1. Wprowadzenie
Problematyka wyboru lekarza, pielęgniarki oraz położnej podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i związany z tym problem składania przez świadczeniobiorcę deklaracji regulowana jest nade wszystko przepisami art. 28 i 56 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) − dalej u.ś.o.z., zarządzeniem nr 72/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 3 listopada 2009 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń w rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna) oraz zarządzeniem nr 42/2007/DŚOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie wzoru deklaracji wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej.

Analiza przepisów przywołanych wyżej aktów prawnych pozwala na zdefiniowanie deklaracji wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej POZ jako pisemnego oświadczenia woli składanego przez świadczeniobiorcę u świadczeniodawcy o dokonaniu wyboru oznaczonego z imienia i nazwiska, a wykonującego u świadczeniodawcy zawód medyczny, lekarza POZ, pielęgniarki POZ oraz położnej POZ. Co istotne, deklaracja taka jest podstawowym dokumentem do dokonywania rozliczenia świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w rodzaju POZ. W tym miejscu wskazać bowiem należy, iż sposób finansowania świadczeń POZ zasadniczo różni się od finansowania pozostałych rodzajów świadczeń zdrowotnych. Jeśli regułą jest finansowanie świadczeń faktycznie wykonanych i następnie sprawozdanych, to w przypadku POZ istotę finansowania stanowi iloczyn oznaczonej stawki kapitacyjnej oraz liczby osób, które złożyły deklarację wyboru lekarza, pielęgniarki czy położnej POZ. Każda deklaracja ujmowana jest w zestawieniu, na podstawie którego świadczeniodawca wystawia comiesięczny rachunek do Narodowego Funduszu Zdrowia. Stąd też taka a nie inna doniosłość samej deklaracji POZ.

2. Konstrukcja deklaracji POZ
Zgodnie z przepisem art. 56 u.ś.o.z. deklaracja wyboru zawiera następujące dane:
1)dotyczące świadczeniobiorcy:
–imię i nazwisko;
–nazwisko rodowe;
–datę urodzenia;
–płeć;
–numer PESEL, o ile taki został nadany;
–miejsce nauki - w przypadku uczniów i studentów;
–adres zamieszkania;
–numer telefonu;
2)określenie, który raz w danym roku dokonywany jest wybór;
3)numer karty ubezpieczenia zdrowotnego − w przypadku ubezpieczonych;
4)kod oddziału wojewódzkiego Funduszu;
5)dane dotyczące lekarza, pielęgniarki i położnej POZ:
–imię i nazwisko;
–siedzibę świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu POZ;
–miejsce udzielania świadczeń opieki zdrowotnej;
6)datę dokonania wyboru;
7)podpis świadczeniobiorcy lub jego opiekuna prawnego;
8)podpis osoby przyjmującej deklarację wyboru.

Uwzględniając powyższe uregulowania dotyczące konstrukcji deklaracji POZ, jako problem niezwykłej wagi jawi się kwestia wpływu braków w złożonej deklaracji na jej ważność i w konsekwencji na możliwość finansowania świadczeń. Otóż brak jest jakichkolwiek unormowań wskazujących jednoznacznie czy brak któregokolwiek z elementów skutkuje już nieważnością deklaracji czy też, przy niektórych brakach, deklaracja zachowuje ważność. W mojej opinii nieważność deklaracji, niezależnie od enumeratywnie wskazanego w treści art. 56 u.ś.o.z. katalogu danych, powodować będą jedynie braki uniemożliwiające pełną identyfikację świadczeniobiorcy i świadczeniodawcy jako podmiotu uprawnionego do otrzymania środków finansowych oraz braki w zakresie daty dokonania wyboru a także podpisów osób uprawnionych.

3. Ograniczenia w wyborze lekarza, pielęgniarki, położnej POZ
Jak już wskazano wyżej, deklaracja wyboru lekarza, pielęgniarki oraz położnej POZ stanowi wyraz swobodnej woli świadczeniobiorcy. W zasadzie wola ta nie jest ograniczona ani miejscem zamieszkania świadczeniobiorcy, ani też miejscem wykonywania świadczeń przez świadczeniodawcę POZ. Jedynym przeciwwskazaniem jest tutaj fakt niezawarcia przez świadczeniodawcę umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju POZ. Ponadto pamiętać należy, iż zgodnie z brzmieniem art. 28 u.ś.o.z. świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej POZ spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego nie częściej niż dwa razy w roku kalendarzowym; w przypadku każdej kolejnej zmiany wnosi na rzecz Narodowego Funduszu Zdrowia opłatę w wysokości 80 złotych. Reguła ta doznaje wyjątków powodowanych między innymi zmianą miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy, zaprzestaniem udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez wybranego lekarza, pielęgniarkę i położną POZ oraz innymi przyczynami niezależnymi od woli świadczeniobiorcy.
(...)

Paszkowski Artur