Jak prawidłowo rozliczać nadgodziny pracy kierowcy samochodu osobowego, zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego, przy równoważnym czasie pracy?

Pracodawca dopuszcza 376 godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym.

Czy zgodnie z przepisami pracownikowi można udzielić bez jego pisemnego oświadczenia, dni wolnych i w jakim okresie?

Czy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, jeśli tak to w jakiej wysokości (50%, 100%)?
Co należy rozumieć przez czas pracy, dyżur itp.?

Jeśli istnieje możliwość udzielenia dni wolnych, to jak prawidłowo prowadzić ewidencję czasu pracy dla takiego kierowcy?

Odpowiedź

Czas pracy kierowcy samochodu osobowego zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego należy rozliczać zgodnie z przepisami ustawy o czasie pracy kierowców oraz, w zakresie w niej nieunormowanym, zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych.

Ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879, z późn. zm.) - dalej u.c.p.k., stosuje się do wszystkich kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, bez względu na rodzaj pojazdu jakim kierują. Wątpliwości w zakresie stosowania u.c.p.k. do kierowców samochodów osobowych pojawiły się w związku z nowelizacją u.c.p.k. dokonaną w 2007 r. ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy o czasie pracy kierowców oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 99, poz. 661), a konkretnie art. 1 pkt 1 u.c.p.k., stwierdzającym, że u.c.p.k. określa czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Ponadto u.c.p.k. odsyła do zawartej w rozporządzeniu WE 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającym rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającym rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11 kwietnia 2006, str. 1) - dalej rozporządzenie WE 561/2006, definicji przewodu drogowego. To odesłanie wzbudziło początkowo wątpliwości czy u.c.p.k. nie powinno się stosować jedynie do kierowców, do których stosuje się rozporządzenie WE 561/2006, czyli do kierowców samochodów o dmc powyżej 3,5 tony oraz do pojazdów przystosowanych do przewozu powyżej 9 osób łącznie z kierowcą.

Jednakże konstrukcja odesłania jak i brzmienie przepisów wskazują, iż u.c.p.k. powinno się stosować do wszystkich kierowców, bez względu na rodzaj pojazdu, który prowadzą, jeżeli zatrudnieni są na podstawie umowy o pracę. Stanowisko w tej sprawie zajął również Główny Inspektorat Pracy (Stanowisko Departamentu Prawnego GIP z 16 października 2007 r., GNP-302-4560-464/07/PE). Zgodnie z nim przepisy u.c.p.k. znajdą zastosowanie do wszystkich kierowców zatrudnionych w formule stosunku pracy, spełniających wymóg odbywania przewozu drogowego. GIP podkreślił również, że zgodnie z art. 4 lit. a rozporządzenia WE 516/2006 przewóz drogowy oznacza każdą podróż odbywaną w całości lub w części po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy. Definicja powyższa nie odwołuje się więc do rodzaju pojazdu wykorzystywanego do przewodu. GIP rozumie bowiem odesłanie zawarte w ustawie jako odesłanie jedynie do definicji przewozu drogowego, a nie do zakresu stosowania rozporządzenia WE 561/12006. Dlatego też w opisywanym w pytaniu przypadku w zakresie rozliczania czasu pracy kierowcy samochodu osobowego zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego należy stosować u.c.p.k., a w kwestiach w niej nieuregulowanych, ustawę o pracownikach samorządowych .

Zgodnie z art. 20 ust. 1 i 2 u.c.p.k. praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Kierowcy - pracownikowi samorządowemu, zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych , za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek kierowcy, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Wybór formy rekompensaty pracy w godzinach nadliczbowych zawsze należy w tym przypadku od pracownika (następuje na jego wniosek). A zatem pracodawca nie będzie mógł zdecydować za niego czy udzieli mu czasu wolnego czy wypłaci wynagrodzenie.

Praca kierowcy - pracownika samorządowego w godzinach nadliczbowych przypadających w dniu innym niż niedziela czy święto zawsze rekompensowana będzie czasem wolnym od pracy w tym samym wymiarze lub wynagrodzeniem bez żadnych dodatków z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych przewidzianych w ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94) - dalej k.p. Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych nie rozróżniają również pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowo tygodnia pracy od pracy w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z powyższym praca kierowcy - pracownika samorządowego w takim dniu (np. w wolną sobotę) zawsze będzie rekompensowana tak jak praca w godzinach nadliczbowych, nigdy zaś całym dniem wolnym od pracy. A zatem za 2 godziny pracy w wolną sobotę pracownik samorządowy otrzyma 2 godziny czasu wolnego od pracy, a nie cały dzień wolny od pracy przewidziany w art. 1513 k.p. Nie oznacza to jednak, że w przypadku gdy kierowca - pracownik samorządowy wypracuje 8 godzin nadliczbowych nie będzie mógł odebrać całego dnia wolnego. Dzień wolny zostanie mu jednak udzielony z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, a nie z tytułu pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Ponieważ czas pracy kierowcy - pracownika samorządowego należy rozliczać zgodnie z przepisami u.c.p.k. przez czas pracy należy rozumieć czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności:
prowadzenie pojazdu;
załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym;
czynności spedycyjne;
obsługę codzienną pojazdów i przyczep;
inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy;
niezbędne formalności administracyjne;
utrzymanie pojazdu w czystości.

Czasem pracy kierowcy - pracownika samorządowego jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu.

Do czasu pracy kierowcy - pracownika samorządowego wlicza się przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.

Natomiast czasem dyżuru jest, zgodnie z art. 9 u.c.p.k., czas, w którym kierowca - pracownik samorządowy pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Ewidencję czasu pracy kierowcy - pracownika samorządowego pracodawca prowadzić powinien zgodnie z § 8 i 8a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286).

W przypadku kierowcy samochodu osobowego, w którym co do zasady nie instaluje się tachografów, pracodawca nie będzie posiadał bowiem możliwości ewidencjonowania czasu pracy na postawie przewidzianych w art. 20 u.c.p.k.:
zapisów na wykresówkach;
wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
rejestrów opracowanych na podstawie tych dokumentów.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)