Odpowiedź

Świadczeniobiorcy na podstawie przepisów art. 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z. przysługuje prawo do nieodpłatnego otrzymania zaświadczenia lekarskiego związanego z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, w tym również "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9". Wydanie takiego zaświadczenia finansowane jest albo przez podmiot, na którego zlecenie zostaje wydane zaświadczenie (KRUS, ZUS) albo też przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach kwoty zobowiązania określonej w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Jednocześnie wskazać należy, co najistotniejsze dla prowadzonych rozważań, iż w przypadku, gdy wydanie "Zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" następuje na podstawie już zgromadzonej przez lekarza prowadzącego leczenie dokumentacji medycznej, pacjent powinien otrzymać zaświadczenie bez konieczności oczekiwania w kolejce osób oczekujących na udzielenie świadczenia. W takiej bowiem sytuacji lekarz wydając "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" oznacza rozpoznanie (choroba podstawowa i choroby współistniejące), opis przebiegu choroby i dotychczasowego leczenia, wyniki badań pomocniczych i wnioski z konsultacji specjalistycznych potwierdzające rozpoznanie choroby podstawowej i chorób współistniejących oraz ocenę wyników leczenia i rokowanie na podstawie dotychczasowego przebiegu procesu diagnostyczno-leczniczego. Powyższe nie wymaga jakiejkolwiek obecności pacjenta i rzecz jasna nie uprawnia też lekarza do rozliczenia wydania zaświadczenia jako wizyty specjalistycznej. Konieczność zachowania przez pacjenta kolejności wynikającej z listy oczekujących na udzielenie świadczenia i jego osobiste stawiennictwo będzie wymagane jedynie wtedy, gdy lekarz na podstawie dotychczasowego przebiegu leczenia nie jest w stanie wydać "Zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" i koniecznym jest dalsze kontynuowanie leczenia.

Uzasadnienie

Zgodnie z przepisem art. 16 ust. 1 u.ś.o.z. świadczeniobiorcy na podstawie ustawy nie przysługują orzeczenia o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz inne orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie świadczeniobiorcy, jeżeli nie są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, uczestnictwem dzieci, uczniów, słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli i studentów w zajęciach sportowych i w zorganizowanym wypoczynku oraz z uzyskaniem dodatku z tytułu urodzenia dziecka lub jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka, a także jeżeli nie są wydawane dla celów pomocy społecznej, orzecznictwa wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, orzecznictwa o niepełnosprawności, uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego, lub ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.
A contrario przyjąć zatem należy, iż pacjentowi-świadczeniobiorcy przysługują nieodpłatnie orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie pacjenta, jeżeli są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, uczestnictwem dzieci, uczniów, słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli i studentów w zajęciach sportowych i w zorganizowanym wypoczynku, a także jeżeli są wydawane dla celów pomocy społecznej, orzecznictwa o niepełnosprawności, uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego, lub ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie. Ponadto pacjentowi nieodpłatnie, na jego życzenie, wydaje się również zaświadczenia lekarskie lub zaświadczenia wystawione przez położną, jeśli są one wydawane dla celów uzyskania dodatku z tytułu urodzenia dziecka lub jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka.

Jednocześnie wskazać należy, iż zgodnie z art. 16 ust. 4 u.ś.o.z. koszty badania oraz wydania orzeczenia lub zaświadczenia, związanego z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, ustalaniem uprawnień w ramach ubezpieczeń społecznych, są finansowane przez podmiot, na którego zlecenie zostaje przeprowadzone badanie, wydane orzeczenie lub zaświadczenie. Cytowany przepis formułuje zatem wyjątek od reguły, iż wydawanie bezpłatnych orzeczeń i zaświadczeń finansowane jest w ramach umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia i wskazuje podmiot, w tym przypadku inny niż Narodowy Fundusz Zdrowia, zobowiązany do sfinansowania kosztów wydania takich orzeczeń i zaświadczeń. Co istotne, w przywoływanym wyżej art. 16 u.ś.o.z. znalazła się również ustawowa delegacja do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia w sprawie sposobu i trybu finansowania kosztów badań oraz wydania orzeczeń lub zaświadczeń związanych z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych. W jej wykonaniu Rady Ministrów w dniu 20 grudnia 2004 r. wydała rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu finansowania kosztów badań, wydawania orzeczeń lub zaświadczeń związanych z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, orzekaniem o niepełnosprawności, ustalaniem uprawnień w ramach ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 281, poz. 2790) - dalej r.s.b. Zgodnie z § 2 ust. 1 r.s.b. koszty przeprowadzenia badania oraz wydania orzeczenia lub zaświadczenia dokumentowane są fakturą i zestawieniem sporządzanym przez świadczeniodawcę, które ten ostatni przekazuje w formie pisemnej podmiotowi zlecającemu.
Nie wdając się tu w nader szczegółowe rozważania stwierdzić należy, iż świadczeniodawca przeprowadzając badanie i wydając stosowne orzeczenie lub zaświadczenie winien w każdym przypadku dokonać ustalenia, na czyje zlecenie (skierowanie) przeprowadzone mają zostać badania lekarskie i wydane ma zostać stosowne orzeczenie czy zaświadczenie. W każdym bowiem przypadku to podmiot zlecający (kierujący – przyp. aut.) obowiązany będzie do sfinansowania poniesionych przez świadczeniodawcę kosztów badania oraz wydania orzeczenia lub zaświadczenia związanego z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych i to jemu właśnie świadczeniodawca winien przekazać fakturę wraz ze stosownym zestawieniem. Nadmienić przy tym należy, iż zwykle podmiotem zlecającym, a więc i zobowiązanym do pokrycia kosztów badania i wydania orzeczenia lub zaświadczenia, będzie podmiot zinstytucjonalizowany tj. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie bowiem z przepisem § 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 273, poz. 2711) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się pacjent ubiegający się o rentę (N-9 Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie) załączyć należy do wniosku o wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy przez lekarza orzecznika ZUS, przy czym samo wniosek składa już właściwa komórka organizacyjna oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pamiętać jednak należy, iż w incydentalnych przypadkach, zakładając w zasadzie wyłącznie hipotetycznie, pacjent może żądać od lekarza prowadzącego wydania zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego, mimo że nie toczy się żadne postępowanie w sprawie ustalenia prawa do świadczenia rentowego, zaś pacjent nie dysponuje również żadnym skierowaniem od organu rentowego. W takim jednak przypadku, gdy zaświadczenie wydawane jest wyłącznie na wniosek osoby ubezpieczonej, koszty wydania zaświadczenia powinny być pokrywane z ubezpieczenia zdrowotnego (a więc w ramach umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia – przyp. aut.) i to na podstawie art. 16 ust. 1 u.ś.o.z., zgodnie z którym świadczeniobiorcy na podstawie ustawy przysługują orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie świadczeniobiorcy, jeżeli są one związane z niezdolnością do pracy. W opinii Autora, w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do obciążania osób ubezpieczonych kosztami wystawienia zaświadczenia o stanie zdrowia wydawanego przez lekarza, pod którego opieką znajduje się pacjent, w stosunku do którego ma być wydane jakiekolwiek orzeczenie o niezdolności do pracy. Jak się bowiem wydaje, budzące wątpliwości przepisy, w tym przepis art. 16 ust. 4 u.ś.o.z. ze środków publicznych, należy interpretować na korzyść ubezpieczonego.

Co istotne również dla treści sformułowanego pytania cytowany przepis art. 16 u.ś.o.z. nie dokonuje żadnego rozróżnienia w przedmiocie rodzaju świadczeń zdrowotnych, które realizować miałby lekarz wydający określone orzeczenie czy zaświadczenie lekarskie. Stąd też przyjąć należy, iż lekarzem zobowiązanym do wydania nieodpłatnego zaświadczenia jest każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w tym również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej tj. lekarz udzielający świadczeń w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej.
Uwzględniając powyższe ustalenia w przedmiocie obowiązującego stanu prawnego i odnosząc je kolejno do treści sformułowanego pytania stwierdzić należy, iż pacjentowi na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej przysługuje prawo do nieodpłatnego otrzymania zaświadczenia lekarskiego związanego z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, w tym również "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9". Wydanie takiego zaświadczenia finansowane jest albo przez podmiot, na którego zlecenie zostaje wydane zaświadczenie (KRUS, ZUS) albo też przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach kwoty zobowiązania określonej w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Jednocześnie wskazać należy, co najistotniejsze dla prowadzonych rozważań, iż w przypadku, gdy wydanie "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" następuje na podstawie już zgromadzonej przez lekarza prowadzącego leczenie dokumentacji medycznej, pacjent powinien otrzymać zaświadczenie bez konieczności oczekiwania w kolejce osób oczekujących na udzielenie świadczenia. W takiej bowiem sytuacji lekarz wydając "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" oznacza rozpoznanie (choroba podstawowa i choroby współistniejące), opis przebiegu choroby i dotychczasowego leczenia, wyniki badań pomocniczych i wnioski z konsultacji specjalistycznych potwierdzające rozpoznanie choroby podstawowej i chorób współistniejących oraz ocenę wyników leczenia i rokowanie na podstawie dotychczasowego przebiegu procesu diagnostyczno-leczniczego. Powyższe nie wymaga jakiejkolwiek obecności pacjenta i rzecz jasna nie uprawnia też lekarza do rozliczenia wydania zaświadczenia jako wizyty specjalistycznej. Konieczność zachowania przez pacjenta kolejności wynikającej z listy oczekujących na udzielenie świadczenia i jego osobiste stawiennictwo będzie wymagane jedynie wtedy, gdy lekarz na podstawie dotychczasowego przebiegu leczenia nie jest w stanie wydać "Zaświadczenia o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydawane przez lekarza prowadzącego leczenie N-9" i koniecznym jest dalsze kontynuowanie leczenia.
 

Pytanie pochodzi z Serwisu Prawo i Zdrowie