1. Wprowadzenie
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego powinno z zasady zakończyć się podpisaniem umowy w sprawie udzielenia zamówienia publicznego. Niemniej jednak ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) – dalej p.z.p. – przewiduje również inny sposób zakończenia postępowania – jego unieważnienie. Unieważnianie postępowania powinno być czynnością wyjątkową, a podstawy unieważnienia postępowania są enumeratywnie wyliczone w art. 93 p.z.p. i stanowią katalog zamknięty, co oznacza, że nie można tworzyć nowych podstaw unieważnienia. Zakłady opieki zdrowotnej w związku z samodzielną gospodarką finansową zbliżoną do gospodarki podmiotów czysto komercyjnych nieco inaczej podchodzą do zawierania umów w sprawie zamówienia publicznego niż typowe jednostki budżetowe finansowane w całości z budżetu państwa. W wyniku powyższego warto rozważyć prawidłowość i praktykę unieważniania postępowań przez podmioty działające w sektorze ochrony zdrowia w celu podniesienia jakości, a przede wszystkim poziomu przestrzegania przepisów.

2. Cena najkorzystniejszej oferty przewyższa możliwości finansowe szpitala
Jedną z przyczyn unieważniania postępowań jest sytuacja, w której cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, chyba że zamawiający może zwiększyć tę kwotę do ceny najkorzystniejszej oferty. Problemem pojawiającym się w praktyce jest ustalenie pojęcia „kwoty, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia”.

Przykład 1
Postępowanie dotyczące kompleksowej złożonej usługi polegającej na całodobowym utrzymaniu czystości z dezynfekcją w pomieszczeniach klinicznych oraz administracyjnych, wykonywaniu czynności pomocniczych – segregacja i transport odpadów medycznych, komunalnych oraz segregowanych do miejsca ich składowania, a także transport wewnętrzny na terenie wybranych jednostek klinicznych szpitala uniwersyteckiego. Zamawiający przed otwarciem ofert wskazał, że na pierwszą część zamówienia przeznaczył kwotę 15.918.085,57 zł, a na drugą część kwotę 15.533.170,17 zł. W zakresie pierwszej części unieważnił postępowanie, ponieważ cena najkorzystniejszej oferty przekraczała jego możliwości finansowe, natomiast w części drugiej dokonał wyboru oferty. Jako uzasadnienie tej czynności zamawiający podał, iż cena najkorzystniejszej oferty przewyższała kwotę, którą zamawiający mógł przeznaczyć na sfinansowanie pierwszej części zamówienia. Natomiast w zakresie drugiej części zamawiający dokonał wyboru oferty wykonawcy, który zaoferował kwotę 14.845.857,12 zł.
Wykonawca, który złożył najkorzystniejszą ofertę w zakresie pierwszej części zamówienia, złożył odwołanie od tej decyzji. Wykonawca ten podkreślił, że zamawiający łącznie na całość zamówienia przeznaczył kwotę 31.342.856,65 zł, a kwoty podane w ofertach wybranych przez zamawiającego na obie części zamówienia nie przekraczały łącznej kwoty, którą zamawiający przeznaczył na całość zamówienia. Była to bowiem kwota 30.763.942,69 zł, a zatem kwota niższa od tej, którą zamawiający zamierzał przeznaczyć na całe zamówienie o 578.913,96 zł. W ocenie odwołującego zamawiający nie miał prawa unieważnić postępowania, ponieważ wskazana przez niego kwota w odniesieniu do całego zamówienia nie przekracza sumy cen najkorzystniejszych ofert, tj. obydwu części zamówienia.

Krajowa Izba Odwoławcza przyznała rację odwołującemu. Wskazała, że „dla wykazania usprawiedliwionych przyczyn unieważnienia postępowania na skutek braku środków, niewystarczające jest jedynie ogólne powołanie się przez zamawiającego, że sytuacja taka ma miejsce. Obowiązkiem zamawiającego było wykazanie za pomocą dostępnych dowodów, jaką kwotą w rzeczywistości dysponuje, czy może dysponować na dany cel. Podział zamówienia na części spowodował, iż zamawiający podał wyodrębnione kwoty, które zamierzał przeznaczyć na realizację poszczególnych części zamówienia, co nie jest równoznaczne z tym, iż plan finansowy ujmuje planowane wydatki na usługi porządkowe w analogicznym podziale. Według klasyfikacji wydatków, objęte są one w planie finansowym niezależnie od podziału zamówienia na części, a więc w kwocie łącznej. Zamawiający nie wykazał też, że zaszły jakieś zmiany w jego sytuacji i wobec dysponowania ograniczonymi środkami w stosunku do pierwotnie planowanych, priorytety zaspokojenia potrzeb zamawiającego uległy zmianie, w taki sposób, że nie może przeznaczyć większej kwoty środków na sfinansowanie usług stanowiących przedmiot zamówienia – w części pierwszej i zwiększyć tej kwoty do wysokości ceny oferty odwołującego” (wyrok KIO z dnia 12 sierpnia 2010 r., sygn. akt KIO 1624/10, KIO 1625/10).
(...)