Pytanie
Jakie przepisy prawne określają wymogi reklamy w gabinecie stomatologicznym?
Czy istnieją produkty, których reklama w gabinecie stomatologicznym jest zakazana?
Co jest reklamą, a co jedynie informacją?
Czy istnieje podstawa prawna do nakazu ściągania reklam w gabinecie?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 23 grudnia 2011 r.
Udzielając odpowiedzi na postawione w tytule pytanie należy zaznaczyć, że w polskim prawie brak jest przepisów ustalających wprost zasady prowadzenia reklamy w gabinetach stomatologicznych. Natomiast podstawowymi aktami prawnymi regulującymi kwestie dopuszczalności stosowania i zakresu reklamy produktów leczniczych są: ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.) - dalej u.p.f. oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych (Dz. U. Nr 210, poz. 1327) - dalej r.r.p.l. Wspomniane akty prawne wprowadzają szereg wytycznych i ograniczeń w swobodnym prowadzeniu działalności reklamowej zwłaszcza względem pacjentów.
Artykuł 52 ust. 1 u.p.f. przewiduje, że reklamą produktu leczniczego jest każda działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego, mająca na celu zwiększenie: liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych. Z przywołanej definicji wynika, że reklamą nie będzie działalność, która ma na celu wyłącznie obiektywne informowanie konsumenta, bez zachęcania go do nabycia produktu. Artykuł 52 ust. 3 u.p.f. stanowi wyraźnie, że za reklamę leku nie uważa się m.in.: informacji umieszczonych na opakowaniach oraz załączonych do opakowań produktów leczniczych, zgodnych z pozwoleniem na dopuszczenie do obrotu, czy informacji dotyczących zdrowia lub chorób ludzi i zwierząt, pod warunkiem że nie odnoszą się nawet pośrednio do produktów leczniczych.
Istotne z punktu widzenia dopuszczalności danego rodzaju reklamy jest jej ustawowe rozróżnienie na reklamę skierowaną do publicznej wiadomości oraz reklamę skierowaną do osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót lekami (art. 52 ust. 2 u.p.f.). Wspomniane wyżej rozporządzenie w sprawie reklamy produktów leczniczych przewiduje bowiem odrębną regulację i wymogi dla reklamy adresowanej do ogółu społeczeństwa oraz dla reklamy skierowanej do profesjonalistów. Uwzględniając § 11 r.r.p.l., zgodnie z którym reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości w zakładach opieki zdrowotnej może być rozmieszczana jedynie w poczekalniach dla pacjentów, należy zaznaczyć, że umieszczenie reklamy w poczekalni, a więc w miejscu dostępnym dla pacjentów gabinetu, powinno spełniać surowsze wymagania, właściwe dla reklamy adresowanej do publicznej wiadomości. Do tych surowszych wymogów reklamy należy zaliczyć np. zakaz kierowania do publicznej wiadomości reklamy leków wydawanych wyłącznie na podstawie recepty. Oznacza to, że zakres takiej reklamy ogranicza się do produktów leczniczych o kategorii dostępności OTC.
Rozporządzenie w sprawie reklamy produktów leczniczych i ustawa - Prawo farmaceutyczne wprowadzają także inne obostrzenia regulujące zasady stosowania reklamy. Wśród ich można wskazać następujące:
  • zakaz prowadzenia reklamy leków w formie oferowania lub obiecywania jakichkolwiek korzyści w zamian za nabycie produktu;
  • zakaz prowadzenia reklamy leków adresowanej do dzieci;
  • zakaz prezentowania leków przez osoby znane publicznie, naukowców, osoby posiadające wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne;
  • zakaz odwoływania się w reklamie do zaleceń osób znanych publicznie, naukowców, osób posiadających wykształcenie medyczne lub farmaceutyczne;
  • zakaz reklamowania leku w sposób, który sugeruje, że możliwe jest uniknięcie porady lekarskiej lub zabiegu chirurgicznego;
  • zakaz stosowania reklamy sugerującej, że nieprzyjmowanie produktu leczniczego może pogorszyć stan zdrowia pacjenta (z wyjątkiem szczepionek);
  • zakaz stosowania formy dźwiękowej i audiowizualnej dla reklamy umieszczonej w poczekalni zakładu opieki zdrowotnej;
  • zakaz reklamowania leków niedopuszczonych do obrotu w Polsce;
  • zakaz przekazywania informacji o leku, które są niezgodne z Charakterystyką Produktu Leczniczego.
Kolejne obostrzenia w tym zakresie zostały wprowadzone przez ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.), która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. Wprowadza ona, między innymi, zakaz stosowania jakichkolwiek form zachęty odnoszących się do leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych podlegających refundacji ze środków publicznych, w szczególności kierowanych do świadczeniobiorców, przedsiębiorców oraz ich pracowników lub osób uprawnionych.
Natomiast, zgodnie z art. 62 ust. 1 u.p.f. Główny Inspektor Farmaceutyczny jest podmiotem sprawującym nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących reklamy produktów leczniczych. Artykuł 62 ust. 2 u.p.f. przyznaje Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu uprawnienia do żądania zaprzestania prowadzenia niezgodnej z prawem reklamy produktów leczniczych, a także do nakazania usunięcia zakwestionowanej reklamy.
Mariusz Kondrat