Do art. 1 ust. (1).
Do art. 1 ust. (3).
Do art. 2 ust. (1) pkt 2).
Do art. 2 ust. (1) pkt 36).
Do art. 2 ust. (2).
Do art. 4 ust. (1) pkt 1).
Do art. 4 ust. (1) pkt 2).
Do art. 4 ust. (2).
Przykłady.
Przykład 1: Spółce akcyjnej, posiadającej między innymi przedsiębiorstwo określone w art. 4 ust. (2), ustalono na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg handlowych dochód podatkowy w sumie 400.000 zł, przy czym stwierdzono, że jej przychody brutto wynosiły:
| a) | z przedsiębiorstwa korzystającego z ulg | zł | 2.000.000.- | |
| b) | z innego przedsiębiorstwa (nie korzystającego z ulg) | " | 1.300.000.- | |
| c) | z domów czynszowych | " | 200.000.- | |
| d) | z papierów wartościowych | " | 80.000.- | |
| e) | odsetki czynne od lokat pieniężnych | " | 100.000 - | |
| f) | zysk książkowy na sprzedaży nieruchomości | " | 300.000.- | |
| g) | różne inne przychody | " | 20.000.- | |
| razem: | zł | 4.000.000.- | ||
W tym wypadku stosunek przychodu brutto z przedsiębiorstwa określonego w art. 4 ust. (2) do sumy wszystkich przychodów brutto spółki przedstawia się jak 1:2, wobec czego zwolnieniu od podatku dochodowego podlega połowa ustalonego dochodu podatkowego, tj. 200.000 zł.
Przykład 2: Właściciel przedsiębiorstwa określonego w art. 4 ust. (2), architekt, posiada nadto: podobne przedsiębiorstwo nie korzystające z ulg, willę, udziały w dwóch spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, a żona jego posiada papiery wartościowe i wierzytelność hipoteczną. Prowadzone przez niego księgi handlowe obejmują obydwa przedsiębiorstwa i udziały w wymienionych spółkach. Na podstawie tych ksiąg ustalono dochód ze źródeł nimi objętych w sumie 85.000 zł; z innych należących do płatnika źródeł dochodu (wolny zawód, willa) obliczono dochód w sumie 35.000 zł oraz doliczono płatnikowi dochody ze źródeł należących do jego żony w kwocie 10.000 zł; razem więc dochód podatkowy wynosi 130.000 zł. Przy ustalaniu dochodu wolnego od podatku w myśl art. 4 ust. (2) bierze się pod uwagę dochód i przychody brutto wyprowadzone z ksiąg handlowych. Jeżeli więc przychód brutto przedsiębiorstwa korzystającego z ulg wynosił np. 500.000 zł, a przychody brutto z pozostałych, objętych księgami, źródeł (drugie przedsiębiorstwo i udziały w spółkach) wynosiły łącznie 300.000 zł, to stosunek przychodu z pierwszego źródła do sumy wszystkich przychodów książkowych przedstawia się jak 5: 8; w tym stosunku podlega zwolnieniu od podatku dochód uzyskany przez płatnika ze źródeł objętych księgami, a więc:
| 85.000 X 5 | = 53.125 zł. |
| 8 |
Przykład 3: Do przedsiębiorstwa (osoby prawnej lub fizycznej) należą dwa zakłady przemysłowe: jeden znajduje się na obszarze Centralnego Okręgu Przemysłowego, drugi poza tym obszarem.
Innych źródeł dochodu oprócz przedsiębiorstwa płatnik nie posiada.
Zakład położony w Centralnym Okręgu Przemysłowym przekazuje produkowane przez się półfabrykaty drugiemu zakładowi do dalszego przerobu.
Przypadające na zakłady przychody brutto kształtują się następująco:
Zakład znajdujący się w Centralnym Okręgu Przemysłowym.
Wartość półfabrykatów przekazanych drugiemu zakładowi zł 2.500.000.-
Zakład znajdujący się poza obszarem Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Przychód brutto ze sprzedaży wyrobów gotowych zł 5.000.000.-
Stosunek przychodu brutto przypadającego na zakład położony w Centralnym Okręgu Przemysłowym (2.500.000 zł) do ogólnego przychodu brutto przedsiębiorstwa (5.000.000 zł + + 2.500.000 zł = 7.500.000 zł) wynosi 1:3.
Dochód podlegający opodatkowaniu ustalono w sumie 600.000 zł. Zwolnieniu od podatku podlega 1/3 dochodu, czyli 200.000 zł.
Przykład 4: Na podstawie ksiąg handlowych przedsiębiorstwa określonego w art. 4 ust. (2) ustalono za dany rok operacyjny stratę w sumie 60.000 zł. Spólnik (jawny) tego przedsiębiorstwa, posiadający w nim 40% wkładu, osiągnął w tym samym roku dochody z innych źródeł: z majątku ziemskiego według oddzielnych ksiąg gospodarczych 32.800 zł, z domu czynszowego 17.000 zł i z dywidend od posiadanych akcyj 4.000 zł. W zeznaniu o dochodzie płatnik ten potrącił z dochodu zapłaconą cenę emisyjną nabytych akcyj (tytułem ulgi z art. 20) w kwocie 14.200 zł oraz odsetki od swego zadłużenia wynoszące 10.000 zł. Ustalenie podstaw wymiaru podatku dochodowego dla tego płatnika przedstawia się następująco:
| Z ogólnego dochodu w sumie | zł | 53.800.- | ||
| należy potrącić: | ||||
| a) dywidendy od akcyj (art. 5 ustawy o podatku dochodowym) | zł | 4.000.- | ||
| b) odsetki od zadłużenia (art. 10 ustawy o podatku dochodowym | " | 10.000.- | ||
| c) cenę emisyjną nabytych akcyj (art. 20) | " | 14.200.- | ||
| d) stratę wynikłą z prowadzenia przedsiębiorstwa (art. 9 ustawy o podatku dochodowym) | " | 24.000.- | zł | 52.200.- |
| pozostaje dochód: | zł | 1.600.- | ||
Do art. 7.
Do art. 9.
Do art. 10 ust. (1).
Do art. 11.
- jeżeli te inwestycje zostały lub będą dokonane w okresie od dnia 15 kwietnia 1938 r. do dnia 31 grudnia 1942 r.
Do art. 14 ust. (1) pkt 1).
Do art. 14 ust. (1) pkt 2).
Przykłady.
Przykład 1: Spółka z ogr. odp., posiadająca rafinerię i kopalnię ropy naftowej, podjęła wiercenia poszukiwawcze; rok operacyjny zamknęła zyskiem w sumie 220.000 zł - po uwzględnieniu ustawowych doliczeń jej dochód podatkowy ustalono w sumie 240.000 zł. Suma wszystkich przychodów brutto tej spółki (nie wyłączając nadzwyczajnych przychodów w rozumieniu art. 7 ustawy o podatku dochodowym) wynosi według ksiąg handlowych 3.000.000 zł; mieszczą się w niej:
| a) | przychód brutto ze sprzedaży ropy pochodzącej z szybów poszukiwawczych | zł | 150.000.- | |
| b) | przychód brutto ze sprzedaży produktów uzyskanych z przerobu tej ropy | " | 550.000.- | |
| razem: | zł | 700.000.- | ||
Ponieważ stosunek wymienionych pod a) i b) przychodów brutto do sumy wszystkich przychodów brutto spółki przedstawia się jak 7 : 30, zwolnieniu od podatku dochodowego podlega 7/30 części dochodu podatkowego, czyli 56.000 zł.
Przykład 2: Właściciel trzech szybów naftowych poszukiwawczych eksploatuje także pięć szybów nieposzukiwawczych i prowadzi księgi, obejmujące wszystkie źródła dochodu. Wykazują one z końcem roku przychody brutto ze sprzedaży ropy praż z czynszów za dzierżawę gruntów w ogólnej sumie 680.000 zł, w czym mieści się przychód ze sprzedaży ropy pochodzącej z otworów poszukiwawczych w kwocie 120.000 zł
Dochód płatnika ustalono w sumie 60.000 zł. Wobec tego, że stosunek przychodu ze sprzedaży ropy pochodzącej z otworów poszukiwawczych do sumy wszystkich przychodów objętych księgami przedstawia się jak 3 : 17, zwolnieniu od podatku dochodowego podlegają w tym przypadku 3/17 części dochodu ustalonego na podstawie ksiąg tj.
| 60.000 X 3 | = 10.588,23 zł. |
| 17 |
Do art. 16 ust. (1).
Do art. 16 ust. (2).
- służy prawo potrącenia z dochodu, podlegającego podatkowi dochodowemu z działu I, kosztów nakładów wymienionych w art. 18 pkt 1), jeżeli te nakłady są potrzebne do powstania, powiększenia lub ulepszenia wytwórni wymienionych w pkt 1) i 7) albo do powstania zakładów wymienionych w pkt 2) do 6) i w pkt 8).
Do art. 19.
Do art. 20 ust. (1) i (2).
Do art. 21 ust. (5).
Przykład.
| Płatnik uzyskał dochód podatkowy w sumie | zł | 100.000.- |
| Przypadający od tej sumy podatek wynosi w myśl skali z art. 23 ustawy o podatku dochodowym | zł | 25.044.- |
| Z tytułu poczynionych inwestycji służy temu płatnikowi prawo potrącenia z dochodu powyższego sumy | zł | 90.000.- |
| Pozostaje zatem do opodatkowania suma | zł | 10.000.- |
Dla obliczenia podatku, przypadającego od tej sumy (zł 10.000), ustala się stosunek procentowy sumy złotych 25.044 do sumy złotych 100,000. Wynosi on 25,04%. Tę stopę należy zastosować do sumy zł 10.000, w związku z czym podatek dochodowy od sumy zł 10.000, który płatnik powinien uiścić, wyniesie zł 2,504.
Jeżeli pozostała po dokonaniu tego potrącenia suma dochodu wyniesie mniej niż 1.500 zł, dodatku komunalnego w ogóle się nie pobiera.
Do art. 23 ust. (1).
Do art. 23 ust. (3).
Przykład.
Płatnik z uposażeniem miesięcznym 1.500 zł nabył w maju 1938 r. akcje za cenę zł 8.000. W miesiącach: styczniu, lutym, marcu, kwietniu i maju 1938 r. otrzymał on więc z tytułu wynagrodzenia periodycznego 7.500 zł, a nadto w miesiącu maju otrzymał wynagrodzenie jednorazowe w kwocie 1.000 zł.
Potrącony podatek wynosi:
| od wynagrodzenia periodycznego | 1.065 | zł |
| od wynagrodzenia jednorazowego | 148 | " |
| razem | 1.213 | zł |
Kwotę przypadającą do zwrotu należy obliczyć w sposób następujący:
| Wynagrodzenie periodyczne w stosunku rocznym (1.500 X 12) | 18.000 | zł |
| Otrzymane wynagrodzenie jednorazowe | 1.000 | " |
| razem | 19.000 | zł |
Stopa procentowa podatku od rocznego wynagrodzenia 19.000 zł wynosi 14,8%.
Suma podlegająca zwrotowi wynosi więc 14,8% od sumy 8.000 zł, czyli 1.184 zł.
Do art. 24 ust. (1).
Do art. 24 ust. (2).
Do art. 24 ust. (4).
Do art. 25 ust. (1) i (4).
Do art. 25 ust. (2).
Do art. 26 ust. (1).
Przykład.
Płatnik uzyskał w roku 1938 dochód z następujących źródeł:
| 1) ze źródeł, podlegających opodatkowaniu według działu I ustawy o podatku dochodowym | zł | 5.000 |
| 2) z wynagrodzeń, podlegających opodatkowaniu według działu II ustawy o podatku dochodowym | zł | 12.000 |
| 3) z wynagrodzeń podlegających podatkowi specjalnemu | zł | 6.000 |
| razem | zł | 23.000 |
W roku 1938 płatnik ten wybudował dom mieszkalny za 30.000 zł. Służy mu zatem prawo potrącenia z powyższego ogólnego dochodu (zł 23.000) uzyskanego w roku 1938, sumy zł 23.000, i co nastąpi: do wysokości zł 5.000 z dochodu ż działu I, do wysokości zł 12.000 z wynagrodzeń, podlegających podatkowi dochodowemu z działu II, a do wysokości zł 6.000 z wynagrodzeń, podlegających podatkowi specjalnemu. Suma zł 7.000 pozostaje do potrącenia z dochodu ogólnego, który płatnik uzyska w roku 1939.
Przykład.
Płatnik uzyskał w roku 1938 dochód z tych samych kategorii źródeł i w tej samej wysokości, które przyjęte zostały w przykładzie, przytoczonym w ust. (1).
Płatnik ten wydatkował w roku 1938 na koszty budowy domu sumę zł 4.500. Może on więc żądać potrącenia sumy zł 4.500 Według własnego wyboru, tylko: albo z dochodu (dział I) zł 5.000, albo z wynagrodzeń w kwocie zł 12.000, podlegających podatkowi dochodowemu z działu, II, albo też z wynagrodzeń w kwocie zł 6.000, podlegających podatkowi specjalnemu.
Przykład.
Płatnik uzyskał w roku 1938 dochód z tych samych kategorii źródeł i w tej samej wysokości, które przyjęte zostały w przykładzie, przytoczonym w ust. (1).
Płatnik ten wydatkował w roku 1938 na koszty budowy domu sumę zł 7.000. Może on więc żądać potrącenia sumy złotych 7.009, według własnego wyboru, w jeden z następujących sposobów:
Do art. 26 ust. (3).
Do art. 27.
Do art. 32 ust. (1).
Do art. 32 ust. (2) - (4).
Do art. 35.
Do art. 36.
Do art. 40.
Do art. 41 ust. (1).
Przykład pierwszy.
Płatnikowi z uposażeniem miesięcznym zł 2.000 potrącono tytułem podatku dochodowego w ciągu miesięcy styczeń - maj 1938 r. zł 1.840. Płatnik ten nabył w maju 1938 r. samochód w cenie zł 6.000, płacąc całą cenę. Tytułem ulgi przypada mu więc do zwrotu suma zł 1.200 (20% ceny samochodu). Ponieważ suma ta znajduje w całości pokrycie w sumie podatku, potrąconego za pierwsze pięć miesięcy 1938 r. (zł 1.840), płatnik może wnieść podanie o przyznanie ulgi natychmiast po nabyciu samochodu.
Przykład drugi.
Płatnik z uposażeniem miesięcznym zł 2.000, otrzymywanym od 1 stycznia 1938 r., nabył w maju 1938 r. samochód w cenie zł 15.000, płacąc całą cenę. Suma przypadająca płatnikowi do zwrotu wynosi zł 3.000 (20% ceny samochodu). Znajdzie ona pokrycie dopiero w sumie podatku, potrąconego za miesiące styczeń - sierpień 1938 r. (zł 3.312). Płatnik ten może więc wnieść podanie o zwrot podatku w sierpniu lub wrześniu 1938 r., w zależności od tego, czy pobiera on wynagrodzenie z góry czy z dołu.
Do art. 43.
W piątek, 19 grudnia 2025 roku, Senat przyjął bez poprawek uchwalone na początku grudnia przez Sejm bardzo istotne zmiany w przepisach dla pracodawców obowiązanych do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Odnoszą się one do tych podmiotów, w których nie działają organizacje związkowe. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.
Marek Rotkiewicz 19.12.2025Nowe okresy wliczane do okresu zatrudnienia mogą wpłynąć na wymiar urlopów wypoczynkowych osób, które jeszcze nie mają prawa do 26 dni urlopu rocznie. Pracownicy nie nabywają jednak prawa do rozliczenia urlopu za okres sprzed dnia objęcia pracodawcy obowiązkiem stosowania art. 302(1) Kodeksu pracy, wprowadzającego zaliczalność m.in. okresów prowadzenia działalności gospodarczej czy wykonywania zleceń do stażu pracy.
Marek Rotkiewicz 19.12.2025Wszyscy pracodawcy, także ci zatrudniający choćby jednego pracownika, będą musieli dokonać wartościowania stanowisk pracy i określić kryteria służące ustaleniu wynagrodzeń pracowników, poziomów wynagrodzeń i wzrostu wynagrodzeń. Jeszcze więcej obowiązków będą mieli średni i duzi pracodawcy, którzy będą musieli raportować lukę płacową. Zdaniem prawników, dla mikro, małych i średnich firm dostosowanie się do wymogów w zakresie wartościowania pracy czy ustalenia kryteriów poziomu i wzrostu wynagrodzeń wymagać będzie zewnętrznego wsparcia.
Grażyna J. Leśniak 18.12.2025Minister finansów i gospodarki podpisał cztery rozporządzenia wykonawcze dotyczące funkcjonowania KSeF – potwierdził we wtorek resort finansów. Rozporządzenia określają m.in.: zasady korzystania z KSeF, w tym wzór zawiadomienia ZAW-FA, przypadki, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, a także zasady wystawiania faktur uproszczonych.
Krzysztof Koślicki 16.12.2025Od 1 stycznia 2026 r. zasadą będzie prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów przy użyciu programu komputerowego. Nie będzie już można dokumentować zakupów, np. środków czystości lub materiałów biurowych, za pomocą paragonów bez NIP nabywcy. Takie zmiany przewiduje nowe rozporządzenie w sprawie PKPiR.
Marcin Szymankiewicz 15.12.2025Senat zgłosił w środę poprawki do reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Zaproponował, aby w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe było orzekanie w drugiej instancji przez grupę trzech lekarzy orzeczników. W pozostałych sprawach, zgodnie z ustawą, orzekać będzie jeden. Teraz ustawa wróci do Sejmu.
Grażyna J. Leśniak 10.12.2025| Identyfikator: | Dz.U.1938.93.636 |
| Rodzaj: | Rozporządzenie |
| Tytuł: | Wykonanie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o ulgach inwestycyjnych. |
| Data aktu: | 16/11/1938 |
| Data ogłoszenia: | 01/12/1938 |
| Data wejścia w życie: | 01/12/1938, 01/01/1939 |








