Jeżeli zachodzą wskazania medyczne, można u pacjenta małoletniego wykonać badanie ginekologiczne. Obowiązują w tym zakresie określone standardy medyczne, jak i prawne.
Przepisy prawa nie regulują w sposób szczególny kwestii przeprowadzenia badania ginekologicznego u osoby małoletniej. W związku z tym mają zastosowanie przepisy, które ustalają ogólne zasady przeprowadzania badań lekarskich u osób małoletnich (art. 17 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta; Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z późn. zm.; dalej jako: u.p.p.).
Wobec małoletnich, którzy nie ukończyli 16 roku życia zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny. Nie wymaga się zgody pacjenta małoletniego. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na różnice w zakresie kompetencji przedstawiciela ustawowego i opiekuna faktycznego (art. 17 ust. 1 u.p.p. a contrario). Zgoda przedstawiciela ustawowego (tj. rodzice, opiekun prawny) stanowi w takich sytuacjach zasadę i generalną regułę postępowania odnośnie przeprowadzenia badania, udzielenia innych świadczeń zdrowotnych, zabiegów operacyjnych albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko (art. 17 ust. 1 i art. 18 ust. 1 u.p.p.). Opiekun faktyczny może wyrazić zgodę za małoletniego wyłącznie na badania (art. 17 ust. 2 zdanie drugie u.p.p.; art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty; tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.; dalej jako: u.z.l.l.d.). Pojęcie "badanie" w rozumieniu ustawy należy wiązać z najbardziej podstawowymi czynnościami lekarza, polegającymi na oględzinach ciała i badaniu fizykalnym. Chodzi tu o rutynowe i niestwarzające ryzyka czynności medyczne. W przypadku osób małoletnich, badanie ginekologiczne - co do zasady - nie jest badaniem rutynowym i podstawowym, dlatego na jego przeprowadzenie nie wystarczy zgoda opiekuna faktycznego.
Jeżeli pacjent małoletni ukończył 16 lat (a nie ukończył 18 lat) wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego oraz pacjenta. Dodatkowa zgoda samego małoletniego jest konieczną przesłanką podjęcia czynności medycznych dotyczących zarówno badań lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych, a zatem również badania ginekologicznego (art. 17 ust. 1 u.p.p. a także art. 32 ust. 5 u.z.l.l.d.).
Uwagi
W sytuacji rozbieżność decyzji małoletniego i jego przedstawiciela ustawowego, albo braku sprzeciwu jednego i drugiego dla zalegalizowania podejmowanych czynności lekarz ustawodawca wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego (art. 34 ust. 5 u.z.l.l.d.). Są to następując sytuacje: 1) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, sprzeciwia się podjęciu czynności medycznych, a przedstawiciel ustawowy się zgadza; 2) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, wyraża zgodę na podjęcie czynności medycznych, a przedstawiciel ustawowy się sprzeciwia; 3) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, jak również przedstawiciel ustawowy sprzeciwiają się podjęciu czynności medycznych. W każdej tego rodzaju sytuacji podstawą legalizującą działanie lekarza będzie decyzja sądu opiekuńczego.
Dorota Karkowska