Przepisy związane z wycinką drzew zawarte w  ustawie o ochronie przyrody  doczekały się bogatego orzecznictwa, co jednoznacznie potwierdza konieczność przypominania, czym może skończyć się ich nieprzestrzeganie.

Usunięcie drzewa, nawet jeżeli zostało ono poważnie uszkodzone przez wichurę, wymaga uzyskania zezwolenia. Usunięcie drzewa bez takiego zezwolenia kończy się wysoką karą pieniężną.

Takie stanowisko wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 lipca 2012 r. sygn. akt II OSK 810/11 rozpatrującego skargę kasacyjną osoby, która dokonała wycięcia uszkodzonego drzewa, zaniedbując obowiązek uzyskania zezwolenia.

Stan faktyczny ustalony w sprawie przedstawiał się następująco:
W toku postępowania organy ustaliły, iż podczas silnej wichury od drzewa odłamał się jeden pień i przewrócił na ogrodzenie wykonane z siatki, powodując jego zniszczenie, a drugi pień przechylił się w kierunku działki. Pień drzewa był spróchniały. Drzewo rosło w odległości około 3 m od ogrodzenia. W ocenie współwłaścicielki nieruchomości, co znalazło potwierdzenie w materiale dowodowym zebranym przez organy orzekające w sprawie, odłamane konary drzewa zagrażały bezpieczeństwu mieszkańców kamienicy oraz pojazdów parkujących na posesji. Nadto, drzewo było spróchniałe i nietypowe – dwa konary wyrastały nisko przy ziemi. Drzewo złamało się w dzień poprzedzający długi weekend, zatem konieczne było natychmiastowe działanie. Współwłaścicielka usunęła drzewo, nie posiadając zezwolenia, za co organ nałożył karę. We wnoszonych środkach odwoławczych bezskutecznie podnoszone były różne argumenty mające świadczyć m.in. o podjęciu działania ze względu na zagrożenie, jakie powodowało drzewo, a raczej to, co z niego zostało.


Zgodnie z przepisami  ustawy o ochronie przyrody , usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez właściwy organ. Powyższy przepis realizuje ogólną zasadę ochrony zadrzewień, o jakiej mowa w art. 2 ust. 1 pkt 9 tej  ustawy o ochronie przyrody . Zwykle będzie to zezwolenie wydane przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, z jednym wyjątkiem. Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Nie można także zapominać, że zezwolenie na usunięcie drzew w obrębie pasa drogowego drogi publicznej, z wyłączeniem obcych gatunków topoli, wydaje się po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.

Z wnioskiem o wydanie zezwolenia może wystąpić posiadacza nieruchomości - za zgodą właściciela tej nieruchomości oraz właściciel urządzeń przesyłowych, jeżeli drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń.@page_break@

Wyjątki od tej zasady obowiązkowego uzyskania zezwolenia zostały przewidziane w art. 83 ust. 6  ustawy o ochronie przyrody . Określa on w 9 punktach przypadki, w których usunięcie drzew lub krzewów nie wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Na przykład usunięcie drzew w lasach, na plantacjach drzew i krzewów, bądź drzew, których wiek nie przekracza 10 lat, zwolnione jest z obowiązku uzyskania stosownego zezwolenia. Katalog ten jest zamknięty, co oznacza, że tylko w tych przypadkach nie jest konieczne uzyskanie zezwolenia, o których mowa w  ustawie o ochronie przyrody .

Mówiąc inaczej: jeżeli nasz przypadek nie jest wymieniony w jednym z punktów, koniecznie musimy uzyskać zezwolenie przed usunięciem takiego drzewa lub krzewu. Warto także zauważyć, że w katalogu tym nie zostały wymienione drzewa obumarłe. Tym samym usunięcie drzew obumarłych, w tym również chorych, wymaga uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 83 ust. 1  ustawy o ochronie przyrody .

Jak stanowi art. 83 ust. 4 pkt 6 ustawy wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać m.in. przyczynę i termin zamierzonego usunięcia drzewa. Można na tej podstawie wysnuć wniosek, że obumarcie czy choroba drzewa może co najwyżej stanowić uzasadnienie wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie takiego drzewa, lecz nie może usprawiedliwiać samowolnego działania osoby dokonującej wycięcia drzewa. Organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów dokonuje oceny, czy podane we wniosku drzewo jest obumarłe i jakie są przyczyny obumarcia, jak też, czy drzewo rokuje (bądź nie rokuje) szans na przeżycie i wobec tego, czy możliwe jest wydanie stosownego zezwolenia na jego usunięcie. Również kwestia stwarzania przez drzewo zagrożenia dla otoczenia nie może być traktowana jako wyjątek o innym charakterze niż wskazane w art. 83 ust. 6 ustawy.
Nawet jeżeli jeden pień zostanie odłamany, a drugi, złamany, utrzymuje się na fragmentach kory, łyka i spróchniałego drewna - stan ten i tak wymaga oceny pracownika organu uprawnionego do wydania zezwolenia na usunięcie drzew. To właściwy organ, kompetentny w zakresie ochrony przyrody jest władny dokonać oceny, czy drzewo jest obumarłe lub czy zagraża bezpieczeństwu.

Posiadacz nieruchomości nie jest podmiotem uprawnionym do dokonywania tego typu ocen i decydowania o tym, czy i które drzewo należy usunąć (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie sygn. akt II OSK 1970/06). Zdaniem WSA w Łodzi wyrażonym w wyroku z dnia 10 grudnia 2010 r. sygn. akt II SA/Łd 1069/10 w przypadku uszkodzenia drzewa, działania przed uzyskaniem zezwolenia polegać powinny wyłącznie na zabezpieczeniu drzewa poprzez dokonanie czynności doraźnych (sprzątnięcie połamanych konarów, podparcie nadłamanego pnia, bądź zabezpieczenie części terenu nieruchomości przed dostępem osób trzecich), ale nie na trwałym wycięciu drzewa.

Chcąc uporządkować teren nieruchomości poprzez wycięcie drzewa uszkodzonego przez wiatr, konieczne jest uprzednie uzyskanie decyzji o zezwoleniu na usunięcie drzew lub krzewów, które jest wymagane niezależnie od stanu żywotności drzew i ich oddziaływania na otoczenie (tak również: wyrok WSA w Warszawie z dnia 11 lipca 2006 r. w sprawie o sygn. akt IV SA/Wa 542/06).

Jeżeli drzewo stwarza zagrożenie, stanowi to uzasadnienie wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie takiego drzewa, lecz nie może usprawiedliwiać samowolnego działania osoby dokonującej wycięcia drzewa (wyrok NSA z 13 stycznia 2012 r., sygn. akt II OSK 2052/10).@page_break@

Usunięcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia jest podstawą do wymierzenia kary pieniężnej przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 2  ustawy o ochronie przyrody . Administracyjną karę pieniężną, art. 89 ust. 1  ustawy o ochronie przyrody , ustala się w wysokości trzykrotnej opłaty za usunięcie drzew lub krzewów ustalonej na podstawie stawek, o których mowa w art. 85 ust. 4-6  ustawy o ochronie przyrody . Jeżeli ustalenie obwodu zniszczonego lub usuniętego bez zezwolenia drzewa jest niemożliwe, z powodu braku kłody, obwód do wyliczenia administracyjnej kary pieniężnej ustala się, przyjmując najmniejszy promień pnia i pomniejsza się wyliczony obwód o 10 % (art. 89 ust. 3  ustawy o ochronie przyrody ).

Wyraźnego podkreślenia wymaga to, że kara administracyjna wymierzana na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 2  ustawy o ochronie przyrody  jest instytucją odmienną od opłaty za usunięcie drzew lub krzewów, o jakiej mowa w art. 84 ust. 1 tej ustawy. Opłata za usunięcie naliczana w przypadku wystąpienia przez uprawniony podmiot z wnioskiem o wydanie stosownego zezwolenia tj. w przypadku zgodnego z prawem (za zgodą właściwego organu) usunięcia drzew, o ile nie ma podstaw do odstąpienia od jej wymierzenia, ale o tym w dalszej części artykułu. Natomiast kara administracyjna jest wymierzana za działanie niezgodne z prawem - samowolne usunięcie drzew.

Istotne jest również to, że żaden z przepisów ustawy o ochronie przyrody nie przewiduje stosowania do kary administracyjnej wymierzanej w przypadku usunięcia drzew bez zezwolenia, przepisów przewidujących zwolnienie z opłaty w przypadku uzyskiwania zezwolenia, które są zawarte w art. 86 ust. 1 ustawy. W formie katalogu zamkniętego wylicza on sytuacje, w których nie pobiera się opłat za usunięcie drzew.

Zatem usunięcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia prowadzi do obligatoryjnego wymierzenia kary administracyjnej, niezależnie od przyczyn samowolnego działania. Ustawa nie dopuszcza bowiem możliwości żadnego samowolnego działania posiadacza nieruchomości. Usunięcie drzew lub krzewów bez zezwolenia jest czynem, którego popełnienie zagrożone jest sankcją w postaci kary administracyjnej.

Przepisy art. 86 ust. 1  ustawy o ochronie przyrody  zwalniają od obowiązku uiszczenia opłaty a nie z obowiązku poniesienia kary za samowolne działanie przy usuwaniu drzew lub krzewów. Przepisy art. 86 ust. 1 pkt 9 ustawy zwalniają od opłat za usunięcie drzew, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie i to z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, lecz, jeszcze raz należy podkreślić, nie zwalniają z konieczności uzyskania zezwolenia na ich usunięcie. Z tych przyczyn kwestia stanu drzewa (obumarcia) może mieć znaczenie przy naliczaniu opłaty za usunięcie drzewa (art. 84-86  ustawy o ochronie przyrody ), ale nie przy wymierzaniu kary administracyjnej (art. 88  ustawy o ochronie przyrody ).

Organ wydający zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów nalicza i pobiera opłaty za usunięcie drzew lub krzewów według następujących zasad: opłatę za usunięcie drzew ustala się na podstawie stawki zależnej od obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa. Stawki dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew oraz współczynniki różnicujące stawki w zależności od obwodu pnia określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 października 2004 roku w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew (Dz. U. Nr 228, poz. 2306 ze zm.). Stawkę za usunięcie krzewów ustala się w metrach kwadratowych powierzchni pokrytej krzewami (art. 85 ustawy o ochronie przyrody ).

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.)