a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 3 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zapewnia wsparcie finansowe na rzecz realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Przyczynia się on do odbudowy gospodarczej oraz wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, których celem jest w szczególności promowanie zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększając jednocześnie odporność i potencjalny wzrost gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić stabilność finansów publicznych oraz pobudzić wzrost i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie. Maksymalny wkład finansowy dla każdego państwa członkowskiego w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zostanie zaktualizowany w czerwcu 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 24 listopada 2021 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej na 2022 r. Należycie uwzględniono w niej Zobowiązanie społeczne z Porto, podpisane w dniu 7 maja 2021 r., do dalszego wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, proklamowanego przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. W dniu 25 marca 2022 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. W dniu 24 listopada 2021 r., na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011, Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym wskazała Szwecję jako jedno z państw członkowskich, w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2022 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. Rada przyjęła wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu w dniu 14 marca 2022 r.
(3) Inwazja Rosji na Ukrainę, która nastąpiła wkrótce po globalnej pandemii, znacząco zmieniła kontekst geopolityczny i gospodarczy. Skutki tej inwazji odczuwane przez gospodarki państw członkowskich to między innymi wyższe ceny energii, żywności i surowców oraz słabsze perspektywy wzrostu gospodarczego. Wyższe ceny energii stanowią duże obciążenie zwłaszcza dla gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, które doświadczają ubóstwa energetycznego lub są nim zagrożone, oraz dla przedsiębiorstw najbardziej podatnych na podwyżki cen energii. Unia doświadcza również bezprecedensowego napływu osób uciekających z Ukrainy. Skutki gospodarcze wynikające z prowadzonej przez Rosję wojny napastniczej w różnym stopniu odciskają się na poszczególnych państwach członkowskich. W tym kontekście w dniu 4 marca 2022 r. decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 4 uruchomiono po raz pierwszy dyrektywę Rady 2001/55/WE 5 , przyznając wysiedleńcom z Ukrainy prawo do legalnego pobytu w Unii, a także dostęp do kształcenia i szkolenia, rynku pracy, opieki zdrowotnej, mieszkań i opieki społecznej.
(4) Biorąc pod uwagę szybko zmieniającą się sytuację gospodarczą i geopolityczną, europejski semestr ponownie służy do zakrojonej na szeroką skalę koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w 2022 r., ewoluując jednocześnie zgodnie z wymogami dotyczącymi wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, jak opisano w rocznej analizie zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r. Realizacja przyjętych planów odbudowy i zwiększania odporności jest istotna dla realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia krajowe, wydane w cyklach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, lub znaczną część tych zaleceń. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019 i 2020 pozostają aktualne również w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które są uzupełniane, aktualizowane lub zmieniane zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241, obok wszelkich innych zaleceń dla poszczególnych krajów wydanych do dnia przedłożenia takich uzupełnionych, zaktualizowanych lub zmodyfikowanych planów odbudowy i zwiększania odporności.
(5) Ogólna klauzula wyjścia przewidziana w pakcie stabilności i wzrostu została uruchomiona w marcu 2020 r. W swoim komunikacie z dnia 3 marca 2021 r., zatytułowanym "Rok od wybuchu pandemii COVID-19: działania z zakresu polityki fiskalnej", Komisja przedstawiła swoją opinię, z której wynika że decyzję w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia lub dalszego jej stosowania należy podejmować w ramach oceny ogólnej stanu gospodarki, przy czym jednym z kluczowych kryteriów ilościowych powinien być poziom aktywności gospodarczej w Unii lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu (na koniec 2019 r.). Zwiększona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia się perspektyw gospodarczych w związku z wojną w Europie, bezprecedensowe podwyżki cen energii oraz utrzymujące się zakłócenia w łańcuchu dostaw uzasadniają przedłużenie na 2023 r. ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu.
(6) Zgodnie z podejściem przyjętym w zaleceniu Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. 6 , zawierającym opinię Rady na temat programu konwergencji Szwecji na 2021 r., ogólny kurs polityki fiskalnej jest obecnie najlepiej mierzony zmianą wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19), ale z uwzględnieniem wydatków finansowanych z bezzwrotnego wsparcia (dotacji) w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, w stosunku do średniookresowego potencjalnego wzrostu 7 . Wykraczając poza ogólny kurs polityki fiskalnej, aby ocenić, czy krajowa polityka fiskalna ma ostrożny charakter, a jej struktura sprzyja trwałej odbudowie gospodarczej zgodnej z celami zielonej i cyfrowej transformacji, należy zwrócić uwagę także na zmiany bieżących wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów oraz z wyłączeniem tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19) i inwestycji finansowanych z zasobów krajowych 8 .
(7) W dniu 2 marca 2022 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający ogólne wytyczne dotyczące polityki fiskalnej w 2023 r. (zwane dalej "wytycznymi fiskalnymi"), aby wesprzeć państwa członkowskie w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a tym samym wzmocnić koordynację polityki. Opierając się na perspektywach makroekonomicznych w prognozie z zimy 2022 r., Komisja zwróciła uwagę, że w 2023 r. stosowne wydawałoby się przejście od ogółem wspierającego kursu polityki fiskalnej w latach 2020-2022 do zasadniczo neutralnego ogólnego kursu polityki fiskalnej, przy jednoczesnym zachowaniu gotowości do reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne na 2023 r. nadal powinny być różne dla poszczególnych państw członkowskich i uwzględniać potencjalne efekty zewnętrzne dla innych krajów. Komisja wezwała państwa członkowskie do uwzględnienia wytycznych w ich programach stabilności i konwergencji. Komisja zobowiązała się, że będzie ściśle monitorować sytuację gospodarczą i w razie potrzeby dostosuje swoje wytyczne polityczne, najpóźniej pod koniec maja 2022 r. w wiosennym pakiecie europejskiego semestru.
(8) W odniesieniu do wytycznych fiskalnych zalecenia fiskalne na 2023 r. biorą pod uwagę gorsze perspektywy gospodarcze, zwiększoną niepewność i dalsze ryzyko pogorszenia się koniunktury oraz wyższą inflację, niż zakładano w prognozie Komisji z zimy 2022 r. W związku z powyższym działania fiskalne muszą mieć na celu rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, a także zachowanie siły nabywczej gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, tak aby złagodzić skutki podwyżek cen energii i pomóc ograniczyć presję inflacyjną wynikającą z efektów drugiej rundy za pomocą ukierunkowanych i tymczasowych środków. Polityka fiskalna musi pozostać elastyczna, aby można było ją dostosować do szybko zmieniających się okoliczności, w tym wyzwań, jakie pojawiają się w zakresie obrony i bezpieczeństwa w związku z prowadzoną przez Rosję wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, oraz musi być zróżnicowana w poszczególnych państwach członkowskich w zależności od ich sytuacji fiskalnej i gospodarczej, w tym ich narażenia na kryzys i napływu wysiedleńców z Ukrainy.
(9) W dniu 28 maja 2021 r. Szwecja przedłożyła Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Zgodnie z art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatność, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zamieszczonymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 4 maja 2022 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Szwecji 9 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia przez Komisję decyzji, zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241, stwierdzającej, że Szwecja osiągnęła w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi nie zostały odwrócone.
(10) W dniu 29 kwietnia 2022 r. Szwecja przedłożyła swój krajowy program reform na 2022 r. i swój program konwergencji na 2022 r., w terminie określonym w art. 8 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je równoczesnej ocenie.
(11) W dniu 23 maja 2022 r. Komisja opublikowała sprawozdanie krajowe dotyczące Szwecji 2022. Oceniono w nim postępy Szwecji we wdrażaniu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 2019, 2020 i 2021 i podsumowano realizację planu odbudowy i zwiększania odporności przez Szwecję, z uwzględnieniem tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki dotyczące wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporności lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowych i pojawiających się wyzwań, w tym związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. Oceniono w nim również postępy Szwecji we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównoważonego rozwoju.
(12) Komisja przeprowadziła szczegółową ocenę sytuacji dla Szwecji na podstawie art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1176/ 2011 i opublikowała jej wyniki w dniu 23 maja 2022 r. Komisja stwierdziła, że Szwecja boryka się z zakłóceniami równowagi makroekonomicznej. Podatności na zagrożenia wiążą się z wysokimi i wciąż rosnącymi cenami nieruchomości mieszkalnych oraz wysokim zadłużeniem gospodarstw domowych. Zadłużenie sektora prywatnego wzrosło do 216 % produktu krajowego brutto (PKB) w 2020 r., co budzi zaniepokojenie z powodu dużej części tego zadłużenia przeznaczonej na zakup nieruchomości. Instytucje finansowe są narażone na zakłócenia na rynku nieruchomości przez udzielanie kredytów hipotecznych oraz kredytowanie przedsiębiorstw zajmujących się nieruchomościami komercyjnymi i przedsiębiorstw budowlanych. Niedobór mieszkań, przeregulowany rynek wynajmu, zachęty podatkowe do zaciągania kredytów hipotecznych oraz malejące stopy oprocentowania spowodowały, że gospodarstwa domowe w coraz większym stopniu zadłużają się, aby sfinansować zakup nieruchomości mieszkalnych. W rezultacie są one narażone na potencjalne zmiany stóp procentowych. Na koniec 2020 r. zadłużenie gospodarstw domowych wyniosło 188 % dochodu do dyspozycji i 95 % PKB. Korekta mogłaby mieć niekorzystny wpływ na gospodarkę i sektor bankowy. W efekcie mogłyby wystąpić skutki uboczne dla państw mających gospodarcze i finansowe powiązania ze szwedzką gospodarką i sektorem bankowym. W ostatnich latach zastosowano pewne środki, aby zaradzić tym zakłóceniom równowagi, ale ich wpływ był ograniczony. Najważniejsze luki w polityce utrzymują się zwłaszcza w odniesieniu do bodźców podatkowych zachęcających do finansowania zakupu nieruchomości mieszkalnych długiem, podaży nieruchomości mieszkalnych oraz rynku wynajmu.
(13) W swoim zaleceniu z dnia 20 lipca 2020 r. 10 Rada zaleciła Szwecji przyjęcie w 2020 i 2021 r. wszelkich środków, zgodnie z ogólną klauzulą wyjścia, niezbędnych do skutecznego zaradzenia pandemii COVID-19, wspomożenia gospodarki, a następnie wsparcia jej odbudowy. Ponadto zaleciła Szwecji - gdy pozwolą na to warunki ekonomiczne - prowadzenie polityk fiskalnych mających na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim terminie i zapewnienie długookresowej zdolności do obsługi długu, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji. Według danych zweryfikowanych przez Eurostat, deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Szwecji spadł z 2,7 % PKB w 2020 r. do 0,2 % w 2021 r. Działania w zakresie polityki fiskalnej podjęte przez Szwecję wspierały odbudowę gospodarki w 2021 r., podczas gdy wartość tymczasowych nadzwyczajnych środków wsparcia obniżyła się z 3,3 % PKB w 2020 r. do 2,2 % w 2021 r. Środki przyjęte przez Szwecję w 2021 r. były zgodne z zaleceniem Rady z dnia 20 lipca 2020 r. Środki dyskrecjonalne w ramach polityki budżetowej, które rząd przyjął w latach 2020 i 2021, miały w większości charakter tymczasowy. Jednocześnie niektóre działania dyskrecjonalne podjęte w latach 2020-2021 nie miały charakteru tymczasowego ani nie były zrównoważone środkami kompensacyjnymi, obejmując głównie kilka środków w zakresie wydatków oraz cięcia podatków dochodowych. Według danych zweryfikowanych przez Eurostat dług sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszył się z 39,6 % PKB w 2020 r. do 36,7 % PKB w 2021 r.
(14) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie konwergencji na 2022 r., jest realistyczny. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2022 r. o 3,1 %, a w 2023 r. - o 1,6 %. Dla porównania w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewidziano niższy wzrost realnego PKB w wysokości 2,3 % w 2022 r. oraz 1,4 % w 2023 r. Rząd oczekuje, że w 2022 r. deficyt nominalny wzrośnie do poziomu 0,5 % PKB i zmieni się w nadwyżkę w wysokości 0,5 % PKB w 2023 r. Wzrost w 2022 r. jest głównie odzwierciedleniem słabszego wzrostu gospodarczego i dodatkowych priorytetów wydatkowania, które razem wzięte przeważają nad skutkami wycofywania środków nadzwyczajnych. W programie konwergencji na 2022 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB spadnie w 2022 r. do 33,5 % i będzie dalej spadać w 2023 r. - do 30,7 % PKB. Przy uwzględnieniu zapowiadanych środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2022 r. przewidziany w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. wyniesie 0,5 % PKB, a w 2023 r. zmieni się w nadwyżkę w wysokości 0,5 %. Jest to zgodne z poziomem deficytu przewidywanym w programie konwergencji na 2022 r. W prognozie Komisji z - wiosny 2022 r. przewiduje się podobną relację długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, która w 2022 r. wyniesie 33,8 %, a w 2023 r. - 30,5 %. Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. średniookresowy (średnia z 10 lat) wzrost produktu potencjalnego szacowany jest na 1,9 %. Szacunki te nie uwzględniają jednak wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i które mogą zwiększyć potencjalny wzrost gospodarczy Szwecji.
(15) W 2022 r. rząd stopniowo wycofywał większość środków wprowadzonych w reakcji na kryzys związany z COVID-19, w związku z czym prognozuje się, że tymczasowe nadzwyczajne środki zmaleją z 2,2 % PKB w 2021 r. do 1,2 % PKB w 2022 r. Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych mają wpływ środki, które przyjęto, aby przeciwdziałać gospodarczym i społecznym skutkom wzrostu cen energii, i które w prognozie Komisji z wiosny 2022 r. szacuje się na 0,4 % PKB w 2022 r. i 0,0% PKB w 2023 r. 11 . W porównaniu ze średnią unijną w Szwecji gospodarka jest mniej energochłonna i niższy jest udział wydatków gospodarstw domowych na energię 12 . Środki te obejmują transfery socjalne na rzecz gospodarstw domowych celem skompensowania wyższych cen energii elektrycznej oraz obniżki podatków od paliw w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie. Środki te ogłoszono jako tymczasowe. Jeżeli jednak ceny energii pozostaną wysokie w 2023 r., niektóre z tych środków mogą zostać utrzymane. Niektóre z tych środków nie są ukierunkowane, w szczególności transfery na rzecz gospodarstw domowych na pokrycie wyższych cen energii elektrycznej. Koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. mają wynieść 0,1 % PKB w 2022 r. i 2023 r 13 ., natomiast koszty zwiększenia wydatków na obronę sięgają nieco poniżej 0,1 % PKB w samym 2022 r.
(16) W swoim zaleceniu z dnia 18 czerwca 2021 r. Rada zaleciła, aby w 2022 r. Szwecja kontynuowała wspierający kurs polityki fiskalnej, w tym wykorzystując impuls zapewniany przez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, oraz utrzymała inwestycje finansowane z zasobów krajowych. Rada zaleciła również, by Szwecja prowadziła - gdy warunki ekonomiczne na to pozwolą - politykę fiskalną mającą na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej oraz zapewnienie stabilności finansów publicznych w średnim okresie, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji w celu pobudzenia potencjału wzrostu gospodarczego.
(17) Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. oraz z uwzględnieniem informacji zawartych w programie konwergencji Szwecji na 2022 r. prognozuje się, że kurs polityki fiskalnej w 2022 r. będzie wspierający, na poziomie - 0,6 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady 14 . Szwecja planuje dalsze wspieranie odbudowy gospodarki poprzez wykorzystanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowych impulsów, zgodnie z zaleceniem Rady. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 0,1 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2021 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej w 2022 r. 15 . W związku z tym Szwecja planuje utrzymać inwestycje finansowane z zasobów krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie prognozuje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2022 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,4 punktu procentowego. Obejmuje to dodatkowy wpływ wyżej wymienionych środków mających zaradzić gospodarczym i społecznym skutkom wzrostu cen energii (0,4 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB).
(18) W prognozie Komisji z wiosny 2022 r. przewiduje się, że w 2023 r. kurs polityki fiskalnej będzie na poziomie + 1,3 % PKB, przy założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki 16 . Prognozuje się, że w 2023 r. Szwecja będzie nadal wykorzystywać dotacje w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do finansowania dodatkowego wsparcia odbudowy. Prognozuje się, że pozytywny wpływ, jaki na działalność gospodarczą mają wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych, wzrośnie o 0,1 punktu procentowego PKB w porównaniu z 2022 r. Przewiduje się, że inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały nieco restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 0,1 punktu procentowego w 2023 r. 17 . Jednocześnie przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, który wyniesie 1,1 punktu procentowego. Obejmuje to wpływ wycofywania środków wprowadzonych w obliczu wzrostu cen energii (0,4 % PKB).
(19) W programie konwergencji na 2022 r. przewiduje się, że nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stopniowo wzrastać do 0,8 % PKB w 2024 r. i do 1,4 % w 2025 r. Planuje się zatem, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych utrzyma się na poziomie poniżej 3 % PKB w okresie objętym programem konwergencji na 2022 r. W programie konwergencji na 2022 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB będzie się nadal zmniejszać i w 2024 r. wyniesie 28,9 %, a w 2025 r. spadnie dalej do 26,4 % PKB. Z analizy przeprowadzonej przez Komisję wynika, że zagrożenie dla długookresowej zdolności do obsługi długu wydaje się niskie w średnim okresie.
(20) Połączenie wysokich cen nieruchomości mieszkalnych i zadłużenia gospodarstw domowych stwarza ryzyko nieuporządkowanej korekty. W ostatnich latach Szwecja wprowadziła szereg środków makroostrożnościowych w celu ograniczenia zadłużenia gospodarstw domowych w stosunku do dochodu i wartości nieruchomości obciążonej hipoteką. Utrzymują się jednak inne zachęty do zaciągania kredytów i zadłużania się. W efekcie dotychczasowe środki z zakresu polityki wydają się mieć ograniczony wpływ na wzrost udzielania kredytów hipotecznych. Ceny nieruchomości mieszkalnych rosną od połowy lat 90-tych w tempie przewyższającym wzrost dochodów gospodarstw domowych. W 2021 r. trend ten nasilił się i w trzecim kwartale nominalne ceny nieruchomości mieszkalnych wzrosły o 11,3 % w ujęciu rok do roku. Do najważniejszych przyczyn tej sytuacji należą: bodźce podatkowe zachęcające do własności nieruchomości i zaciągania kredytów hipotecznych, korzystne warunki kredytowe oraz stosunkowo niskie wskaźniki spłaty kredytów hipotecznych. Ogólne obciążenie podatkowe nieruchomości jest w Szwecji stosunkowo niskie ze względu na korzystne ulgi podatkowe od płatności odsetek z tytułu kredytów hipotecznych oraz niskie pobierane okresowo podatki od nieruchomości. Choć w latach 2020 i 2021 środki dotyczące podatków od dochodów kapitałowych obniżyły koszty zakupu i zmiany mieszkania lub domu dla osób będących już właścicielami nieruchomości, zmiana ta mogła nieco zwiększyć barierę wejścia dla kupujących pierwszy raz z powodu wzrostu cen nieruchomości mieszkalnych. Pomimo znaczącego nasilenia działalności budowlanej w ostatnich latach oraz wzrostu liczby wydanych pozwoleń na budowę, zgodnie z oczekiwaniami niedobór mieszkań ma się utrzymać w nadchodzących latach. Ponadto zasoby mieszkaniowe nie są wykorzystywane efektywnie. Wszystko to utrudnia zmianę pracy i prawdopodobnie przyczynia się do nierówności międzypokoleniowej. Na rynku wynajmu regulowane czynsze niższe od rynkowych przynoszą korzyści ograniczonej grupie gospodarstw domowych. Nie ma powiązania między wysokością czynszu a potrzebami i dochodem gospodarstwa domowego. Czynsze, które odzwierciedlałyby ceny rynkowe, w połączeniu z dopłatami do czynszu uzależnionymi od dochodu i majątku netto, przyniosłyby przyrost wydajności.
(21) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, które należy zakończyć do dnia 31 sierpnia 2026 r., wraz z orientacyjnym harmonogramem ich realizacji Pomagają one sprostać wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym, które zostały wskazane w stosownych zaleceniach krajowych skierowanych do Szwecji przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2019 i 2020 r., obok zaleceń dla tego kraju wydanych do dnia przyjęcia planu odbudowy i zwiększania odporności, lub znacznej części tych wyzwań. Plan przewiduje w szczególności reformy i inwestycje mające wesprzeć zieloną i cyfrową transformację, zwiększyć odporność systemu opieki zdrowotnej, ograniczyć ryzyko prania pieniędzy oraz podnieść poziom edukacji i umiejętności.
(22) Oczekuje się, że realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Szwecji przyczyni się do dalszych postępów zielonej i cyfrowej transformacji. Środki wspierające realizację celów klimatycznych w Szwecji stanowią 44 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, a środki wspierające realizację celów cyfrowych - 21 %. Pełna realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z odpowiednimi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi, pomoże Szwecji szybko przezwyciężyć skutki kryzysu związanego z COVID-19, wzmacniając jednocześnie jej odporność. Systematyczne angażowanie partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron nadal jest istotne dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres planu odbudowy i zwiększania odporności, ponieważ służy zapewnieniu szerokiego poczucia odpowiedzialności za cały program polityczny.
(23) W dniu 25 maja 2022 r. Komisja zatwierdziła przygotowaną przez Szwecję umowę partnerstwa, przewidzianą w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 18 . Między listopadem 2021 r. a lutym 2022 r. Szwecja przedłożyła przewidziane w tym rozporządzeniu programy polityki spójności. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060 Szwecja ma uwzględnić w programowaniu funduszy polityki spójności na lata 2021-2027 stosowne zalecenia krajowe. Jest to jeden z warunków wstępnych poprawy skuteczności i zmaksymalizowania wartości dodanej wsparcia finansowego otrzymywanego z funduszy polityki spójności, przy jednoczesnym przyczynianiu się do koordynacji, komplementarności i spójności między tymi funduszami polityki spójności a innymi instrumentami i funduszami unijnymi. Pomyślne wdrożenie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz programów polityki spójności zależy również od usunięcia przeszkód dla inwestycji wspierających zieloną i cyfrową transformację oraz zrównoważony rozwój terytorialny.
(24) Oprócz wyzwań gospodarczych i społecznych uwzględnionych w planie odbudowy i zwiększania odporności Szwecja mierzy się z szeregiem dodatkowych wyzwań związanych z (i) zawyżonym poziomem cen nieruchomości mieszkalnych w połączeniu ze stale rosnącym zadłużeniem gospodarstw domowych; (ii) nierównością możliwości kształcenia dla uczniów ze środowisk defaworyzowanych i migracyjnych oraz potrzebą lepszej integracji grup w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy oraz (iii) potrzebą dalszego zmniejszenia zależności od paliw kopalnych, w tym pochodzących z Rosji.
(25) Pomimo ogólnie dobrych wyników istniejące w szwedzkim systemie edukacji nierówności wpływają na poziom umiejętności podstawowych wśród uczniów z grup w niekorzystnej sytuacji społecznoekonomicznej i ze środowisk migracyjnych. Różnice między wynikami w nauce uczniów urodzonych w Szwecji a uczniów urodzonych za granicą znacznie wzrosły, w sytuacji gdy liczba uczniów ze środowisk migracyjnych podwoiła się w latach 2009-2018. Chociaż wyniki testów międzynarodowych pokazują ogólną poprawę umiejętności podstawowych, różnice pod względem umiejętności czytania między uczniami ze środowisk migracyjnych a pozostałymi uczniami należą do największych w UE. Wczesne kończenie nauki jest także znacznie częstsze wśród uczniów urodzonych za granicą. Nierówności edukacyjne pogłębiają się i są często związane z ograniczonymi możliwościami wyboru szkoły dla uczniów ze środowisk migracyjnych, którzy niedawno przybyli do Szwecji. Różnice w wynikach edukacji w znacznym stopniu decydują o szansach uczniów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rozwijanie umiejętności niezbędnych do znalezienia zatrudnienia. Istnieją możliwości usprawnienia organizacji systemu edukacji i zarządzania nim, w tym w zakresie procesu naboru, a także możliwości zaradzenia długotrwałym niedoborom wykwalifikowanych nauczycieli, aby wspierać jakość i równość systemu edukacji. Szwecja boryka się też z wyzwaniami dotyczącymi integracji na rynku pracy osób o niskich kwalifikacjach oraz osób pochodzących ze środowisk migracyjnych, które to osoby przekroczyły wiek obowiązku szkolnego. Ogółem wszystko to przyczynia się do utrzymujących się luk w zakresie uczestnictwa w rynku pracy i umiejętności znacznej liczby pracowników.
(26) Celem wniosku Komisji w sprawie planu REPowerEU - przygotowanego na podstawie mandatu powierzonego Komisji przez szefów państw lub rządów Unii w Deklaracji wersalskiej - jest jak najszybsze uniezależnienie Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. W tym celu Komisja zamierza określić najodpowiedniejsze projekty, inwestycje i reformy na poziomie krajowym, regionalnym i unijnym w porozumieniu z państwami członkowskimi. Środki te służą zmniejszeniu zależności od paliw kopalnych ogółem, a także znalezieniu innych źródeł importu paliw kopalnych niż Rosja.
(27) Niezbędne jest zwiększenie wysiłków na rzecz osiągnięcia celów w zakresie odnawialnych źródeł energii określonych w krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu. Choć Szwecja notuje największy w Unii udział odnawialnych źródeł energii w krajowym zużyciu energii brutto (51,1 % w 2020 r.), należy ona do państw członkowskich o najwyższym poziomie zużycia energii na osobę. Ponadto duża część emisji gazów cieplarnianych w Szwecji pochodzi z sektora transportowego, zwłaszcza transportu drogowego. Sektor ten jest wciąż mocno uzależniony od ropy naftowej, która stanowi 17,7 % ogólnego koszyka energetycznego. Na dodatek w 2021 r. wciąż rosły ograniczenia w zakresie pojemności energetycznej i przepustowości sieci, zwłaszcza na południu Szwecji, hamując rozwój i lokalizację działalności handlowej na tym obszarze. Brak zdolności przesyłowych między północą i południem jeszcze bardziej pogłębia ten problem. Konieczne są dodatkowe inwestycje w energię ze źródeł odnawialnych, przepustowość i wydajność sieci oraz połączenia międzysystemowe między różnymi regionami kraju, aby osiągnąć krajowy cel 100 % energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do 2040 r. oraz neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla najpóźniej do 2045 r. Dalsze usprawnienie procedur wydawania pozwoleń złagodziłoby obciążenia związane z wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności energii wiatrowej. Do obniżenia emisji dwutlenku węgla i kosztów energii dla konsumentów i przedsiębiorstw niezbędne jest też ograniczenie zużycia energii przez poprawę efektywności energetycznej. Zwiększenie inwestycji w odnawialne źródła energii i elektryfikację, rozwiązanie problemu wąskich gardeł w infrastrukturze, poprawa efektywności energetycznej i zmniejszenie zużycia paliw kopalnych przyczynią się do ograniczenia ogólnej zależności od paliw kopalnych, w tym pochodzących z Rosji. Udział paliw kopalnych w koszyku energetycznym Szwecji (gaz 2,6 %, węgiel 3,2 % i ropa naftowa 17,7 % w 2020 r.) jest znacznie niższy od średniej unijnej (gaz 24,4 %, węgiel 10,8 % i ropa naftowa 32,7 % w 2020 r.). Możliwe jest jednak dalsze ograniczenie zależności Szwecji od paliw kopalnych z Rosji. Dotyczy to szczególnie ropy naftowej (w 2020 r. 20 % importu rafinowanej ropy naftowej i 8 % importu surowej ropy naftowej pochodziło z Rosji) i gazu (13 % łącznego importu gazu w 2020 r. pochodziło z Rosji).
Zależność od rosyjskich dostaw gazu i ropy, choć znacząca, utrzymuje się poniżej średniej unijnej, wynoszącej w przypadku importu gazu - 44 %, surowej ropy naftowej - 23 % i rafinowanej ropy naftowej - 35 % 19 . Przyspieszenie projektów dotyczących połączeń międzysystemowych z sąsiednimi państwami mogłoby zwiększyć bezpieczeństwo Szwecji w zakresie dostaw energii oraz jej zdolność przystosowania się do różnic regionalnych, w świetle ostatnich wydarzeń geopolitycznych. Należy zwrócić uwagę, że realizacja przez Szwecję celów pakietu "Gotowi na 55" będzie wymagać dalszego zwiększenia ambicji w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej.
(28) Chociaż przyspieszenie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej oraz odchodzenia od paliw kopalnych spowoduje znaczne koszty restrukturyzacji w kilku sektorach, Szwecja może skorzystać z mechanizmu sprawiedliwej transformacji w kontekście polityki spójności, aby złagodzić społeczno-gospodarcze skutki transformacji w - najbardziej dotkniętych nimi regionach. Ponadto Szwecja może wykorzystać Europejski Fundusz Społeczny Plus, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 20 , do poprawy możliwości zatrudnienia i wzmocnienia spójności społecznej.
(29) W świetle dokonanej przez Komisję oceny Rada przeanalizowała program konwergencji na 2022 r., a jej opinia 21 znajduje odzwierciedlenie w zaleceniu 1,
(30) W świetle dokonanej przez Komisję szczegółowej oceny sytuacji i powyższej oceny Rada przeanalizowała krajowy program reform na 2022 r. i program konwergencji na 2022 r. Zalecenia Rady na mocy art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 znajdują odzwierciedlenie w zaleceniach 1 i 2. Polityki, o których mowa w zaleceniach 1 i 2, pomagają między innymi przeciwdziałać zakłóceniom równowagi związanym ze słabo działającym rynkiem nieruchomości mieszkalnych i zawyżonymi cenami nieruchomości mieszkalnych w połączeniu ze stale rosnącym zadłużeniem gospodarstw domowych,
NINIEJSZYM ZALECA Szwecji podjęcie w latach 2022 i 2023 działań mających na celu:
1 Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.
2 Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25.
3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).
4 Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony (Dz.U. L 71 z 4.3.2022, s. 1).
5 Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami (Dz.U. L 212 z 7.8.2001, s. 12).
6 Zalecenie Rady z dnia 18 czerwca 2021 r. zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Szwecję programu konwergencji na 2021 r. (Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 131).
7 Szacunki dotyczące kursu polityki fiskalnej i jego elementów zawarte w niniejszym zaleceniu są szacunkami Komisji opartymi na założeniach leżących u podstaw prognozy Komisji z wiosny 2022 r. Szacunki Komisji dotyczące średniookresowego potencjalnego wzrostu nie uwzględniają pozytywnego wpływu reform, które są częścią planu odbudowy i zwiększania odporności i mogą pobudzić potencjalny wzrost.
8 Niefinansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ani innych funduszy unijnych.
9 Dok. ST 7772/2022; ST 7772/2022 ADD 1.
10 Zalecenie Rady z dnia 20 lipca 2020 r. w sprawie krajowego programu reform Szwecji na 2020 r., zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Szwecję programu konwergencji na 2020 r. (Dz.U. C 282 z 26.8.2020, s. 177).
11 Dane liczbowe odzwierciedlają poziom rocznych kosztów budżetowych tych środków wprowadzanych od jesieni 2021 r., w tym bieżących dochodów i wydatków, a także - w stosownych przypadkach - środków w zakresie nakładów inwestycyjnych.
12 Udział wydatków gospodarstw domowych na energię mierzy się wagą składnika energii w koszyku HICP.
13 Zakłada się, że łączna liczba wysiedleńców, którzy dotrą z Ukrainy do Unii, osiągnie stopniowo 6 mln do końca 2022 r., a ich rozmieszczenie geograficzne szacuje się na podstawie wielkości istniejącej diaspory, względnej liczby ludności przyjmującego państwa członkowskiego oraz rzeczywistego rozmieszczenia wysiedleńców z Ukrainy w całej Unii od marca 2022 r. W przypadku kosztów budżetowych na osobę szacunki opierają się na modelu mikrosymulacyjnym Euromod opracowanym przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji, z uwzględnieniem zarówno transferów pieniężnych, do których osoby te mogą być uprawnione, jak i świadczeń rzeczowych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna.
14 Ujemna (dodatnia) wartość wskaźnika odpowiada nadwyżce (niedoborowi) wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na ekspansywną (restrykcyjną) politykę fiskalną.
15 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane z zasobów krajowych będą miały neutralny wpływ, który wyniesie 0,0 punktu procentowego PKB.
16 Ujemna (dodatnia) wartość wskaźnika odpowiada nadwyżce (niedoborowi) wzrostu wydatków pierwotnych w porównaniu ze średniookresowym wzrostem gospodarczym, wskazując na ekspansywną (restrykcyjną) politykę fiskalną.
17 Prognozuje się, że inne wydatki kapitałowe finansowane z zasobów krajowych będą miały neutralny wpływ, który wyniesie 0,0 punktu procentowego PKB.
18 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 159).
19 Eurostat (2020), udział importu z Rosji w łącznym imporcie gazu ziemnego, surowej ropy naftowej i węgla kamiennego. Średnia wielkość całkowitego importu dla UE-27 opiera się na wielkości importu spoza UE-27. W przypadku Szwecji całkowity import obejmuje handel wewnątrzunijny. Dane dla ropy naftowej nie obejmują produktów rafinowanych.
20 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 (Dz.U. L 231 z 30.6.2021, s. 21).
21 Na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97.
