1. Usunięcie drzew obumarłych jak i zagrażających bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych wymaga uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody .

2. Z art. 86 ust. 1 pkt 9 ustawy o ochronie przyrody wynika, że drzewa obumarłe z punktu widzenia prawa nadal pozostają drzewami. U podstaw unormowania przewidującego wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez zezwolenia drzewa, bez rozróżnienia czy usunięto drzewo żywe, czy drzewo obumarłe, leży konieczność zapobieżenia nieodwracalnym skutkom działań posiadacza nieruchomości. Ocena, czy spełniona jest przesłanka określona w art. 86 ust.1 pkt 4 i 9 ustawy o ochronie przyrody , zwalniająca od opłaty, należy do organu administracyjnego, a nie do posiadacza nieruchomości.

3. Przepis art. 83 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody zawiera zamknięty katalog drzew lub krzewów, których usunięcie nie wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia a w katalogu tym nie zostały wymienione ani drzewa obumarłe, ani te, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych. Tym samym usunięcie drzew obumarłych, jak i zagrażających bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych wymaga uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody .

4. Administracyjna kara pieniężna jest wymierzana w oderwaniu od stopnia szkodliwości dokonanego usunięcia i wartości przyrodniczej usuniętego suchego drzewa.


Przedmiotowa sprawa dotyczyła wymierzenia kary pieniężnej za usunięcie bez zezwolenia drzewa. Strona skarżąca wnosząc skargę kasacyjną podniosła zarzut dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 86 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody poprzez przyjęcie, że w przypadku usunięcia drzew, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych, organ ma podstawy do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej określonej w art. 88 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody w przypadku braku zezwolenia odpowiedniego organu, jak również zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 86 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody poprzez przyjęcie, że w przypadku usunięcia drzew które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie, z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, organ ma podstawy do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej określonej w art. 88 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody , w przypadku braku zezwolenia odpowiedniego organu.

NSA rozpatrując skargę kasacyjną stwierdził, iż stosownie do dyspozycji zawartej w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości. Powyższy przepis ustanawia ogólną zasadę ochrony zadrzewień, o jakiej mowa w art. 2 ust. 1 pkt 9 ustawy o ochronie przyrody . Wyjątki od tej zasady zostały przewidziane w ust. 6 art. 83 ustawy o ochronie przyrody , który zawiera zamknięty katalog drzew lub krzewów, których usunięcie nie wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia. W katalogu tym nie zostały wymienione ani drzewa obumarłe ani te, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych. Tym samym usunięcie drzew obumarłych jak i zagrażających bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych wymaga uzyskania zezwolenia.

Ponadto jak stanowi art. 83 ust. 4 pkt 6 ustawy o ochronie przyrody wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać przyczynę i termin zamierzonego usunięcia drzewa. Zdaniem NSA prowadzi to do konkluzji, że obumarcie drzewa lub stwarzanie przez drzewo zagrożenia może co najwyżej stanowić uzasadnienie wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie takiego drzewa, lecz nie może usprawiedliwiać samowolnego działania osoby dokonującej wycięcia drzewa. Organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów dokonuje oceny, czy podane we wniosku drzewo jest np. obumarłe i jakie są przyczyny obumarcia, jak też czy drzewo rokuje (bądź nie rokuje) szans na przeżycie oraz czy np. nie zagraża bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych i wobec tego, czy możliwe jest wydanie stosownego zezwolenia na jego usunięcie. Za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną - art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody . Usunięcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia skutkuje obligatoryjnym wymierzeniem kary administracyjnej, niezależnie od przyczyn samowolnego działania. Ustawa nie dopuszcza bowiem możliwości żadnego samowolnego działania posiadacza nieruchomości. Usunięcie drzew lub krzewów bez zezwolenia jest deliktem administracyjnym, którego popełnienie zagrożone jest sankcją w postaci kary administracyjnej. Kara administracyjna, wymierzana na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody jest instytucją prawną odmienną od opłaty za usunięcie drzew, o jakiej mowa w art. 84 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody . Opłata za usunięcie drzew lub krzewów jest naliczana w przypadku wystąpienia przez posiadacza nieruchomości o wydanie stosownego zezwolenia tj. w przypadku zgodnego z prawem (za zgodą właściwego organu) usunięcia drzew. Natomiast kara administracyjna jest wymierzana za działanie niezgodne z prawem - samowolne usunięcie drzew. Zatem zdaniem NSA do kary administracyjnej za usunięcie drzew bez wymaganego zezwolenia nie znajduje zastosowania przepis art. 86 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody , enumeratywnie wyliczający w punktach 1 - 13 sytuacje, w których nie pobiera się opłat za usunięcie drzew. W szczególności w przypadku samowolnego usunięcia drzew nie znajdują zastosowania - powołane przez skarżącego - przepisy art. 86 ust. 1 pkt 4 i 9 ustawy o ochronie przyrody . Przepisy te wyraźnie stanowią, iż nie pobiera się opłat za usunięcie drzew, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie lub też zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych, z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości. Żaden zaś przepis ustawy o ochronie przyrody nie przewiduje, a tym bardziej nie nakazuje stosowania przepisu art. 86 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody do kary administracyjnej wymierzanej w przypadku samowolnego usunięcia drzew.

Przepisy art. 86 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody   zwalniają od obowiązku uiszczenia opłaty, a nie z obowiązku poniesienia kary za samowolne działanie. Przepisy art. 86 ust. 1 pkt 4 i 9 ustawy zwalniają zatem od opłat za usunięcie drzew, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie lub zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych i to z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, lecz nie zwalniają z konieczności uzyskania zezwolenia na ich usunięcie. Z tych przyczyn kwestia stanu drzewa (obumarcia czy stwarzanego przez nie niebezpieczeństwa) może mieć znaczenie przy naliczaniu opłaty za usunięcie drzewa, ale nie przy wymierzaniu kary administracyjnej. W niniejszej sprawie jest bezsporne, że skarżący nie uzyskał przed wycięciem przedmiotowego drzewa stosownego zezwolenia na jego usunięcie. W tym stanie rzeczy Sądowi I instancji nie można skutecznie zarzucić błędnej wykładni przepisu art. 86 ust. 1 pkt 4 i 9 ustawy o ochronie przyrody w związku z art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody .

Zdaniem NSA bezpodstawny jest również trzeci zarzut skargi kasacyjnej - naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 83 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody poprzez przyjęcie, że tylko w wymienionych w przepisie przypadkach nie jest konieczne uzyskanie zezwolenia i organ może nie nałożyć kary pieniężnej. NSA pragnie jeszcze raz powtórzyć, że stosownie do dyspozycji zawartej w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem ust. 2, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na wniosek posiadacza nieruchomości, a wyjątki od tej zasady zostały przewidziane w ustępie 6 artykułu 83 ustawy o ochronie przyrody . Należy z cała mocą podkreślić, że przepis ten zawiera zamknięty katalog drzew lub krzewów, których usunięcie nie wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia a w katalogu tym nie zostały wymienione ani drzewa obumarłe, ani te, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych. Tym samym usunięcie drzew obumarłych, jak i zagrażających bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych wymaga uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody .

Zdaniem NSA ponieważ, przepisy art. 88 - 89 ustawy o ochronie przyrody , regulujące kwestię wymierzania administracyjnych kar pieniężnych za samowolne usunięcie drzewa nie zawierają takiego odesłania, przyjąć należy, że kara ta - wbrew twierdzeniom skarżących - ma charakter samoistny, nie powiązany zarówno z przesłankami wydania zezwolenia na usunięcie drzewa i ustalenia opłaty w tej sprawie, jak również z przesłankami stopnia szkodliwości dokonanego usunięcia i wartością przyrodniczą usuniętego suchego drzewa. NSA wskazuje, że administracyjna kara pieniężna za usunięcie drzewa bez wymaganego zezwolenia nie ma charakteru odszkodowawczego. Jest to odpowiedzialność za delikt administracyjny, przy której wartość przyrodnicza usuwanego drzewa nie ma znaczenia, ponieważ jest to odpowiedzialność za działanie bez zezwolenia. NSA wskazuje ponadto, że nie ma podstaw do traktowania drzewa obumarłego, jako rzeczy niebędącej drzewem, a zatem w ogóle niepodlegającej regulacjom ustawy o ochronie przyrody . Z art. 86 ust. 1 pkt 9 ustawy o ochronie przyrody wynika, że drzewa obumarłe z punktu widzenia prawa nadal pozostają drzewami. U podstaw unormowania przewidującego wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez zezwolenia drzewa, bez rozróżnienia czy usunięto drzewo żywe, czy drzewo obumarłe, leży konieczność zapobieżenia nieodwracalnym skutkom działań posiadacza nieruchomości. Ocena, czy spełniona jest przesłanka określona w art. 86 ust. 1 pkt 4 i 9 ustawy o ochronie przyrody , zwalniająca od opłaty, należy do organu administracyjnego, a nie do posiadacza nieruchomości (wyrok NSA z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt II OSK 1970/06, http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Nie tylko więc literalne brzmienie przepisów Rozdziału 4 ustawy o ochronie przyrody, ale również realizacja celu tej ustawy, jakim jest ochrona, a więc zachowanie składnika przyrody w postaci zadrzewień upoważnia do takiego odczytania art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody , według którego administracyjna kara pieniężna jest wymierzana w oderwaniu od stopnia szkodliwości dokonanego usunięcia i wartości przyrodniczej usuniętego suchego drzewa.

Zobacz orzeczenie:
Wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2010 r., sygn. akt II OSK 65/09

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.)