ÓSME ROCZNE SPRAWOZDANIE PRZYGOTOWANE ZGODNIE Z KLAUZULĄ OPERACYJNĄ NR 8 KODEKSU POSTĘPOWANIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE WYWOZU UZBROJENIA(2006/C 250/01)
(Dz.U.UE C z dnia 16 października 2006 r.)
WPROWADZENIE
Kodeks postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu uzbrojenia został przyjęty dnia 8 czerwca 1998 r. W kodeksie ustalono osiem kryteriów wywozu broni konwencjonalnej oraz procedurę notyfikacji decyzji odmownych wymagającą od państw członkowskich konsultacji przed ewentualnym wydaniem zezwolenia wbrew wcześniejszej decyzji odmownej innego państwa członkowskiego. Od czasu jego przyjęcia kodeks w znaczący sposób przyczynił się do harmonizacji krajowej polityki w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia.
Ósmy rok funkcjonowania europejskiego kodeksu postępowania ponownie przyniósł znaczący postęp w jego wdrażaniu. Dzięki podjęciu wielu nowych i ważnych kroków kodeks stosowany jest jeszcze rygorystyczniej i szerzej. Wprowadzone zmiany ponownie potwierdzają status kodeksu jako najbardziej wszechstronnego międzynarodowego systemu kontroli wywozu uzbrojenia.
Do kryteriów i zasad kodeksu dostosowały się oficjalnie Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Kanada, Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia, Norwegia oraz Rumunia.
Nie ustają starania, by jeszcze bardziej podnieść jakość sprawozdania rocznego; dlatego też w niniejszym, ósmym sprawozdaniu tablica A zawiera osobną część przeznaczoną na tabele ilustrujące wywozy do miejsc przeznaczenia objętych embargiem. Tablica B składa się z dwóch części: pierwsza pokazuje liczbę konsultacji zainicjowanych i uzyskanych przez państwa członkowskie, druga - liczbę konsultacji przypadających na państwo przeznaczenia. Osobna tablica (tablica D) zawiera informacje o działaniach zewnętrznych podejmowanych w zakresie broni konwencjonalnej przez UE lub - w ramach stosunków dwustronnych - przez państwa członkowskie w roku 2005.
I. PRZEGLĄD ÓSMEGO ROKU STOSOWANIA KODEKSU
1. Przegląd kodeksu postępowania
Dyskusje na temat weryfikacji kodeksu prowadzone na szczeblu technicznym zakończyły się w czerwcu 2005 r., a stworzony w ich wyniku projekt wspólnego stanowiska to w dużym stopniu uaktualniona i ulepszona wersja kodeksu o głębszym i szerszym zakresie stosowania. Gdy jednak redagowany był niniejszy dokument, Rada nadal oczekiwała stosownej okazji, by przyjąć wspomniany projekt wspólnego stanowiska. Tymczasem Grupa Robocza ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) wzmożyła prace nad samym przewodnikiem po kodeksie (patrz: pkt I.2 poniżej) oraz nad innymi kwestiami, z myślą o dalszym zbliżeniu krajowych procedur i zasad postępowania na podstawie istniejącego kodeksu.
2. Przewodnik po kodeksie
Przewodnik jest podstawową instrukcją podsumowującą uzgodnione wytyczne stosowania klauzul operacyjnych kodeksu. Jest regularnie aktualizowany przez grupę roboczą COARM i jest skierowany przede wszystkim do urzędników wydających zezwolenia na wywóz; tym samym istotnie przyczynia się do pragmatycznego harmonizowania działań w codziennej pracy. Jest dostępny na internetowej stronie Rady w zakładce "Polityki", część "Polityka zagraniczna", rozdział "Kontrola bezpieczeństwa przy wywozie" (http:/www.consilium.europa. eu/export-controls). Przez cały okres 2005-2006 notyfikacje krajowe oraz konsultacje dwustronne dokonywały się niemal codziennie za pośrednictwem elektronicznego systemu Unii Europejskiej COREU; informacje są dystrybuowane w jasnej formie i bez opóźnień, co zapewnia przejrzystość polityki wywozu uzbrojenia prowadzonej przez państwa członkowskie wobec określonych państw trzecich, stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia, i określonych użytkowników końcowych. Państwa członkowskie wciąż systematycznie aktualizują swoje wykazy notyfikowanych decyzji odmownych. Wykazy te, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych UE. Zarządza nią Sekretariat Generalny Rady, a jej obecny rozwój idzie w kierunku dynamicznego systemu odzwierciedlającego politykę państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu uzbrojenia.
a) Najlepsze rozwiązania w zakresie wydawania certyfikatów użytkownika końcowego
Doceniając zmiany zachodzące w innych systemach kontroli, najlepsze rozwiązania w zakresie wydawania certyfikatów użytkownika końcowego, zawarte w rozdziale 2 przewodnika, dostosowano do orientacyjnego zestawienia danych uwierzytelniających użytkownika końcowego, które zostało uzgodnione podczas plenarnego posiedzenia członków Porozumienia Wassenaar w grudniu 2005 r. By dodatkowo udoskonalić i poszerzyć najlepsze rozwiązania w tym względzie, rozpoczęto wśród państw członkowskich przegląd krajowych wymagań dotyczących certyfikatów użytkownika końcowego i krajowej polityki ich wydawania; celem przeglądu było określenie ewentualnych podobieństw w poszczególnych elementach lub podejściu.
b) Najlepsze rozwiązania dotyczące interpretacji kryteriów
Najlepsze rozwiązania w tej dziedzinie zebrano po to, aby wśród państw członkowskich bardziej ujednolicić stosowanie kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia; w tym celu określono czynniki, które należy uwzględnić podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Wspomniane rozwiązania skierowane są do urzędników wydających zezwolenia na wywóz i innych urzędników pracujących w departamentach i agencjach rządowych, bowiem to na ich doświadczeniu w kwestiach m.in. regionalnych, prawnych (np. prawa człowieka, międzynarodowe prawo publiczne), technicznych, wojskowych oraz dotyczących rozwoju czy bezpieczeństwa opierać się powinien proces decyzyjny.
Po tym, jak we wrześniu 2005 r. przyjęto najlepsze rozwiązania dotyczące interpretacji kryterium 8 kodeksu postępowania, w czerwcu 2006 r. zostały uzgodnione przez państwa członkowskie najlepsze rozwiązania dotyczące interpretacji kryterium 2 (prawa człowieka) oraz kryterium 7 (ryzyko zmiany przeznaczenia sprzętu wojskowego). W czerwcu 2006 r. podjęto decyzję o rozpoczęciu prac nad najlepszymi rozwiązaniami dotyczącymi kryteriów 3 i 4.
3. Działania zewnętrzne
W roku 2004 uzgodniono mechanizm lepszego koordynowania działań, jakie państwa członkowskie podejmują w kontaktach zewnętrznych, by propagować zasady i kryteria kodeksu wśród państw kandydujących i innych państw trzecich; zgodnie z tym mechanizmem podjęto liczne kroki. Mechanizm ten obejmuje m.in. bazę danych z informacjami, które dotyczą działań krajowych wobec takich państw i pomagają państwom członkowskim lepszej uszeregować i zaplanować swoje starania na tym polu, a także propagować działania wspólne. Aby uzyskać możliwie dokładny obraz pomocy udzielanej przez państwa członkowskie i UE przy kontroli wywozu, wspomnianą bazę danych przekształcono tak, by dodatkowo zawierała odrębną tabelę przeznaczoną na informacje o pomocy przy kontroli wywozu broni masowego rażenia i by dzięki temu na podstawie obu tabel można było zebrać informacje o całej pomocy przy kontroli wywozu do określonego miejsca docelowego.
a) Kampania korespondencyjna
Po pierwszej turze korespondencji z państwami trzecimi w listopadzie 2004 r., w kwietniu 2006 r. grupa robocza COARM sporządziła i rozesłała pisma (które podpisał osobisty przedstawiciel Wysokiego Przedstawiciela zajmujący się kwestiami nierozprzestrzeniania BMR) do władz Albanii, Białorusi, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Mołdawii, Czarnogóry (pismo z lipca 2006 r. w związku z uzyskaniem niepodległości przez Czarnogórę), Serbii, Szwajcarii, Turcji i Ukrainy, informujące te państwa o ostatnich działaniach i wydarzeniach na forum grupy roboczej oraz ponownie wyrażające pragnienie Unii Europejskiej, by z zainteresowanymi państwami zacieśnić dialog o praktycznym stosowaniu kodeksu. W tym samym duchu przekazano adresatom także wykaz urzędników w państwach członkowskich i instytucjach UE, którzy służą pomocą w razie konkretnych pytań pojawiających się w bieżącym stosowaniu procedur wydawania zezwoleń. Spośród adresatów pisma z kwietnia 2006 r. kilku już odpowiedziało pozytywnie i dostarczyło dane urzędników kontaktowych ze swojej administracji krajowej.
b) Seminarium zorganizowane przez prezydencję
W dniu 4 maja 2006 r. w Wiedniu odbyło się otwarte seminarium dla państw Bałkanów Zachodnich na temat kontroli wywozu broni konwencjonalnej i produktów podwójnego zastosowania, którego gospodarzami były prezydencja austriacka oraz Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI). Poza tym prezydencja, liczne państwa członkowskie oraz Biuro Osobistego Przedstawiciela ds. Nierozprzestrzeniania BMR zorganizowały wspólne otwarte seminaria z niektórymi z wyżej wymienionych państw, a także z Gruzją, Mołdawią, Turcją i Ukrainą. Odbyły się także otwarte seminaria z bardziej oddalonymi państwami (Chinami, Indiami i Republiką Korei). Informacje szczegółowe o seminariach na temat kontroli wywozu broni konwencjonalnej zorganizowanych przez UE i państwa członkowskie w roku 2005 zebrane są w tabeli D, załączonej do niniejszego sprawozdania.
c) Spotkania trojki
Z ramienia grupy roboczej COARM austriacka prezydencja grupy zorganizowała spotkania trojki ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą, Federacją Rosyjską, Ukrainą i Norwegią w ramach dialogu politycznego o wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Przeprowadzono owocne dyskusje z tymi krajami, dotyczące ogólnie kontroli wywozu uzbrojenia, a w szczególności kodeksu postępowania. Na spotkaniach z Norwegią doszło do wymiany informacji o decyzjach odmownych wydanych przez każdą ze stron, zgodnie z porozumieniem osiągniętym z tym państwem w listopadzie 2004 r. (roczne sprawozdanie Norwegii dostępne jest pod adresem internetowym widniejącym w tabeli C, załączonej do niniejszego sprawozdania). Podczas tych spotkań prezydencja poinformowała rozmówców o działaniach przeprowadzonych przez grupę roboczą COARM od ostatniej rundy spotkań z trojką oraz o priorytetach austriackiej prezydencji grupy roboczej w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia. Ponadto omówiono sprawy ważne dla obu stron, np. przestrzeganie zasad kontroli wywozu, kwestie kontroli oraz podania o członkostwo w Porozumieniu Wassenaar.
4. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej
Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej jest równoważny politycznemu zobowiązaniu w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W dniu 27 lutego 2006 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji Porozumienia Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym w grudniu 2005 r. Najnowsza wersja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej została opublikowana w Dzienniku Urzędowym C 66 z dnia 17 marca 2006 r. i jest dostępna pod następującym adresem internetowym: http:/www.consilium.europa.eu/export-controls (czyli na stronie Rady w zakładce "Polityki", część "Polityka zagraniczna", rozdział "Kontrola bezpieczeństwa przy wywozie").
5. Traktat o handlu bronią
W myśl zobowiązań zawartych w konkluzjach Rady z dnia 3 października 2005 r. - w których Rada zaaprobowała ideę traktatu o handlu bronią, zaapelowała o rozpoczęcie przy najbliższej okazji formalnego procesu w łonie ONZ, będącej jedynym forum zdolnym do stworzenia naprawdę powszechnego aktu, a także wyraziła przekonanie, że Unia Europejska powinna w tych przygotowaniach odgrywać aktywną rolę wraz z państwami i organizacjami regionalnymi, które mają zbieżne poglądy i znajdują się w różnych częściach świata - grupa robocza COARM stworzyła w marcu 2005 r. grupę kontaktową na niższym szczeblu, gromadzącą przedstawicieli państw członkowskich z grupy roboczej COARM i grupy roboczej CODUN.
II. REALIZACJA INNYCH DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH OKREŚLONYCH W SIÓDMYM SPRAWOZDANIU ROCZNYM - STAN BIEŻĄCY
1. Ujednolicenie sprawozdań krajowych
Choć różnice między sprawozdaniami krajowymi nadal istnieją, należy zauważyć, że podjęto dalsze kroki, by jeszcze bardziej ujednolicić procedury sprawozdawcze oraz uzyskać w pełni porównywalne dane statystyczne, zwłaszcza co do wartości faktycznego wywozu uzbrojenia. Wśród państw członkowskich rozpoczęto przegląd, który ma dać pełny obraz metod stosowanych przez państwa członkowskie do gromadzenia i przetwarzania danych krajowych i który ma pozwolić przeanalizować i wypracować wspólne zasady dostarczania wiarygodnych danych; dzięki nim zostanie maksymalnie zwiększona wartość informacyjna i porównawcza przyszłych tabel zbiorczych. W przedsięwzięciu tym szczególny nacisk położono na krajowe zasady dotyczące gromadzenia danych o faktycznym wywozie. Dlatego państwa członkowskie uzgodniły, że odbędzie się spotkanie techniczne urzędników wydających zezwolenia na wywóz i pracowników służb celnych poświęcone sposobom, jak ulepszyć gromadzenie i zwiększyć kompatybilność danych celnych, oraz porównaniu metod krajowych i analizie najlepszych rozwiązań w tej dziedzinie. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na kwestię rozbijania danych według kategorii wykazu uzbrojenia.
2. Pośrednictwo w handlu bronią
Grupa robocza COARM uzgodniła, że obowiązki co do wymiany informacji określone we wspólnym stanowisku 2003/468/ WZPiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią(1) należy realizować za pośrednictwem mechanizmu określonego w kodeksie postępowania.
W momencie powstawania tego dokumentu ustawodawstwo w pełni implementujące wspólne stanowisko obowiązuje w 20 spośród państw członkowskich i krajów przystępujących. Zgodnie z art. 5 wspomnianego wspólnego stanowiska państwa członkowskie wprowadziły odrębne rozwiązania (konkretne bazy danych) służące wymianie informacji o ustawodawstwie krajowym i wymianie informacji o zarejestrowanych pośrednikach (jeżeli dotyczy); stosowanie systemu notyfikacji i konsultacji jest obligatoryjne tylko dla tych państw członkowskich, których ustawodawstwo wymaga od pośredników, by uzyskali pisemne zezwolenie na działalność w charakterze pośrednika.
3. Kontrola użycia końcowego i weryfikacja po dostawie
Przyznając, że kontrola użycia końcowego oraz weryfikacja po dostawie są ważnym aspektem odpowiedzialnej polityki wywozu uzbrojenia, grupa robocza COARM zainicjowała wymianę informacji o krajowych zasadach w tym względzie. Choć główny nacisk spoczywa na kontroli poprzedzającej wydanie zezwolenia, państwa członkowskie uzgodniły, że będą dalej analizować, jak udoskonalić wymianę informacji, współpracę i pomoc w dziedzinie weryfikacji po dostawie.
4. Dialog z Parlamentem Europejskim
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w grudniu 2005 r. osiągnięto porozumienie co do tego, że każda prezydencja będzie starała się uczestniczyć w spotkaniach z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony (SEDE) Parlamentu Europejskiego, by informować ją o działaniach grupy roboczej COARM; w myśl tego porozumienia przewodniczący grupy roboczej COARM udał się do Parlamentu Europejskiego w dniu 24 kwietnia w celu wymienienia poglądów. Przewodniczący zdał relację z działalności grupy roboczej od ostatniego spotkania informacyjnego z podkomisją oraz poinformował o priorytetach austriackiej prezydencji grupy roboczej w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia. Otwarta wymiana poglądów oraz bardzo konkretne, praktyczne zapytania pokazały, jak ważny i potrzebny jest taki przejrzysty i budujący wzajemne zaufanie dialog z Parlamentem Europejskim, utrzymywany dzięki spotkaniom co pół roku. Z takim właśnie nastawieniem przewodniczący grupy roboczej COARM zaprosił posła Raoula Romevę, sprawozdawcę zajmującego się 7. sprawozdaniem rocznym na temat europejskiego kodeksu postępowania w sprawie wywozu uzbrojenia, na nieoficjalne spotkanie przed czerwcowym posiedzeniem grupy roboczej.
III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ
Osiem lat stosowania kodeksu postępowania pokazało, że podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej są na dobre wprowadzone w życie. Jednakże nadal pozostaje wiele do zrobienia w pewnych dziedzinach, którymi nie zajmowano się w przeszłości lub które wymagają dalszych prac w celu skonsolidowania i rozwijania dotychczasowych osiągnięć.
Państwa członkowskie uznały, że priorytetami na najbliższą przyszłość powinny być:
1) dalsze starania o to, by wcześniej przyjmować i ujednolicić sprawozdania krajowe, a tym samym zapewnić większą jednorodność danych statystycznych przeznaczonych do sprawozdania rocznego Unii Europejskiej; dzięki temu tabele zbiorcze będą czytelniejsze i bardziej przejrzyste, ze szczególnym naciskiem na dane dotyczące wartości faktycznego wywozu;
2) dalsze starania o to, by ujednolicić krajowe procedury i zasady wydawania certyfikatów użytkownika końcowego oraz by analizować sposoby zacieśnienia współpracy w dziedzinie weryfikacji użytkowników końcowych, w tym weryfikacji po dostawie w państwach końcowego przeznaczenia, czy wywozu uzbrojenia pochodzącego z państw członkowskich UE;
3) działania podyktowane wdrożeniem wspólnego stanowiska w sprawie pośrednictwa w handlu bronią, uwzględniające różnorodne uwarunkowania ustawodawstwa krajowego i rozszerzające odpowiedni mechanizm wymiany informacji;
4) opracowanie najlepszych rozwiązań w interpretacji kryteriów: począwszy od kryterium 8, 2 i 7, a skończywszy na kryterium 3 i 4;
5) dalsze działania propagujące traktat o handlu bronią, prowadzone m.in. za pośrednictwem grupy kontaktowej tego traktatu;
6) kontynuacja polityki propagującej zasady i kryteria kodeksu postępowania wśród państw trzecich, zwłaszcza tych, które dostosowały się do wymogów kodeksu, oraz pomoc w ich praktycznej realizacji, m.in. przez praktyczną i techniczną pomoc zmierzającą do zharmonizowania postępowania w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia;
7) dalsze rozwijanie dialogu z Parlamentem Europejskim;
8) nieprzerwana ścisła współpraca i stałe konsultacje z zainteresowanymi stronami trzecimi, w tym z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz przemysłem zbrojeniowym.
______
(1) Dz.U. L 156 z 25.6.2003, str. 79.
