze zwiększoną cyfryzacją i mniejszą liczbą etapów proceduralnych. Jednocześnie należy zapewnić wystarczający czas na lokalne i regionalne procesy demokratyczne, aby umożliwić rozwiązania dostosowane do warunków lokalnych, zwłaszcza w odniesieniu do wymogów dotyczących przyspieszonej ścieżki realizacji projektów w dokumentacji sektorowej (np. akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i akt w sprawie surowców krytycznych).

29. Kładzie nacisk na potrzebę poszanowania różnych podziałów zadań oraz kompetencji lokalnych i regionalnych w państwach członkowskich w odniesieniu do nowych mechanizmów prawnych UE, np. punktów kompleksowej obsługi, pojedynczych punktów kontaktowych, obszarów przyspieszonego rozwoju i projektów strategicznych, aby umożliwić uproszczone wydawanie pozwoleń, np. w zakresie planowania przestrzennego niezbędnego do przeprowadzenia transformacji. Usprawnienie procedur wydawania zezwoleń na przejście przemysłu i społeczeństw na neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla musi również umożliwić wystarczającą ocenę, aby uniknąć nieproporcjonalnego wpływu na różnorodność biologiczną, stan wód lub zdrowie środowiskowe.

30. Żąda, by przepisy UE umożliwiające osiągnięcie założeń gospodarki o obiegu zamkniętym i stosowanie zasady "zanieczyszczający płaci" dotyczyły poza europejskimi producentami również producentów produktów przywożonych z państw trzecich. Oznacza to też konieczność zajęcia się coraz większym bezpośrednim przywozem towarów takich jak odzież i elektronika. W ramach importu muszą być uwzględnione środki i koszty utylizacji, recyklingu oraz inne skutki dla środowiska. Należy również wzmocnić finansowanie badań naukowych na rzecz określenia takich kosztów. Warunkiem uczciwej konkurencji jest stosowanie jednolitych zasad względem producentów niezależnie od lokalizacji ich siedziby czy miejsca produkcji.

Inwestycje i finansowanie - pozyskiwanie kapitału

31. Podkreśla znaczenie rozwoju unijnych rynków finansowych, ukończenia budowy unii oszczędności i inwestycji, znacznej mobilizacji kapitału prywatnego oraz łączenia funduszy publicznych i inwestycji prywatnych za pomocą istniejących i innowacyjnych mechanizmów.

32. Uznaje, że udzielanie pożyczek powinno być przeważnie neutralne pod względem technologicznym i oparte na zasadach rynkowych, ze szczególnym wsparciem dla MŚP. Jednocześnie dostrzega również potrzebę ukierunkowania finansowania na sektory każdej wielkości o krytycznym znaczeniu i na infrastrukturę - w oparciu o priorytety w zakresie strategicznej autonomii i zrównoważonego rozwoju - z myślą o zmniejszeniu ryzyka inwestycyjnego.

33. Uważa, że utrzymująca się luka inwestycyjna wymaga zwiększenia zdolności inwestycyjnych na szczeblu UE w oparciu o zarządzanie dzielone, wielopoziomowe sprawowanie rządów, zasadę partnerstwa i podejście ukierunkowane na konkretny obszar oraz że dalsze wspólne zadłużenie w celu finansowania wspólnych projektów inwestycyjnych, z uwzględnieniem wniosków wyciągniętych z NextGenerationEU, powinno być częścią szerszej dyskusji na temat finansowania długoterminowego budżetu UE po 2027 r. Poprawa zarządzania będzie kluczowym elementem tej debaty.

34. Podkreśla potrzebę podziału kosztów publicznych, dochodów i ryzyka dla rozwoju przemysłowego między władzami lokalnymi i regionalnymi, państwami członkowskimi i UE, zgodnie z lokalną i regionalną odpowiedzialnością za infrastrukturę niezbędną do ekspansji przemysłowej, taką jak drogi, zaopatrzenie w wodę, energia, mieszkalnictwo i edukacja. Wskazuje też na potrzebę dzielenia ryzyka dotyczącego prywatnych kosztów rozwoju przemysłowego między podmioty publiczne i prywatne. Przyspieszone wdrażanie i wzmożona konkurencja międzynarodowa zwiększają ryzyko zarówno dla projektów przemysłowych, jak i inwestycji publicznych.

35. Zwraca uwagę, że istnieje pilna potrzeba lepszej koordynacji unijnego finansowania, aby pomóc władzom lokalnym i regionalnym oraz przemysłowi w znalezieniu odpowiednich zasobów i dostępie do instrumentów finansowych bez dużych obciążeń administracyjnych. Należy przestrzegać zasady wielopoziomowego sprawowania rządów oraz zagwarantować udział poziomu regionalnego i lokalnego w zarządzanie funduszami UE przyznawanymi na szczeblu krajowym. Konieczne jest zarazem zabezpieczenie przed wykorzystywaniem funduszy publicznych do celów przestępczych oraz zapewnienie władzom lokalnym i regionalnym łatwiejszego dostępu do instrumentów finansowania mieszanego, pożyczek preferencyjnych i wsparcia doradczego.

36. Podkreśla, że w przyszłym Funduszu Konkurencyjności, stanowiącym część kolejnych wieloletnich ram finansowych, należy przestrzegać zasady pomocniczości, przyjąć podejście nastawione na konkretny obszar, wzmocnić regionalne ekosystemy innowacji w wyważony sposób, tak by dekarbonizacja nie przyczyniała się do dalszego zwiększenia różnic w poziomie konkurencyjności, oraz zastąpić wiele istniejących instrumentów podobnymi celami. Niezbędne są również jasność i przejrzystość co do poszczególnych narzędzi i ich celów, by zagwarantować ich dostępność i tym samym zwiększyć ich wpływ na przedsiębiorstwa każdej wielkości.

37. Podkreśla potrzebę strukturalnej współpracy między różnymi instytucjami finansującymi na szczeblu UE, w tym między Grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR), międzynarodowymi instytucjami finansowymi i bankami prywatnymi.

38. Z zadowoleniem przyjmuje unijny zestaw narzędzi zrównoważonego finansowania mający na celu wspieranie przedsiębiorstw o jasnych celach zrównoważonego rozwoju i o różnych punktach wyjścia.

39. Dostrzega potrzebę usunięcia przeszkód w opodatkowaniu i rachunkowości (w tym w odniesieniu do zasad amortyzacji nowych i starych aktywów), wskazując jednocześnie, że polityka podatkowa leży w gestii państw członkowskich.

40. Podkreśla możliwości sektora publicznego i władz lokalnych i regionalnych w zakresie tworzenia publicznych instytutów finansowych, aby obniżyć koszty finansowania dzięki korzyściom skali i wzmocnionym mechanizmom siły kredytowej.

Inwestycje i finansowanie - pomoc państwa

41. Z zadowoleniem przyjmuje projekt ram pomocy państwa na potrzeby Paktu dla czystego przemysłu, których celem jest umożliwienie udzielania pomocy bez nadmiernego zakłócania konkurencji i wymiany handlowej przy jednoczesnym zachowaniu celów spójności, a przede wszystkim działanie jako dźwignia przyciągania inwestycji prywatnych, ograniczanie ryzyka inwestycji prywatnych i ułatwianie dostępu do projektów IPCEI, szczegółowo opisane również w badaniu KR-u (Badanie KR-u "Doświadczenia władz regionalnych z ważnymi projektami stanowiącymi przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI) i sugestie dotyczące usprawnień" - maj 2025 r.). KR zwraca uwagę na przykłady dobrze funkcjonujących rozwiązań, takich jak procedury przetargowe i systemy aukcji lub kontrakty różnicowe na potrzeby produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

42. Oprócz energii ze źródeł odnawialnych i zgodnie z neutralnością technologiczną apeluje, aby w ramach pomocy państwa na rzecz czystego przemysłu doprecyzowano zasady pomocy państwa na rzecz wdrażania łańcuchów dostaw i technologii jądrowych oraz ułatwiono terminową ocenę projektów jądrowych.

43. Proponuje, aby pomoc państwa wspierała również spójność terytorialną poprzez kryteria kwalifikowalności ukierunkowane na konkretny obszar, gwarantujące, że lokalne przedsiębiorstwa publiczne i spółdzielnie nie będą wykluczane ze względu na struktury własności publicznej.

Rynki dekarbonizacji przemysłu - zamówienia publiczne

44. Uznaje, że zamówienia publiczne są świetną dźwignią, by realizować strategiczne cele, m.in. zrównoważoność i odporność. Te cele i interesy w wielu kontekstach można realizować już w ramach obecnych przepisów. Już teraz cele te uwzględnia się w licznych unijnych zamówieniach publicznych i można by to jeszcze bardziej uprościć. Z zadowoleniem przyjmuje zamiar wprowadzenia kryteriów zrównoważonego rozwoju i obiegu zamkniętego oraz europejskiego kryterium preferencji w celu zwiększenia popytu na europejskie czyste produkty, gdy jest to zgodne z priorytetami strategicznej autonomii i zrównoważonego rozwoju. Nowe wymogi prawne muszą być jednak proporcjonalne, nakładać ograniczone obciążenie administracyjne i nie mogą naruszać podstawowej funkcji zamówień publicznych polegającej na realizacji zamówień i dostaw zgodnie z potrzebami i środkami instytucji zamawiającej. Niemniej ustalanie i wyważanie priorytetów, które powinny mieć największe znaczenie przy zamówieniach publicznych, wciąż najlepiej funkcjonują na poziomie samego zamówienia, czyli tam, gdzie faktycznie wykorzystuje się dane produkty czy usługi. Należy zająć się konsekwencjami finansowymi kryteriów preferencji europejskiej, w tym rekompensat dla poszczególnych władz lokalnych i regionalnych z tytułu znacznych dodatkowych kosztów.

45. Podkreśla możliwość łatwiejszego udzielania zamówień poprzez stosowanie przejrzystego śladu węglowego produktów i śladu środowiskowego oraz dobrowolnych oznakowań dekarbonizacji. Opowiada się również za popieranymi przez UE inicjatywami dotyczącymi zamówień publicznych i prywatnych nabywców na potrzeby opracowania nowych produktów.

46. Podkreśla, że różne zasady pomocy państwa mające zastosowanie do projektów finansowanych w ramach centralnie zarządzanych programów, takich jak "Horyzont Europa", oraz projektów finansowanych w ramach polityki spójności prowadzą do niepotrzebnych zakłóceń i powinny zostać usprawnione.

47. Apeluje, aby dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w wyniku przeglądu funkcjonowały jako lex generalis i określały zasady "jak kupować", wraz ze szczegółowymi przepisami sektorowymi i normami określającymi "co kupować".

48. Apeluje o przyjęcie systemowego podejścia do rosnącej liczby wniosków pochodzących z dokumentów sektorowych (takich jak akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej oraz związane z nimi obowiązki sprawozdawcze), które nakładają znaczne obciążenia administracyjne. Potrzebne są nowe, spójne ramy sprawozdawczości, aby poprzez przejście z obecnego przestarzałego systemu opartego na zgłoszeniach na system oparty na transakcjach usprawnić gromadzenie danych, w tym zautomatyzowanej sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Włączenie nowych technologii do zarządzania administracyjnego, zwłaszcza za pomocą sztucznej inteligencji (AI), umożliwi racjonalizację tego obciążenia.

49. Apeluje o złagodzenie ograniczeń dotyczących modyfikacji umów, upowszechniania nowych technologii i innowacji oraz wymogów dotyczących maksymalnych wartości i wymogów ilościowych w odniesieniu do umów ramowych.

50. Zwraca uwagę, że odpowiednio ustrukturyzowane procedury udzielania zamówień mogą i powinny, w stosownych przypadkach, uwzględniać zrównoważony rozwój i innowacje jako kryteria niezależnie od tego, czy podstawowym kryterium jest cena czy jakość.

Umiejętności i wysokiej jakości miejsca pracy

51. Podkreśla znaczenie, jakie przy tworzeniu ekosystemów rozwoju umiejętności, innowacji i przedsiębiorstw w zakresie czystych technologii i systemów energetycznych o obiegu zamkniętym ma współpraca władz lokalnych i regionalnych z przedsiębiorstwami, uczelniami wyższymi i szkołami zawodowymi dla budowania kompetencji i zaradzenia niedoborom specjalistek i specjalistów, w oparciu o potrzeby w danym regionie. Bardziej jednoznaczne uznanie roli władz lokalnych i regionalnych zwiększyłoby skuteczność Paktu dla czystego przemysłu.

52. Podkreśla znaczenie jakości kształcenia podstawowego i średniego dla tworzenia elastycznej siły roboczej, ułatwiania zmian strukturalnych i lepszego dopasowania umiejętności do potrzeb rynku pracy. Zwraca też uwagę na rolę, jaką edukacja w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki pełni w transformacji ekologicznej i cyfrowej.

53. Ponownie wyraża poparcie dla interoperacyjnych systemów i ogólnounijnego uznawania kompetencji w zakresie przenoszenia i uznawania umiejętności i mikropoświadczeń.

54. Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę unii umiejętności, wskazując, że skuteczne kształcenie osób młodych i dorosłych wymaga również wspierania przekwalifikowania, podnoszenia i zmiany kwalifikacji. Należy nadać priorytet inicjatywom łączącym szkolenia ze stabilnym zatrudnieniem, a także wysiłkom na rzecz zmniejszenia barier strukturalnych.

Dostawy energii i przystępność cenowa energii

55. Podkreśla, że przystępna cenowo i bezpieczna produkcja energii jest warunkiem wstępnym konkurencyjności i odporności przemysłu. Zwraca uwagę, że przedsiębiorstwa z UE borykają się ze znacznie wyższymi cenami energii elektrycznej i gazu w porównaniu z USA, Chinami i innymi podmiotami globalnymi, co stanowi niekorzystne warunki konkurencji, zwłaszcza w przypadku energochłonnych gałęzi przemysłu w Europie.

56. Podkreśla pilną potrzebę zwiększenia produkcji i dostaw czystej energii w UE w celu obniżenia rachunków za energię dla przemysłu, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, zapewnienia konkurencyjności i bezpieczeństwa dostaw przy jednoczesnej dekarbonizacji sektora energetycznego i rozwiązaniu problemu ubóstwa energetycznego.

57. Wzywa do ustanowienia wiążących ram UE w celu stopniowego wycofania wszystkich bezpośrednich i pośrednich dopłat do paliw kopalnych do 2030 r. oraz realokacji tych środków na priorytety sprawiedliwej transformacji, w tym na transport publiczny, efektywność energetyczną i wsparcie dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, z uwzględnieniem specyfiki technologicznej, sektorowej i regionalnej.

58. Zwraca uwagę, że władze lokalne i regionalne mogą być siłą napędową lokalnych dostaw niskoemisyjnej energii elektrycznej, ogrzewania, chłodzenia i paliw oraz dystrybucji i efektywności energetycznej poprzez swoją działalność i usługi użyteczności publicznej oraz poprzez wspieranie mieszkańców, społeczności energetycznych i podmiotów komercyjnych.

59. Podkreśla, że w unijnych ramach należy utrzymać neutralne pod względem technologicznym podejście do dekarbonizacji. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość elastycznego przyjmowania odpowiednich koszyków dostaw i rozwiązań systemowych, w tym wychwytywania, utylizacji i składowania dwutlenku węgla, zgodnie z celami w zakresie klimatu, odporności i konkurencyjności. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje uznanie energii jądrowej za strategiczną technologię dekarbonizacji UE w akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i wzywa do dalszego promowania technologii jądrowych, w tym syntezy jądrowej, w strategii UE na rzecz dekarbonizacji i bezpieczeństwa energetycznego.

60. Apeluje o specjalną strategię UE i specjalne ramy finansowania na rzecz wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla (CCUS).

61. Opowiada się za wzmocnieniem sieci przesyłowych i dystrybucyjnych poprzez zwiększenie połączeń między sieciami krajowymi i regionalnymi w celu rozszerzenia rynków i zwiększenia ogólnej stabilności, odporności i bezpieczeństwa dostaw energii. Państwa członkowskie muszą rozwijać swoje systemy energetyczne, wyprzedzając rosnące zapotrzebowanie i ściśle współpracując z sąsiadującymi państwami członkowskimi.

62. Uznaje strategiczną rolę portów jako multimodalnych węzłów dekarbonizacji przemysłu, produkcji czystej energii i logistyki, w tym dystrybucji wodoru, dostaw niskoemisyjnej energii elektrycznej dla statków, elektryfikacji portów i usług gospodarki o obiegu zamkniętym.

63. Apeluje o opracowanie regulacji rynku energii elektrycznej w UE, z większym naciskiem na szczytowe zapotrzebowanie na energię, np. poprzez nieuznawanie mechanizmów zdolności wytwórczych za pomoc państwa.

64. Apeluje o szybkie wdrożenie energetyki odnawialnej, z należytym uwzględnieniem przepustowości sieci i mocy szczytowej.

65. Apeluje, aby w unijnej systematyce nie wykluczano stosowania biogazu spełniającego regulowane kryteria zrównoważonego rozwoju i aby jednocześnie zapewniono równe warunki działania dla bioenergii i biodrobin plastiku odnośnie do wykorzystania i dostępności biomasy w ramach ogólnej polityki. Ponadto należy zachęcać do efektywnego odzysku energii ze spalania odpadów, które nie nadają się do recyklingu, z należytym uwzględnieniem innowacji i rozwoju w dziedzinie recyklingu odpadów.

66. Zwraca uwagę na potencjał systemów ciepłowniczych w zakresie odzyskiwania strumieni ubocznych i ciepła odpadowego z przemysłu i innych źródeł. Jednocześnie trzeba wspierać wdrażanie efektywnych pomp ciepła, zwłaszcza na obszarach, na których nie ma systemów ciepłowniczych.

67. Podkreśla potrzebę wykorzystania przez państwa członkowskie dalszych możliwości zrekompensowania przemysłowi - zwłaszcza przedsiębiorstwom uznawanym za krytyczne i o dużym zapotrzebowaniu na energię elektryczną, MŚP i gospodarstwom domowym wysokich kosztów energii elektrycznej pochodzących z wysokich zysków na rynku energii elektrycznej wynikających z cen krańcowych, a także zrekompensowania przemysłowi nadmiernie uciążliwych kosztów ETS. Jednocześnie nie należy ucinać zachęt dla przemysłu, który już stopniowo ogranicza emisje z paliw kopalnych.

68. Zwraca uwagę na prace prowadzone w KR-ze nad planem działania w dziedzinie przystępnej cenowo energii oraz na prace jego grupy roboczej "Zielony Ład w terenie".

Rynki światowe i partnerstwa międzynarodowe

69. Opowiada się za sprawiedliwym i wolnym handlem oraz polityką przemysłową, która jednocześnie chroni regionalne gałęzie przemysłu przed nieuczciwą konkurencją zewnętrzną. KR podkreśla, że potrzebne są czyste partnerstwa handlowo-inwestycyjne, obejmujące także MŚP, aby zdywersyfikować łańcuchy dostaw, zarządzać strategicznymi zależnościami i podatnościami na zagrożenia oraz wypracować wzajemnie korzystne umowy z partnerami na świecie. Takie partnerstwa muszą obejmować standardy zrównoważonego rozwoju, pracy i przejrzystości, aby zapewnić sprawiedliwość i odporność. Potrzebny jest również solidny jednolity rynek surowców wtórnych.

70. Przewiduje bardziej skoordynowane przepisy dotyczące monitorowania i badania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, aby umożliwić rozwój i zatrudnienie bez szkody dla interesów bezpieczeństwa UE.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2025.4412
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Pakt dla czystego przemysłu
• Data aktu: 29/08/2025
• Data ogłoszenia: 29/08/2025