Uprawnienia pracownicy związane z urlopem macierzyńskim
Każdej pracownicy w związku z urodzeniem dziecka przysługuje urlop macierzyński. Urlop ten nie jest uzależniony od stażu pracy, wymiaru czasu pracy ani od rodzaju zatrudnienia. Urlop macierzyński może być wykorzystany jedynie w naturze, nie ma więc możliwości udzielenia za niego jakiegokolwiek ekwiwalentu. Zgodnie z art. 180 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2) 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
3) 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
4) 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
5) 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop macierzyński w takim wymiarze wprowadzony został ustawą nowelizującą z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654), która weszła w życie 1 stycznia 2009 r. Nowelizacja generalnie wydłużyła wymiar urlopu macierzyńskiego oraz uzależniła czas jego trwania od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie, jednocześnie rezygnując z uzależnienia wymiaru urlopu od tego czy dla pracownicy jest to pierwszy czy kolejny poród, jak to było do tej pory.
Na wniosek pracownicy część urlopu macierzyńskiego, zgodnie z art. 180 § 3 Kodeksu pracy (co najmniej 2 tygodnie), mogą być jej udzielone przez pracodawcę przed przewidywaną datą porodu. W takiej sytuacji po porodzie pracownicy przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania przysługującego jej całego okresu (art. 180 § 4 Kodeksu pracy).
Urlop macierzyński powinien być w zasadzie okresem nieprzerwanym. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 181 Kodeksu pracy. Daje on możliwość kobiecie, która urodziła dziecko wymagające opieki szpitalnej, aby po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, przerwała ten urlop, powróciła do pracy, a niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego wzięła w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala. Przerwa i przesunięcie urlopu może nastąpić wyłącznie na wniosek pracownicy. Oznacza to, że nawet jeśli pracodawca wie, że dziecko kobiety przebywa po urodzeniu w szpitalu, nie może sam zdecydować o przerwaniu urlopu macierzyńskiego pracownicy. Zawsze jednak po porodzie pracownica powinna przebywać na urlopie macierzyńskim co najmniej 8 tygodni. Jest to czas przeznaczony także na regenerację sił pracownicy, dlatego pracodawca nawet na wniosek kobiety nie może dokonać przerwania jej urlopu macierzyńskiego przed upływem 8 tygodni.
Ponieważ urlop macierzyński jest ściśle związany z porodem, przysługuje on pracownicy-matce zawsze po urodzeniu dziecka, nawet jeśli dziecko urodziło się martwe. W takim przypadku, a także jeśli zgon dziecka nastąpił przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu (art. 1801 § 1 Kodeksu pracy). Gdyby zgon dziecka nastąpił po upływie 8 tygodni życia, pracownicy należy się urlop macierzyński w wymiarze jeszcze 7 dni od dnia zgonu dziecka (art. 1801 § 2 Kodeksu pracy).
Pracownicy nie będzie przysługiwał urlop macierzyński od momentu rezygnacji z wychowywania dziecka i oddania go innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka. Jednakże nawet w tej sytuacji przysługuje pracownicy po porodzie urlop macierzyński nie mniejszy niż 8 tygodni (art. 182 Kodeksu pracy). Takie skrócenie urlopu macierzyńskiego następuje z mocy prawa. Pracownica ma jednak obowiązek zawiadomienia pracodawcy o rezygnacji z wychowania dziecka, tak aby ten mógł wyznaczyć jej termin powrotu do pracy.
3. Urlop macierzyński pracownika-ojca
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu macierzyńskiego pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, jeżeli matka dziecka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrzeknie się jego dalszej części na rzecz ojca dziecka, który się na to zgodzi. Ażeby doszło do "przejęcia" przez pracownika-ojca urlopu macierzyńskiego konieczne jest zsynchronizowanie w czasie pisemnych wniosków pracownicy i pracownika do swoich pracodawców:

1. ojca dziecka o udzielenie mu urlopu na okres odpowiadający niewykorzystanej przez matkę dziecka części urlopu macierzyńskiego;

2. matki dziecka o rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego; wniosek powinien być złożony najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem tej pracownicy do pracy i powinien mieć dołączone zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez tego pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę (art. 180 § 5 i § 6 Kodeksu pracy).

Pracodawca ma także obowiązek udzielić pracownikowi-ojcu urlopu macierzyńskiego nawet w całości, jeżeli matka dziecka zmarła przy porodzie. Jeżeli zgon pracownicy nastąpił w czasie korzystania przez nią z urlopu macierzyńskiego, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej przez matkę części tego urlopu (art. 180 § 7 Kodeksu pracy).
Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. wprowadziła do art. 180 nowe paragrafy od 61-63 dające pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko prawo do urlopu macierzyńskiego w czasie, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Warunkiem jest, aby pracownica wykorzystała po porodzie urlop w wymiarze co najmniej 8 tygodni. W takiej sytuacji pracownikowi-ojcu przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej. Wówczas urlop pracownicy ulega przerwaniu na okres, w którym z takiego urlopu korzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko. Zawsze jednak łączny wymiar urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez matkę i ojca dziecka nie może przekroczyć wymiaru określonego w art. 180 § 1 Kodeksu pracy.
4. Urlop pracownika na warunkach urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński przysługuje nie tylko na dziecko własne i nie tylko zaraz po urodzeniu dziecka. Z dniem 1 stycznia 2009 r. zmienił się także przepis dotyczący urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownikowi bez względu na płeć, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem (art. 183 § 1 Kodeksu pracy). Obecnie wymiar tego urlopu uzależniony jest ilości dzieci przysposobionych lub przyjętych na wychowanie i wynosi:
1) 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka;
2) 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci;
3) 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci;
4) 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci;
5) 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci
- nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Analogicznie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego pracownica może po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu zrzec się go na rzecz pracownika ojca wychowującego dziecko informując o tym pracodawcę na piśmie. Jeśli po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni urlopu pracownica wymaga opieki szpitalnej, urlop na czas trwania tej opieki udzielony może być pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko.
Pracodawca powinien pamiętać, że przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym oraz, że jeśli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest zawsze dzień porodu (art. 1831 Kodeksu pracy).
Pracownikowi korzystającemu z urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński (art. 184 Kodeksu pracy), którego wysokości i zasady przyznawania określają art. 29-31 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.; dalej jako: u.ś.p.).
W tym miejscu należy przypomnieć, że w czasie choroby pracownicy w czasie ciąży przysługuje wynagrodzenie za pracę do 33 dni w ciągu całego roku kalendarzowego, a następnie zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy wymiaru (art. 92 Kodeksu pracy i art. 4-17 u.ś.p.). (...)
 
Aktualności

Żeby widzieć komentarze musisz:

  • być zalogowanym do Facebooka
  • mieć zaakceptowaną politykę prywatności (pliki cookies)
  • korzystać z przeglądarki Chrome