Rzesza Niemiecka-Polska. Układ o wykonaniu art. 312 Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 r. Berlin.1927.01.24.

UKŁAD POLSKO-NIEMIECKI
podpisany w Berlinie dnia 24 stycznia 1927 r. o wykonaniu art. 312 Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 r.

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

MY, IGNACY MOŚCICKI,

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

Wszem wobec i każdemu zosobna, komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy:

Dnia dwudziestego czwartego stycznia tysiąc dziewięćset dwudziestego siódmego roku podpisany został w Berlinie pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Rzeszy Niemieckiej układ o wykonaniu art. 312 Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 r. wraz z protokółem posiedzenia do tegoż układu, o następującem brzmieniu dosłownem:

UKŁAD

o wykonaniu artykułu 312 Traktatu Wersalskiego z dn. 26 czerwca 1919 r.

W celu zawarcia układu o wykonaniu artykułu 312 Traktatu Wersalskiego w stosunku między Rzeszą Niemiecką i Wolnem Miastem Gdańskiem, a, o ile idzie o funkcjonariuszy kolejowych na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, także między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką, zamianowały swoimi Pełnomocnikami:

POLSKA:

Pana Dr. Witolda Prądzyńskiego, Członka Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej,

Pana Dr. Mieczysława Marchlewskiego, Radcę Legacyjnego,

którzy na podstawie artykułu 104 ustęp 6 Traktatu Wersalskiego działają za Wolne Miasto Gdańsk, jako Stronę umowną, oraz odnośnie do ubezpieczenia funkcjonariuszy kolejowych (art. III niniejszego układu) także za Polskę, jako Stronę umowną;

NIEMCY:

Pana Dr. Erich Wallroth, Dyrektora Ministerjalnego w Urzędzie Spraw Zagranicznych,

Pana Andreas Grieser, Dyrektora Ministerialnego w Ministerstwie Pracy Rzeszy.

Pełnomocnicy, po zbadaniu swoich pełnomocnictw, które uznano za dobre i należy że, postanowili zgodnie:

Artykuł  I

A.

Ubezpieczenie na wypadek choroby.

§  1.
Istnieje zgodność co do tego, że nie jest potrzebne układanie się w sprawie ubezpieczenia na wypadek choroby i że niema w tym zakresie wzajemnych roszczeń.

B.

Ubezpieczenie od wypadków.

§  2.
Wolne Miasto Gdańsk przejmuje stosownie do obowiązujących na jego obszarze przepisów prawnych:
1)
od 1 stycznia 1924 r. odszkodowanie uprawnionych, którzy w tym dniu mieli na obszarze Wolnego Miasta Gdańska swe miejsce zamieszkania, bez względu na ich przynależność państwową, jeżeli w tym dniu niemiecka instytucja ubezpieczenia od wypadków w przemyśle była zobowiązana do udzielania świadczeń;
2)
od 1 stycznia 1923 r. odszkodowanie uprawnionych, którzy w tym dniu mieli na obszarze Wolnego Miasta Gdańska swe miejsce zamieszkania, bez względu na ich przynależność państwową, jeżeli w tym dniu niemiecka instytucja ubezpieczenia od wypadków w rolnictwie była zobowiązana do udzielania świadczeń.

Przez uprawnionych rozumie się nietylko rencistów, których renty w dniu przełomowym były już ustalone, ale również te osoby, którym później przyznano albo przyzna się rentę za wypadek, który zdarzył się przed tym dniem.

§  3.
Odszkodowania, przypadające za czas przed dniami przełomowemi, wymienionemi w § 2 (zaległe renty, koszty leczenia i t. p.), obciążają tę niemiecką instytucję ubezpieczeniową, która była wtedy zobowiązana do udzielenia odszkodowania za skutki wypadku.

C.

Ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy i na rzecz pozostałych członków rodziny.

§  4.
Wolne Miasto Gdańsk przejmuje, stosownie do przepisów prawnych, obowiązujących na jego obszarze, od 1 stycznia 1923 r. świadczenia z ubezpieczenia na wypadek niezdolności do pracy i na rzecz pozostałych członków rodzin wobec tych uprawnionych, którzy w dniu tym mieli swe miejsce zamieszkania na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, bez względu na ich przynależność państwową, jeżeli w tym dniu niemiecka instytucja ubezpieczeniowa była obowiązana do udzielania świadczeń.

Przez świadczenia, określone w pierwszym ustępie, rozumie się także świadczenia, które zostały lub zostaną ustalone po tym dniu za okres czasu, obejmujący również dzień 1 stycznia 1923 r.

§  5.
Odpowiednie zastosowanie znajduje § 3.
§  6.
Dopłaty państwowe do rent, które mają być przejęte przez Gdańsk, ponosi od dnia 1 stycznia 1923 roku Wolne Miasto Gdańsk. Podobnie ponosi Wolne Miasto Gdańsk dopłaty państwowe do rent, które, począwszy od dnia 1 stycznia 1923 r., ustala instytucja ubezpieczeniowa, utworzona na jego obszarze.
§  7.
Składki, wpłacone prawomocnie za czas do 31 grudnia 1922 r. do niemieckich Krajowych Zakładów Ubezpieczeń i zakładów odrębnych, podobnie jak i okoliczności zastępcze, które winny być traktowane narówni z niemi, będą uwzględnione przez instytucje ubezpieczeniowe i władze ubezpieczeniowe Wolnego Miasta Gdańska przy ustalaniu prawa do renty i obliczaniu świadczeń ubezpieczeniowych stosownie do obowiązujących w Gdańsku przepisów prawnych, jeżeli ubezpieczony miał w dniu przełomowym swe miejsce zamieszkania na obszarze Wolnego Miasta Gdańska albo w wypadku, gdy umarł przed tym dniem, jeżeli pozostali członkowie jego rodziny mieli w dniu przełomowym miejsce zamieszkania na obszarze Wolnego Miasta Gdańska. Z tytułu wymienionych wyżej składek lub okoliczności zastępczych nie można wysnuwać żadnych roszczeń do niemieckich instytucyj ubezpieczeniowych.

D.

Ubezpieczenie pracowników.

§  8.
Wolne Miasto Gdańsk przyjmuje stosownie do przepisów prawnych, obowiązujących na jego obszarze, od dnia 1 grudnia 1923 r. świadczenia z ubezpieczenia pracowników wobec uprawnionych, którzy w dniu tym mieli miejsce zamieszkania na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, ze względu na ich. przynależność państwową, jeżeli w dniu tym niemiecka instytucja ubezpieczeniowa była zobowiązana do udzielania świadczeń.

Przez świadczenia, określone w ustępie pierwszym, rozumie się także te świadczenia, które zostały lub zostaną ustalone po tym dniu za okres czasu, obejmujący również dzień 1 grudnia 1923 r.

§  9.
Odpowiednie zastosowanie znajduje § 3.
§  10.
Składki, wpłacone prawomocnie za czas do 30 listopada 1923 r. do niemieckiego Zakładu Ubezpieczeń Rzeszy albo do niemieckich kas zastępczych ubezpieczenia pracowników, podobnie jak i okoliczności zastępcze, które winny być traktowane narówni z niemi, będą uwzględnione przez instytucje ubezpieczeniowe i władze ubezpieczeniowe Wolnego Miasta Gdańska przy ustalaniu prawa do renty i obliczaniu świadczeń ubezpieczeniowych stosownie do przepisów prawnych, obowiązujących w Gdańsku, jeżeli ubezpieczony w dniu przełomowym miał swe miejsce zamieszkania na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, albo w wypadku, gdy już umarł przed tym dniem, jeżeli pozostali członkowie rodziny mieli w dniu przełomowym miejsce zamieszkania na wymienionym wyżej obszarze. Z tytułu wymienionych wyżej składek lub okoliczności zastępczych nie można wysnuwać żadnych roszczeń do niemieckich instytucyj ubezpieczeniowych.
§  11.
Gdańsk, nie przejmuje ekspektatyw pracowników, którzy wedle przepisów gdańskiej ustawy o ubezpieczeniu pracowników nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia, a którzy, wpłacając w dalszym ciągu składki do niemieckiej kasy zastępczej, podtrzymują nabyte w niej ekspektatywy.

Należy uważać ekspektatywy za podtrzymane również w tym wypadku, gdy składki, płatne od 1 stycznia 1924 r., zostaną wpłacone w przeciągu sześciu miesięcy po wejściu w życie niniejszego układu.

E.

Ogólne postanowienia.

§  12.
Wolne Miasto Gdańsk i Rzesza Niemiecka uznają za obowiązujące orzeczenia, wydane do dnia 1 listopada 1926 r. przez instytucje i władze ubezpieczeniowe obu Stron, o ile stały się one prawomocnymi.
§  13.
Do władz ubezpieczeniowych Wolnego Miasta Gdańska należy orzecznictwo w przedmiocie niezałatwionych prawomocnie w chwili wejścia w życie niniejszego układu wniosków o ustalenie świadczeń z ubezpieczenia od wypadków, na wypadek niezdolności do pracy lub z ubezpieczenia pracowników, których dotyczą postanowienia niniejszego układu, jeżeli według tego układu idzie o obowiązek gdańskiej instytucji ubezpieczeniowej do udzielania świadczeń. Dotyczy to również wniosków, które wpłyną w przyszłości.

Jeżeli władza ubezpieczeniowa wyda orzeczenie, skazujące gdańską instytucję ubezpieczeniową, to może ona również ewentualnie uznać niemiecką instytucję ubezpieczeniową za zobowiązaną do świadczeń za okres, poprzedzający dzień przełomowy; winna w tym wypadku zaprosić ją do udziału w postępowaniu. Jeżeli władza ubezpieczeniowa nie wyda orzeczenia, skazującego gdańską instytucję ubezpieczeniową, lecz nabierze przekonania, że niemiecka instytucja ubezpieczeniowa jest zobowiązana do udzielania świadczeń, wówczas winna odstąpić akta Urzędowi Ubezpieczeń Rzeszy.

§  14.
Władze i instytucje ubezpieczeniowe Wolnego Miasta Gdańska i Rzeszy Niemieckiej będą sobie wzajemnie udzielać bezpłatnej pomocy urzędowej przy wykonywaniu niniejszego układu.
§  15.
Prawomocne orzeczenia instytucyj ubezpieczeniowych i władz obu Stron będą, o ile chodzi o wypełnienie niniejszego układu, wykonywane na obszarze drugiej Strony tak, jak gdyby instytucja ubezpieczeniowa lub władza, która wydała to orzeczenie, należała do tej drugiej Strony.
§  16.
Instytucje ubezpieczeniowe obu Stron będą między sobą bezpośrednio i bezpłatnie wymieniać akta, o ile to będzie potrzebne do wypełnienia niniejszego układu.
§  17.
Wolne Miasto Gdańsk dbać będzie o przechowanie narazie w swej instytucji ubezpieczeniowej kart kwitowych, wystawionych na imię Krajowego Zakładu Ubezpieczeń Prus Zachodnich, a to również i tych, które wpłynęły lub jeszcze wpłyną po dniu 31 grudnia 1922 r.

Rząd Niemiecki dbać będzie o to, by wspomniane karty kwitowe, o ile należą do ubezpieczonych, zamieszkałych poza obszarem Wolnego Miasta Gdańska, zostały w przeciągu krótkiego czasu zażądane i przejęte do dalszego ich przechowania przez niemieckie instytucje. Przesyłka akt odbywa się na koszt instytucyj niemieckich, które zwrócą również koszta administracyjne stąd powstałe. Ustalenie bliższych szczegółów pozostawia się porozumieniu pomiędzy zainteresowanemi instytucjami ubezpieczeniowemu

Artykuł  II.

Postanowienia finansowe.

§  18.
Przenosi się na Krajowy Zakład Ubezpieczenia Wolnego Miasta Gdańska na wypadek niezdolności do pracy prawo własności co do nieruchomości, znajdujących się w posiadaniu tegoż Zakładu, a mianowicie: budynku administracyjnego przy ulicy Karrenwall 2 i Sanatorjum w Pelonken IV Hof pod Oliwą, i to w obu wypadkach wraz z całem wewnętrznem urządzeniem, które znajduje się tam w chwili zawarcia układu.

Od dnia 1 stycznia 1923 r. przysługują użytki wspomnianych nieruchomości, wymienionemu Krajowemu Zakładowi Ubezpieczenia: od tego dnia ponosi on też wszystkie ciężary z niemi związane.

Dla zaspokojenia wszystkich roszczeń z zakresu ubezpieczenia od wypadków, na wypadek niezdolności do pracy i ubezpieczenia pracowników, płaci Rzesza Niemiecka Wolnemu Miastu Gdańskowi (dla Krajowego Zakładu Ubezpieczenia na wypadek niezdolności do pracy, Krajowego Zakładu Ubezpieczenia pracowników, Spółki Wypadkowej i Rolniczej Spółki Zawodowej) kwotę pięciu miljonów pięciuset tysięcy marek złotych. Na poczet tej kwoty policzą się, jako wartość wymienionych wyżej nieruchomości, kwotę pięciuset tysięcy marek złotych. Marka złota oznacza urzędowo ustaloną cenę 1/2790 kg czystego złota.

§  19.
Do przeniesienia prawa własności co do nieruchomości, wymienionych w § 18, nie jest potrzebne powzdanie. Zmiana własności zostanie wpisana do księgi wieczystej na zasadzie niniejszego układu i będzie wolna od podatków i opłat.
§  20.
Nie będzie dokonany zwrot wypłat, uskutecznionych przez administracje pocztowe obu Stron do dnia 31 grudnia 1923 r. tytułem świadczeń, przekazanych przez instytucje ubezpieczeniowe.
§  21.
Przez przeniesienie na Wolne Miasto Gdańsk wartości majątkowych w myśl postanowień niniejszego układu, zostają Rząd Niemiecki i niemieckie instytucje ubezpieczeniowe zwolnione z wszystkich zobowiązań, wypływających ze stosunków ubezpieczeniowych; zobowiązania te przechodzą na Wolne Miasto Gdańsk.
Artykuł  III.

Ubezpieczenie funkcjonariuszy kolejowych.

§  22.
Między Rzecząpospolitą Polską i Wolnem Miastem Gdańskiem zawarta została w dniu 13 stycznia 1927 r. urnowa w przedmiecie ubezpieczenia społecznego robotników i pracowników, zajętych w służbie Polskich Kolei Państwowych na obszarze Wolnego Miasta Gdańska.

W umowie tej postanowiono, że Rzeczpospolita Polska bierze na siebie:

a)
ekspektatywy, nabyte w ubezpieczeniu na wypadek niezdolności do pracy przez robotników i pracowników, zatrudnionych w Dyrekcji Kolejowej Gdańskiej, jako też w kolejowych urzędach i kolejowych miejscach służbowych na obszarze gdańskim;
b)
renty uprawnionych dawnej Kolejowej Kasy Pensyjnej A prusko-heskiego Związku Kolejowego i Kasy Pensyjnej I Oddział A robotników kolei Rzeszy, jeżeli uprawnieni mieszkali na obszarze Wolnego Miasta Gdańska lub Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 stycznia 1924 r.;
c)
renty z ubezpieczenia od wypadków dawnej pruskiej Dyrekcji Kolejowej Gdańsk, jeżeli uprawnieni mieszkali na obszarze Wolnego Miasta Gdańska lub Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 grudnia 1921 r.
§  23.
Istnieje zgodność co do tego, że przez rozrachunek majątkowy, ustalony w artykule II niniejszego układu, nie są umorzone roszczenia do przekazania rezerw za renty i ekspektatywy, określone w § 22, i że dla obliczenia tych rezerw należy zastosować zasady, wynikające z artykułu II układu. Istnieje również zgodność co do tego, że w rozrachunku majątkowym, ustalonym w artykule II układu, nie jest uwzględnione ubezpieczenie w dawnej Kolejowej Kasie Pensyjnej B prusko-heskiego Związku Kolejowego i w Oddziale B Kasy Pensyjnej I robotników kolei Rzeszy.

Rzeczpospolita Polska, Wolne Miasto Gdańsk oraz Rzesza Niemiecka są zgodne co do tego, że istniejące jeszcze z ustępu pierwszego roszczenia na przekazanie rezerw przysługują Rzeczypospolitej Polskiej.

Artykuł  IV.

Postanowienia końcowe.

§  24.
Niniejszy układ jest sporządzony w języku polskim i niemieckim, a mianowicie w trzech egzemplarzach, z których każda ze Stron umownych otrzyma jeden egzemplarz w języku polskim i niemieckim. Tekst polski i niemiecki są równobrzmiące i równoważne.
§  25.
Układ niniejszy winien być ratyfikowany. Dokumenty ratyfikacyjne będą możliwie prędko wymienione w Warszawie. Układ wchodzi w życie z pierwszym dniem miesiąca, następującego po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

Berlin, dnia 24 stycznia 1927 r.

PROTOKÓŁ POSIEDZENIA.

Przy podpisaniu załączonego układu zgodzili się podpisani Pełnomocnicy na następujące wyjaśnienie do § 18:

"Postanowienia § 18 układu nie przesądzają w żadnym kierunku rozstrzygnięcia kwestji, czy kwota 5.500.000 marek złotych, mająca być wypłaconą Wolnemu Miastu Gdańskowi, objęta jest ratami rocznemi, według Planu Rzeczoznawców, czy też ma być ona uiszczona poza rocznemi ratami."

Wygotowano w języku polskim i niemieckim,

Berlin, dnia 24 stycznia 1927 r.

Zaznajomiwszy się z powyższym układem i protokółem uznaliśmy je i uznajemy za słuszne zarówno w całości, jak i każde z zawartych w nich postanowień; oświadczamy, że są przyjęte, ratyfikowane i potwierdzone i przyrzekamy, że będą niezmiennie zachowywane.

Na dowód czego wydaliśmy Akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej.

W Warszawie, dnia 17 września 1927 roku.

Zmiany w prawie

MZ znosi limit tzw. nadwykonań świadczeń udzielanych osobom do 18. roku życia

Ministerstwo Zdrowia chce, by programy inwestycyjne dla projektów strategicznych były zatwierdzane przez ministra zdrowia, a nie jak dotychczas, ustanawiane przez Radę Ministrów. Zamierza też umożliwić dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez gminy w całości ze środków Funduszu Medycznego - Subfunduszu rozwoju profilaktyki. W planach jest też zniesienie limitu określonego na br. i tym samym zwiększenie puli środków na finansowanie tzw. nadwykonań świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych osobom do ukończenia 18. roku życia.

Grażyna J. Leśniak 17.11.2025
Orzeczenie sądu po latach nie usunie skutków decyzji PIP

Resort pracy opublikował trzecią już wersję projektu zmian w ustawie o PIP. Chce, żeby nawet wtedy, gdy decyzja inspektora pracy, stwierdzająca istnienie stosunku pracy, zostanie uchylona przez Głównego Inspektora Pracy albo decyzja GIP - uchylona przez sąd, to stwierdzony w niej stosunek pracy będzie trwał - od dnia doręczenia pracodawcy decyzji okręgowego inspektora pracy do dnia jej uchylenia przez GIP albo do dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu albo do rozwiązania stosunku pracy, jeśli rozwiązanie to nastąpiło przed wydaniem prawomocnego orzeczenia. Utrzymano największe kontrowersje i pogłębiono wątpliwości - wskazują prawnicy.

Grażyna J. Leśniak 15.11.2025
Właśnie mija pierwsza rocznica niewdrożenia dyrektywy o minimalnym wynagrodzeniu

W sobotę, 15 listopada 2025 roku, minie rok, kiedy Polska powinna wdrożyć unijną dyrektywę w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej. Tymczasem nie dość, że prace nad projektem ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w łonie rządu się nie zakończyły, to nie wiadomo nawet, jaki będzie ostateczny kształt projektu.

Grażyna J. Leśniak 14.11.2025
Jest trzecia wersja projektu zmian w ustawie o PIP, której nikt nie widział

Odpowiedzialność odszkodowawcza za błędne decyzje inspektorów pracy, możliwość uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji przez Głównego Inspektora Pracy lub sąd oraz wprowadzenie możliwości przekształcenia umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę maksymalnie do trzech lat wstecz - to trzy zmiany, które do trzeciej wersji projektu zmian w ustawie o PIP wprowadziło MRPiPS. Partnerzy społeczni, którzy dziś byli na spotkaniu w ministerstwie, nowej wersji projektu nie otrzymali. Nie ma go też na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

Grażyna J. Leśniak 13.11.2025
Od 2026 roku istotne zmiany w rozporządzeniu PKPiR

Nowy rok to najczęściej nowe przepisy w różnych dziedzinach – i tak również jest tym razem. Zmiany nie ominą również podatników prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze, korzystających z uproszczonej księgowości w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów – a właściwie osób, które tę księgowość prowadzą. Zmiany te będą przede wszystkim techniczne, w zakresie prowadzenia KPiR, dlatego powinny na nie zwrócić szczególną uwagę właśnie osoby odpowiedzialne za te księgi.

Urszula Sałacińska-Matwiejczyk 13.11.2025
Sejm za poprawkami Senatu do ustawy o układach zbiorowych pracy

Sejm przyjął legislacyjne poprawki Senatu do ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych. Przygotowane w resorcie pracy regulacje umożliwiają w ramach układów zbiorowych m.in. wynegocjowanie nowych uprawnień w miejscu pracy, takich jak czas pracy, podwyżki czy wymiar urlopu. Teraz regulacja trafi do podpisu prezydenta.

Grażyna J. Leśniak 05.11.2025
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1928.8.52

Rodzaj: Umowa międzynarodowa
Tytuł: Rzesza Niemiecka-Polska. Układ o wykonaniu art. 312 Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 r. Berlin.1927.01.24.
Data aktu: 24/01/1927
Data ogłoszenia: 28/01/1928
Data wejścia w życie: 01/01/1928