Do konsultacji społecznych trafił projekt nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym. Ważną zmianą, jaką przewidują zaproponowane przez ministra zdrowia przepisy, jest powołanie Krajowego Centrum ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom. Centrum ma być agendą ministra  zdrowia. Wchłonie Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz istniejące obecnie Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.

W uzasadnieniu do projektu ustawy minister zdrowia podkreśla, że powołanie nowego urzędu ma służyć  skonsolidowaniu i wzmocnieni działań na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom od alkoholu, narkotyków i uzależnieniom behawioralnym. -Zastanawiające jest, po co minister zdrowia chce tworzyć nowy urząd, wchłaniający dwie agencje? Tym bardziej, że to nie są duże podmioty, które zatrudniają po kilkanaście osób. Powołanie nowego urzędu jest jednak  rzeczą wtórną. Ważne jest to jakie efekty przyniosą jego działania - mówi Marek Wójcik, ekspert ds. zdrowia Związku Miast Polskich.

Czytaj w LEX: Co sprzyja rozwojowi uzależnień w środowisku pracy? >

Profilaktyka, zwalczanie, inicjowanie

Z projektu wynika, że w gestii  Krajowego Centrum ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom będzie leżało:

  • inicjowanie, wspieranie i prowadzenie działań w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej w rodzinach z problemem używania alkoholu, środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych oraz uzależnień behawioralnych
  • inicjowanie działań zmierzających do poprawy dostępności i jakości pomocy na rzecz dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, z problemem używania środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych oraz uzależnień behawioralnych
  • wykonywanie zadań w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnień behawioralnych, polegających na powierzaniu i wspieraniu wykonywania zadań publicznych, wraz z udzielaniem dotacji na finansowanie ich realizacji;
  • inicjowanie, wspieranie i prowadzenie działań zmierzających do ograniczenia używania alkoholu i środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży
  • inicjowanie, wspieranie i prowadzenie działań w zakresie profilaktyki zaburzeń wynikających z prenatalnej ekspozycji na alkohol, środki odurzające, substancje psychotropowe, środki zastępcze lub nowe substancje psychoaktywne oraz inicjowanie i wspieranie działań w zakresie pomocy osobom ze spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD) oraz ich rodzinom lub opiekunom;
  • współpraca z organizacjami międzynarodowymi i samorządami  prowadzącymi działalność w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i ograniczenia szkód nimi wywołanych
  • dofinansowywanie kosztów szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychoterapii uzależnień

Czytaj w LEX: Jak postępować z osobą uzależnioną w pracy przed leczeniem i po? >


Nacisk na przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii w samorządach

Z projektu wynika też, że przy centrum powstanie Rada ds. monitorowania uzależnień. W jej skład wejdą przedstawiciele poszczególnych resortów oraz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Będzie ona nadzorowała prace Krajowego Centrum ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom.

Projekt noweli wskazuje też, że samorządy województwa i gminy będą realizowały czteroletnie programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii.

Sprawdź w LEX: Czy MOPS powinien ponosić odpowiedzialność za realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych? >

Już dziś to głównie na samorządach spoczywa obowiązek prowadzenia programów profilaktycznych w terenie. Z tym, ze są to głównie programy dotyczące szczepień przeciwko grypie lub HPV. Szczepienia są nie obowiązkowe, ale samorządy finansują je mieszkańcom, lub mieszkańcom pozostającym w grupie ryzyka

- W całym kraju samorządy wydają na te cele ponda 80 mln zł rocznie. Chciałbym aby kwota ta przekroczyła 100 mln zł, ale będzie to bardzo trudne ze względu na to, ze sytuacja samorządów po pandemii jest bardzo trudna- mówi Marek Wójcik. Zaznacza też, że dofinansowania do programów profilaktycznych ze strony NFZ są tak niskim poziomie, że samorządom nie opłaca się o nie występować.

Sprawdź w LEX: Do kiedy należy uchwalić gminny program rozwiązywania problemów alkoholowych na rok następny? >

Potrzeba pomocy w walce z uzależnieniami behawioralnymi

Niemniej jednak, projekt ustawy kładzie nacisk na przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomanii oraz na pomoc osobom, dzieciom dotkniętym tym problemem. Minister zdrowia zaś zaledwie wspomina uzależnieniach behawioralnych np. od internetu, od pornografii, do której internet, samartfony ułatwiają dostęp. -My widzimy narastający tu problem wśród dzieci i młodzieży. Potrzeba środków finansowych aby temu przeciwdziałać, choćby w szkołach - mówi Bernadetta Skóbel, ekspert ds. zdrowia Związku Powiatów Polskich.

Negatywnie walkę z uzależnieniami oceniają psychiatrzy-Nie chcemy zauważyć, że mimo programów prowadzonych w samorządach, na izbach przyjęć szpitali psychiatrycznych liczba pacjentów jacy tam trafiają wcale nie spada - 50 proc. z nich to osoby z zaburzeniami związanymi z alkoholem i innymi środkami psychoaktywnymi. To się nie zmienia od lat. Programy są nieskuteczne, bo nie realizuje się ich wespół z praktykami, nikt ich nie pyta jak faktycznie pomagać osobom uzależnionym. Powierzamy prowadzenie spraw agencjom – zarządzającym teorią, a nie jednostkom klinicznym – zajmującym się faktycznie problemami uzależnień - mówi prof. Bartosz Łoza, kierownik Psychiatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.