Jestem lekarzem rezydentem w trakcie specjalizacji z chirurgii ogólnej (3 rok rezydentury). W ramach specjalizacji pełnię 3 dyżury w moim macierzystym szpitalu. Po dyżurze jestem zobowiązana do tzw. "zejścia po dyżurze", zatem następnego dnia nie jestem obecna w pracy. W tym czasie mój pracodawca odlicza mi 7 h 35 min od czasu trwania dyżuru. Zatem za 16 h 25 min dyżuru mój pracodawca płaci mi za 8 h 50 min dyżuru. Nadto owe "7h 35 min" odcinane jest od godzin nocnych, za które należałby mi się dodatek 50% stawki godzinowej.
Czy pracodawca ma prawo do takiego rozliczenia?
Czy ma prawo do "odejmowania" mi godzin dyżurowych w zamian za zejście po dyżurze, czyli wliczania w etat także godzin nocnych?
Czy jest zdefiniowany miesięczny czas pracy dla lekarza rezydenta?
Zasady wynagradzania lekarza odbywającego specjalizację w formie rezydentury za pełnienie dyżuru medycznego oraz jego czas pracy w zakładzie opieki zdrowotnej są takie same jak dla innych lekarzy zatrudnionych w zakładzie opieki zdrowotnej na podstawie umowy o pracę (wyjątek dotyczy lekarzy stażystów) i są określone w ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. oraz w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Zasady określone w tych przepisach nie mogą być zmienione przez pracodawcę na niekorzyść pracownika. Za czas pełnienia dyżuru medycznego lekarz powinien otrzymać wynagrodzenie nie mniejsze niż wynika z tych przepisów (o tym poniżej), natomiast za czas wolny po dyżurze nie przysługuje mu wynagrodzenie.
Zgodnie z art. 32j ust. 4 u.z.o.z., do wynagrodzenia za pracę w ramach dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 1511 § 1-3 Kodeksu pracy. Oznacza to, że za pracę w ramach dyżuru medycznego lekarzowi przysługuje wynagrodzenie, na które składa się normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia – w przypadku dyżurowania w godzinach nocnych, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także za pracę w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Dodatek ten przysługuje również za każdą godzinę pracy przepracowaną w ramach dyżuru medycznego w przypadku przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy obowiązującej danego pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym. Za podstawę obliczenia dodatku przyjmuje się wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został określony – 60% wynagrodzenia pracownika.
Przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej określają także normy czasu pracy oraz okres odpoczynku, które dotyczą również lekarza rezydenta.
Podstawowy czas pracy (dotyczący także lekarza odbywającego specjalizację w ramach rezydentury w dziedzinie chirurgii ogólnej) wynosi 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin i 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Do czasu pracy wlicza się także czas pełnienia dyżuru medycznego, z zastrzeżeniem, że dyżur może być planowany również w czasie przekraczającym powyższe normy, ale – po doliczeniu do normalnego czasu pracy – nie może przekraczać 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Praca (także pełnienie dyżuru medycznego) ponad 48 godzin/tydzień jest możliwa jedynie po uprzednim, pisemnym, wyrażeniu na to zgody przez pracownika (tzw. klauzula opt-out) (art. 32g ust. 1, art. 32j ust. 2 i 3 i art. 32ja ust. 1 u.z.o.z.).
Okres rozliczeniowy nie może przekraczać 3 miesięcy, a w przypadku podpisania klauzuli opt-out - 4 miesięcy (art. 32g ust. 6 i art. 32ja ust. 2 u.z.o.z.).
Ponadto pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (tzw. odpoczynek dobowy) i powinien on być udzielony lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru (art. 32jb ust. 1 i 2 u.z.o.z.). Odpoczynek dobowy, co do zasady, przysługuje pracownikowi w ciągu doby pracowniczej (która wynosi 24 godziny), jednakże w przypadku lekarza pełniącego dyżur medyczny może on być również udzielony po upływie tej doby (ale bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego). Nie ma więc przeszkód prawnych, aby lekarz pełnił dyżur w wymiarze 16 godzin i 25 minut po 7 godzinach i 35 minutach pracy albo w wymiarze 24 godziny w dniu wolnym od "normalnej" pracy (stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie charakteru prawnego dyżuru medycznego po 1 stycznia 2008 r., dostępne na stronie internetowej: www.pip.gov.pl). Oznacza to, że lekarz po odbyciu dyżuru medycznego powinien otrzymać czas wolny na odpoczynek ("zejść po dyżurze"). Nie jest możliwe sumowanie wszystkich niewykorzystanych okresów odpoczynku i późniejsze wykorzystanie ich łącznie.
Za czas odpoczynku nie przysługuje wynagrodzenie, gdyż przepisy prawne tego nie przewidują (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., sygn. akt I PZP 11/07, oraz z dnia 3 czerwca 2008 r., sygn. akt I PZP 10/07).
Podsumowując, pracodawca ma obowiązek zapłacić wynagrodzenie za czas pełnienia dyżuru medycznego, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 32j ust. 4 u.z.o.z. odsyłającym do odpowiedniego stosowania art. 1511 § 1-3 Kodeksu pracy, a za czas odpoczynku przysługujący po dyżurze wynagrodzenie nie przysługuje.
Małgorzata Brzozowska
Czy pracodawca ma prawo do takiego rozliczenia?
Czy ma prawo do "odejmowania" mi godzin dyżurowych w zamian za zejście po dyżurze, czyli wliczania w etat także godzin nocnych?
Czy jest zdefiniowany miesięczny czas pracy dla lekarza rezydenta?
Zasady wynagradzania lekarza odbywającego specjalizację w formie rezydentury za pełnienie dyżuru medycznego oraz jego czas pracy w zakładzie opieki zdrowotnej są takie same jak dla innych lekarzy zatrudnionych w zakładzie opieki zdrowotnej na podstawie umowy o pracę (wyjątek dotyczy lekarzy stażystów) i są określone w ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. oraz w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Zasady określone w tych przepisach nie mogą być zmienione przez pracodawcę na niekorzyść pracownika. Za czas pełnienia dyżuru medycznego lekarz powinien otrzymać wynagrodzenie nie mniejsze niż wynika z tych przepisów (o tym poniżej), natomiast za czas wolny po dyżurze nie przysługuje mu wynagrodzenie.
Zgodnie z art. 32j ust. 4 u.z.o.z., do wynagrodzenia za pracę w ramach dyżuru medycznego stosuje się odpowiednio przepisy art. 1511 § 1-3 Kodeksu pracy. Oznacza to, że za pracę w ramach dyżuru medycznego lekarzowi przysługuje wynagrodzenie, na które składa się normalne wynagrodzenie oraz dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia – w przypadku dyżurowania w godzinach nocnych, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także za pracę w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Dodatek ten przysługuje również za każdą godzinę pracy przepracowaną w ramach dyżuru medycznego w przypadku przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy obowiązującej danego pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym. Za podstawę obliczenia dodatku przyjmuje się wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został określony – 60% wynagrodzenia pracownika.
Przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej określają także normy czasu pracy oraz okres odpoczynku, które dotyczą również lekarza rezydenta.
Podstawowy czas pracy (dotyczący także lekarza odbywającego specjalizację w ramach rezydentury w dziedzinie chirurgii ogólnej) wynosi 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin i 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Do czasu pracy wlicza się także czas pełnienia dyżuru medycznego, z zastrzeżeniem, że dyżur może być planowany również w czasie przekraczającym powyższe normy, ale – po doliczeniu do normalnego czasu pracy – nie może przekraczać 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Praca (także pełnienie dyżuru medycznego) ponad 48 godzin/tydzień jest możliwa jedynie po uprzednim, pisemnym, wyrażeniu na to zgody przez pracownika (tzw. klauzula opt-out) (art. 32g ust. 1, art. 32j ust. 2 i 3 i art. 32ja ust. 1 u.z.o.z.).
Okres rozliczeniowy nie może przekraczać 3 miesięcy, a w przypadku podpisania klauzuli opt-out - 4 miesięcy (art. 32g ust. 6 i art. 32ja ust. 2 u.z.o.z.).
Ponadto pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (tzw. odpoczynek dobowy) i powinien on być udzielony lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru (art. 32jb ust. 1 i 2 u.z.o.z.). Odpoczynek dobowy, co do zasady, przysługuje pracownikowi w ciągu doby pracowniczej (która wynosi 24 godziny), jednakże w przypadku lekarza pełniącego dyżur medyczny może on być również udzielony po upływie tej doby (ale bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego). Nie ma więc przeszkód prawnych, aby lekarz pełnił dyżur w wymiarze 16 godzin i 25 minut po 7 godzinach i 35 minutach pracy albo w wymiarze 24 godziny w dniu wolnym od "normalnej" pracy (stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie charakteru prawnego dyżuru medycznego po 1 stycznia 2008 r., dostępne na stronie internetowej: www.pip.gov.pl). Oznacza to, że lekarz po odbyciu dyżuru medycznego powinien otrzymać czas wolny na odpoczynek ("zejść po dyżurze"). Nie jest możliwe sumowanie wszystkich niewykorzystanych okresów odpoczynku i późniejsze wykorzystanie ich łącznie.
Za czas odpoczynku nie przysługuje wynagrodzenie, gdyż przepisy prawne tego nie przewidują (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., sygn. akt I PZP 11/07, oraz z dnia 3 czerwca 2008 r., sygn. akt I PZP 10/07).
Podsumowując, pracodawca ma obowiązek zapłacić wynagrodzenie za czas pełnienia dyżuru medycznego, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 32j ust. 4 u.z.o.z. odsyłającym do odpowiedniego stosowania art. 1511 § 1-3 Kodeksu pracy, a za czas odpoczynku przysługujący po dyżurze wynagrodzenie nie przysługuje.
Małgorzata Brzozowska