1. Ograniczenia prawne zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w krajach Unii Europejskiej

W krajach Unii Europejskiej (UE) istotne jest minimalizowanie negatywnego wpływu deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych z uwagi na wpływ tych zjawisk na:
– stopy procentowe jednolitego rynku finansowego UE – zwiększony popyt na środki finansowe, przy ich określonej podaży w czasie, powoduje wzrost stóp procentowych,
– poziom cen – wzrost inflacji i napięcia w realizacji celów jednolitej polityki pieniężnej prowadzonej przez Europejski Bank Centralny,
– ryzyko niewypłacalności – presja kraju/krajów UE w złej sytuacji finansowej na kraje UE w dobrej sytuacji finansowej, aby udzieliły pomocy finansowej (moral hazard)[1].

Nadzór nad politykami gospodarczymi, w tym nad politykami fiskalnymi (budżetowymi) państw członkowskich UE, oraz ich koordynacja jest wymogiem Traktatu Wspólnoty Europejskiej (z 1991 r.), który nakłada na rządy państw członkowskich obowiązek unikania nadmiernego deficytu. Z kolei w Pakcie Stabilności i Wzrostu (z 1997 r.) zawarto regulacje mające na celu usprawnienie działań w odniesieniu do procedury dotyczącej nadmiernego deficytu budżetowego.

Obowiązek nadzorowania poziomu deficytu budżetowego i długu publicznego w krajach UE spoczywa na Komisji Europejskiej, która może zaproponować określone rozwiązania, ale ostateczną decyzję podejmuje Rada UE. Komisja bierze pod uwagę:
– czy relacja między planowanym i rzeczywistym deficytem budżetowym a PKB przekracza wartość referencyjną (3% PKB); jeśli tak, to czy relacja ta zmniejszyła się w sposób istotny i osiągnęła poziom bliski wartości referencyjnej, czy też przekroczenie wartości referencyjnej ma jedynie charakter wyjątkowy i przejściowy, a relacja jest bliska wartości referencyjnej,
– czy relacja długu publicznego do PKB przekracza wartość referencyjną (60% PKB); jeśli tak, to czy relacja ta zmniejsza się dostatecznie i zbliża się w zadowalającym tempie do wartości referencyjnej; traktat nie zawiera wymogu, aby była ona bliska wartości referencyjnej, jeśli jednak tę wielkość przekracza, to istotne jest, aby obniżała się ona w zadowalającym tempie.

Wynik (nadwyżka/deficyt) sektora samorządowego jest częścią wyniku (nadwyżki/deficytu) sektora instytucji rządowych i samorządowych. Podobnie zadłużenie sektora samorządowego stanowi część państwowego długu publicznego, gdyż władze samorządowe mają prawo do zaciągania pożyczek i kredytów oraz emisji papierów wartościowych. Dlatego też sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (JST) i poziom ich zadłużenia jest przedmiotem stałego zainteresowania państwa, które podejmuje w tym zakresie istotne działania w sferze instytucjonalnej, organizacyjnej i legislacyjnej.

Istnieją dwa podstawowe sposoby kształtowania poziomu długu JST, tj. ex ante (przed powstaniem zobowiązania) i ex post (badanie istniejącego zadłużenia). Biorąc pod uwagę przedmiot oddziaływania, ograniczenia można podzielić na dotyczące:
– celów,
– rodzaju,
– poziomu,
– kosztów obsługi zadłużenia.

Według rodzaju i charakteru instrumentów oddziaływania na poziom długu można wyróżnić regulacje:
– formalnoprawne poziomu zadłużenia JST,
– instytucjonalno-administracyjne dotyczące nadzoru długu JST,
– ekonomiczne,
– opiniodawczo-informacyjne[2].

Europejska Karta Samorządu Lokalnego i Europejska Karta Samorządu Regionalnego gwarantują poszczególnym szczeblom samorządu terytorialnego dostęp do rynku kapitałowego. W krajach UE udział samorządu terytorialnego w deficycie i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych jest bardzo mały (tabele 1–6). Jednak w większości krajów UE stosowane są ograniczenia prawne w zaciąganiu długu przez samorząd terytorialny, obok naturalnie istniejących ograniczeń ekonomicznych, politycznych i organizacyjnych[3].





W większości krajów UE za poziom długu publicznego odpowiada rząd, który bezpośrednio lub pośrednio sprawuje kontrolę nad długiem samorządu terytorialnego. Występują więc regulacje prawne w zakresie kontroli:
– zaciągania zobowiązań (indywidualne limity zadłużenia, potrzebne zezwolenia),
– poziomu zadłużenia,
– równowagi budżetu bieżącego (zawierającego środki na obsługę wcześniej zaciągniętego długu na cele inwestycyjne),
– sposobu wykorzystania długu.

W państwach UE nie wypracowano jednolitych zasad dotyczących sposobów i ograniczeń zaciągania długu przez JST. W niektórych krajach dano im pełną swobodę w tym zakresie (np. w Czechach, Finlandii, Szwecji), w innych – wprowadzono istotne ograniczenia formalnoprawne (np. w Irlandii, Niemczech, Danii)[4].

W krajach tzw. starej unii zadłużanie się JST w celu finansowania wydatków bieżących (na pokrycie deficytu bieżącego) jest zabronione (takie ograniczenia obowiązują np. w Austrii, Danii, Niemczech). Jeśli jednak w budżecie bieżącym wystąpi deficyt, to musi być on spłacony w ciągu roku (takie ograniczenia obowiązują z kolei np. w Wielkiej Brytanii, we Francji, w Hiszpanii). Wymóg taki wynika z oddzielenia budżetu bieżącego od budżetu inwestycyjnego, jednak ta zasada nie jest zawsze ściśle przestrzegana. A zatem JST powinny zadłużać się przede wszystkim w celu zdobycia środków na finansowanie inwestycji samorządowych[5]]. Dla przykładu w prawie belgijskim, niemieckim i luksemburskim cel kapitałowy określony jest jako jedyny, na który mogą być zaciągane kredyty i pożyczki długoterminowe. Ponadto długiem można finansować jedynie konkretne projekty np. w Hiszpanii są to wydatki ustalone w planach inwestycyjnych prowincji. Przedmiotem ograniczeń może być również czas spłaty zadłużenia, np. w Portugalii powinien być on dostosowany do życia projektu finansowanego kredytem, a w Danii nie może być dłuższy niż 30 lat[6].

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej regulacje prawne dotyczą następujących aspektów:
– celu zadłużania się przez JST,
– limitów poziomu zadłużenia,
– spełnienia dodatkowych warunków zaciągania zobowiązań,
– nadzoru nad zaciąganym długiem przez JST,
– regulowania sytuacji związanych z niewypłacalnością JST.

W większości tych państw zadłużenie długookresowe może powstawać z tytułu realizowanych inwestycji samorządowych (np. w Estonii, na Słowacji), jednak możliwe jest także zaciąganie kredytów krótkoterminowych na pokrycie bieżącego deficytu budżetu, ale powinny być one spłacane w trakcie jednego roku budżetowego. Są też kraje, w których prawo nie ogranicza sposobu wykorzystania środków pochodzących z zadłużenia (np. Czechy, Węgry, Polska). W większości z nich obowiązują limity poziomu łącznego zadłużenia i/lub obsługi zadłużenia przypadającego w danym roku budżetowym (wyjątek – Czechy) w relacji do ogólnych (rzadziej – bieżących) dochodów JST. Jednak tylko w Polsce i w Estonii występują podwójne limity dotyczące relacji kwoty długu i jego rocznej obsługi do dochodów budżetu JST. Należy podkreślić, że tylko w Polsce dodatkowo występuje ograniczenie makroekonomiczne, bo JST pośrednio odpowiadają za dług publiczny – gdy przekroczy on 60% PKB, JST nie mogą uchwalać budżetu z planowanym deficytem i tym samym zaciągać nowych pożyczek i kredytów, emitować papierów wartościowych czy też udzielać nowych poręczeń i gwarancji, choćby same były w dobrej kondycji finansowej i potrafiły zarządzać powstałym długiem.

Ponadto, w niektórych państwach są specjalne regulacje prawne dotyczące sytuacji, w których JST mają problemy z obsługą długu (np. na Węgrzech, Słowacji) i możliwości powołania zarządu komisarycznego, przy czym JST nie mogą formalnie zbankrutować. Z reguły nie ma jednak regulacji prawnych określających procedurę pożyczania pieniędzy od Skarbu Państwa (wyjątek – Polska)[7].

2. Obowiązujące ograniczenia prawne zadłużenia JST

W ustawie z 30.06.2005 r. o finansach publicznych[8] zostały zawarte ograniczenia prawne dotyczące poziomu deficytu budżetu JST, długu JST i wypłat na obsługę długu JST.

2.1. Ograniczenia poziomu deficytu budżetu JST
Zgodnie z art. 79 u.f.p., w przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto:
– jest większa od 50%, a nie większa 55%, to na kolejny rok relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja z roku bieżącego; relacja ta stanowi górne ograniczenie relacji deficytu każdej JST do jej dochodów, jaka może zostać uchwalona w budżecie JST,
– jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to na kolejny rok górne ograniczenie relacji deficytu każdej JST do jej dochodów, jaka może zostać uchwalona w budżecie JST, zostaje zmniejszone przez pomnożenie przez współczynnik R; wyliczany jest on w następujący sposób:
R = (0,6 – PDP/PKB) : 0,05,

gdzie PKB oznacza wartość produktu krajowego brutto, a PDP oznacza kwotę państwowego długu publicznego ogłoszoną za poprzedni rok budżetowy,
– jest równa lub większa od 60%, to poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia tej relacji, jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji i w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania przez nie nowych poręczeń i gwarancji; w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy oraz w uchwalonych budżetach JST kwota wydatków ma być równa kwocie dochodów lub niższa od niej.
Wymienionych ograniczeń nie stosuje się do kwot deficytu budżetu JST sfinansowanych nadwyżką budżetową z lat poprzednich, a także sfinansowanych emisją papierów wartościowych, zaciągniętymi kredytami i pożyczkami w związku z umową zawartą z podmiotem dysponującym środkami unijnymi.

2.2. Ograniczenia poziomu zaciąganego długu przez JST.
Łączna kwota długu JST na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym, a w trakcie roku budżetowego – 60% planowanych dochodów na koniec każdego kwartału (art. 170 ust. 1 i 2 u.f.p.). Powyższego ograniczenia nie stosuje się do emitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek zaciąganych w związku z umową zawartą z podmiotem dysponującym środkami z budżetu UE (art. 170 ust. 3 u.f.p.). Oznacza to wyłączenie z limitu poziomu długu zobowiązań powstałych w celu zapewnienia wkładu własnego JST i sfinansowania zadania w części podlegającej refundacji. Wyłączenie to ma na celu zwiększenie zdolności JST do absorpcji środków unijnych oraz zapobieganie zbyt wysokiemu obciążaniu dochodów spłatami zobowiązań. Zobowiązania te powinny być wykazywane w prognozie kwoty długu JST. Po zakończeniu realizacji i ostatecznym rozliczeniu programu, projektu czy zadania współfinansowanego z funduszy UE powyższe zobowiązania będą wliczane do limitu poziomu długu 60% dochodów (art. 170 ust. 4 u.f.p.). W przypadku gdy określone w umowie środki z funduszy UE nie zostaną przekazane lub po ich przekazaniu orzeczony zostanie ich zwrot, JST nie może emitować papierów wartościowych, zaciągać kredytów, pożyczek i udzielać poręczeń do czasu spełnienia limitu poziomu długu (art. 170 ust. 5 u.f.p.).

Na JST nałożono obowiązek określenia w uchwale budżetowej limitu zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz papierów wartościowych emitowanych na pokrycie:
– występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu JST,
– planowanego deficytu budżetu JST,
– spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów.

A zatem JST może zaciągnąć dług w wyżej wymienionych formach do wysokości występującego deficytu budżetowego. Nie jest więc dopuszczalne zaciąganie takiego długu, gdy budżet JST jest zrównoważony (art. 82 ust. 1 i art. 83 ust. 1 u.f.p.)[9].

W przypadku zaciągnięcia kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych na pokrycie występującego w ciągu roku deficytu budżetu JST zobowiązania z wymienionych tytułów podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane (art. 82 ust. 2 u.f.p.).

JST nie mogą zaciągać zobowiązań finansowych, których wartość nominalna, należna do zapłaty w dniu wymagalności, wyrażona w złotych, nie została ustalona w dniu zawierania transakcji (art. 85 ust. 1 u.f.p.). Praktycznie uniemożliwia to im zaciąganie kredytów i pożyczek w walutach obcych, emisję krótkoterminowych obligacji zagranicznych i korzystanie z instrumentów pochodnych – bowiem w dniu zawierania tych umów można wprawdzie określić maksymalną kwotę należną do zapłaty w dniu wymagalności, ale niemożliwe jest jej precyzyjne wyliczenie[10]. W celu zabezpieczenia kredytu lub pożyczki nie można też udzielać pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym JST (art. 195 ust. 4 u.f.p.). Obok wskazanych ograniczeń poziomu długu i jego obsługi w ustawie o finansach publicznych określono dodatkowe w tym zakresie obowiązki JST. I tak do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy zarząd JST jest zobowiązany przedstawić organowi stanowiącemu JST i regionalnej izbie obrachunkowej (do zaopiniowania) prognozę łącznej kwoty długu na koniec roku budżetowego i lata następne, wynikającej z planowanych i zaciąganych zobowiązań (art. 180 i art. 181 ust. 1 pkt 2 u.f.p.). W przypadku negatywnej opinii RIO w zakresie prawidłowości dołączonej do budżetu prognozy kwoty długu (art. 172 ust. 3 u.f.p.) JST jest zobowiązana do dokonania zmiany uchwały budżetowej[11] – tak, aby zostały zachowane relacje dotyczące maksymalnego poziomu łącznej kwoty zobowiązań z tytułu obsługi długu (określonego w art. 169 u.f.p.) oraz maksymalnego poziomu zadłużenia JST (określonego w art. 170 u.f.p.). Ponadto, w przypadku ubiegania się przez JST o udzielenie kredytu lub pożyczki i w przypadku zamiaru emisji papierów wartościowych, organ wykonawczy JST jest obowiązany uzyskać opinię RIO o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych. Opinia ta przekazywana jest przez zarząd JST podmiotowi udzielającemu kredytu lub pożyczki oraz podawana do wiadomości podmiotom, do których kierowana jest oferta nabycia papierów wartościowych (art. 83 ust. 2 i 3 u.f.p.)[12].

Występowanie przez JST do RIO z wnioskami o wydanie opinii dotyczących możliwości spłaty kredytów i pożyczek oraz wykupu papierów wartościowych poprzedzone jest analizą finansową i między innymi sporządzeniem zestawienia przepływów środków pieniężnych. Najczęściej RIO wymagają załączenia do wniosków informacji opisowej o:
– zasadach prognozowania dochodów i wydatków,
– środkach unijnych i innych środkach zagranicznych,
– terminie spłaty wnioskowanego kredytu czy pożyczki,
– udzielonych poręczeniach i gwarancjach
oraz
– dokumentów prognostycznych w zakresie kształtowania się poziomu długu w kolejnych latach budżetowych,
– harmonogramu spłat zobowiązań w powiązaniu z planowanymi dochodami i wydatkami, aż do roku, w którym dług będzie zerowy[13].

Wydając opinie w powyższym zakresie, RIO mogą rozpatrywać złożone wnioski w aspekcie legalności (stwierdzając, czy dana JST nie przekracza ustawowych limitów zadłużenia i jego obsługi) oraz w aspekcie zarządzania finansami. Jednak obowiązujące ustawowe limity nie dają RIO możliwości dokonania kompleksowej oceny działalności JST w zakresie zaciągania zobowiązań. Dlatego też zasadne byłoby ustawowe wprowadzenie indywidualnie ustalanego wskaźnika zadłużenia JST. Z kolei opinia RIO w aspekcie zarządzania finansami ma charakter prognostyczny i obarczona jest marginesem błędu, gdyż rzeczywisty stan zobowiązań na koniec danego roku budżetowego może być wyższy, niż obliczany według ustawowego ujęcia. Ponadto, JST może w ciągu roku dokonywać spłat zobowiązań w wysokości wyższej, niż to wynika z ograniczeń ustawowych, ponieważ mogą występować spłaty zobowiązań, które nie są zaliczane do długu JST, czyli zobowiązania niewymagalne, np. z tytułu kredytu kupieckiego, umów leasingowych, transakcji sekurytyzacyjnych. Opinia w tym aspekcie jest bardziej skomplikowana, gdyż wymaga wiedzy z zakresu zarządzania finansami, analizy finansowej, w tym metod oceny kondycji (sytuacji) finansowej JST i nie jest w pełni stosowana przez RIO. Dynamiczny wzrost zobowiązań JST i – co za tym idzie – liczby wydawanych przez RIO opinii w zakresie zadłużania się JST, w tym możliwości sfinansowania deficytu budżetu JST oraz prognozy kształtowania się długu JST, wskazuje na wzrastające znaczenie tego zakresu działania RIO dla organów JST. Jednak istotną trudnością w tym zakresie jest brak wyraźnego określenia kryteriów, które powinny być brane pod uwagę przy formułowaniu tych opinii. A zatem należy zmienić procedury w zakresie klasyfikowania długu oraz wprowadzić odpowiedni i obiektywny mechanizm konstrukcji i oceny prognozy długu[14].

2.3. Ograniczenia poziomu obsługi długu JST
Łączna kwota zobowiązań przypadających do realizacji w danym roku budżetowym, z tytułu spłat kredytów i pożyczek, wykupu wyemitowanych przez JST papierów wartościowych (raty + odsetki) oraz zobowiązań wynikających z udzielonych przez nie poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów JST lub 12%, gdy państwowy dług publiczny w relacji do PKB przekracza 55% (art. 169 ust. 1 i 2 u.f.p.). Ze spłaty zadłużenia uwzględnianego do limitu 15% lub 12% dochodów wyłączono spłatę rat kapitałowych kredytów, pożyczek oraz wykup papierów wartościowych zaciąganych lub wyemitowanych na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu JST. Jednak odsetki od takich krótkoterminowych zobowiązań są już wliczane do tego limitu (art. 169 ust. 1 u.f.p.). Oczywiście kwoty takiego krótkoterminowego zadłużenia są wliczane do limitu poziomu długu określonego w art. 170 ust. 1 u.f.p. Ograniczenia dotyczącego obsługi długu (15% lub 12% dochodów) nie stosuje się do wyemitowanych papierów wartościowych oraz kredytów i pożyczek, zaciągniętych w związku ze środkami określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym funduszami strukturalnymi lub Funduszem Spójności UE, czy też poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom prawnym, realizującym zadania JST z wykorzystaniem środków pochodzących z tych funduszy (art. 169 ust. 3 u.f.p.).

Ustawodawca wprowadził też określone warunki, które powinny spełniać instrumenty zwrotnego finansowania wykorzystywane przez JST, tzn. koszty ich obsługi muszą być ponoszone co najmniej raz do roku, do tego dyskonto od emitowanych papierów wartościowych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej, a kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna (art. 84 u.f.p.). Chodzi tutaj przede wszystkim o ograniczenie kumulowania się kosztów obsługi długu oraz o funkcjonowanie zasady roczności budżetu JST. Wszelkie planowane koszty, w tym wydatki na obsługę długu, powinny zatem znaleźć się w budżecie na dany rok. Z kolei ograniczenia co do dyskonta (dotyczy wyemitowanych papierów wartościowych) i kapitalizacji odsetek (dotyczy zaciąganych kredytów/pożyczek) zostały wprowadzone w celu niedopuszczenia do powstawania zbyt dużego zadłużenia JST, a poza tym dyskonto i kapitalizacja wpływają na zmiany wartości nominalnej zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych dłużnych, a tym samym – na zmiany w poziomie długu JST[15].

2.4. Słabe strony obecnie obowiązujących ograniczeń zadłużenia JST
1. Każdą JST, bez względu na jej rodzaj (gmina, powiat, województwo samorządowe), wielkość, potencjał dochodowy i strukturę dochodów, obowiązują takie same ograniczenia prawne zaciągania i obsługi długu.
2. Istnieje rozbieżność w metodach oceny zdolności do zaciągania i obsługi długu, stosowanych w regulacjach prawnych i w praktyce przez instytucje finansowe (głównie banki) oraz agencje raitingowe. W pierwszym przypadku punktem odniesienia są dochody ogółem budżetu JST, w drugim – dochody bieżące, a właściwie nadwyżka operacyjna, stanowiąca różnicę między dochodami bieżącymi i wydatkami bieżącymi. Im poziom tej nadwyżki jest wyższy, tym JST ma więcej środków na obsługę zadłużenia i realizację wydatków inwestycyjnych.
3. Poziom zadłużenia i wypłat na obsługę długu relacjonowany jest do dochodów ogółem budżetu JST. Z jednej strony wpływa to korzystnie na podniesienie zdolności JST do zaciągania i obsługi długu, dając możliwość nadmiernego zadłużania się JST o niskiej kondycji finansowej, ale z drugiej strony – ogranicza możliwość zadłużania się JST o dobrej kondycji finansowej.
4. Poziom wypłat na obsługę długu jest uzależniony od stanu finansów publicznych, a konkretnie od poziomu relacji państwowego długu publicznego do PKB, przy czym ograniczenie to dotyczy tylko podsektora samorządowego, a nie podsektora rządowego. Wpływa to niekorzystnie na zdolność JST do zaciągania i obsługi długu, bo jednocześnie ogranicza działania w zakresie zarządzania długiem, mające na celu zmniejszenie poziomu kosztów obsługi długu (np. jeżeli JST dysponuje środkami na spłatę zadłużenia z nadwyżki budżetowej, to wypłaty na ten cel nie mogą być wyższe niż 15% lub 12% jej dochodów, dlatego też zarządzanie długiem w podsektorze rządowym może być bardziej efektywne niż w podsektorze samorządowym).
5. Limit poziomu długu stanowi nieuzasadnione nawiązanie do poziomu drugiego kryterium fiskalnego konwergencji (poziom długu publicznego w relacji do PKB nie powinien być wyższy niż 60%). W przypadku JST poziom długu nie powinien być wyższy niż 60% jej dochodów ogółem – brakuje jednak merytorycznych uza-sadnień wskaźnika na takim właśnie poziomie.


Przypisy:

[1] Zob. L. Oręziak, Polityka budżetowa w strefie euro, „Bank i Kredyt” 2008/5, dodatek „Europejska integracja monetarna od A do Z”,
s. 8–13.
[2] Zob. M. Poniatowicz, Limitowanie zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w krajach członkowskich Unii Europejskiej w: Samorząd terytorialny w zintegrowanej Europie, w: B. Filipiak i A. Szewczuk (red.), „Zeszyty Naukowe” nr 426, „Ekonomiczne Problemy Usług” nr 1, tom II, Szczecin 2006, s. 125–131.
[3] M. Jastrzębska, Ograniczenia w zaciąganiu długu przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce na tle rozwiązań w państwach członkowskich Unii Europejskiej, „Finanse Komunalne” 2006/6, s. 18–30.
[4] Zob. P. Swianiewicz, Bez bankructw. Zadłużenie samorządów w Europie, „Wspólnota” 2004/10, s. 10–13.
[5] Zob. P. Swianiewicz, Zadłużenie samorządów – podstawy teoretyczne i doświadczenia Europy Zachodniej, „Finanse Komunalne” 2003/5, s. 5–17.
[6] Zob. S. Skuza, Bariery w zaciąganiu kredytów i pożyczek przez jednostki samorządu terytorialnego, część II, „Bank i Kredyt” 2003/3, s. 55–69.
[7] Zob. P. Swianiewicz, Zadłużenie jako forma finansowania działalności samorządów – doświadczenia krajów Europy Środkowo-
-Wschodniej, „Finanse Komunalne” 2003/5, s. 49–73 oraz P. Swianiewicz, Local Government Borrowing. A Report on Central and Eastern Europe, Local Government and Public Service Reform Initiative, Open Society Institute, Budapeszt 2004, s. 385–419.
[8] Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm., dalej: u.f.p.
[9] Podobne uregulowania zostały utrzymane w art. 86 ust. 1 projektu ustawy o finansach publicznych z 7.10.2008 r. (druk sejmowy nr 1181), dalej: projekt u.f.p., zgodnie z którym suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty określonej w uchwale budżetowej JST.
[10] Ograniczenie to utrzymano w art. 88 projektu u.f.p., zgodnie z którym JST nie mogą zaciągać pożyczek lub kredytów, emitować papierów wartościowych oraz udzielać poręczeń i gwarancji, których wartość nominalna, należna do zapłaty w dniu wymagalności, wyrażona w złotych, nie została ustalona w dniu zawierania transakcji. Rada Ministrów określi przypadki, w których nie stosuje się tych ograniczeń, uwzględniając w szczególności kredyty i pożyczki z instytucji międzynarodowych lub od pożyczkodawców rządowych, jak również biorąc pod uwagę w szczególności możliwość wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań oraz ograniczenie wzrostu poziomu państwowego długu publicznego.
[11] Podobne uregulowanie prawne zostało utrzymane w art. 203 ust. 4 i 5 projektu u.f.p., zgodnie z którym RIO, na podstawie przyjętej przez JST wieloletniej prognozy finansowej oraz uchwały budżetowej przedstawia opinię w sprawie prawidłowości prognozy kwoty długu JST, wynikającej z planowanych i zaciągniętych zobowiązań. W przypadku negatywnej opinii RIO JST dokonuje takich zmian uchwał, aby została zachowana relacja określona w art. 214 (indywidualny wskaźnik zadłużenia JST).
[12] Podobne uregulowanie prawne występuje w art. 86 ust. 2 projektu u.f.p., zgodnie z którym w przypadku ubiegania się przez JST o udzielenie kredytu lub pożyczki, a także zamiaru emisji papierów wartościowych zarząd JST jest obowiązany uzyskać opinię regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty kredytu lub pożyczki bądź wykupu papierów wartościowych.
[13] Por. E. Drzazga, Określanie granic bezpiecznego poziomu zadłużania się jednostek samorządu terytorialnego „Finanse Komunalne” 2006/4. s. 38–39.
[14] Por. M. Dylewski, Nadzór i kontrola nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego – aspekty finansowe, w: II Forum Samorządne. Samorząd terytorialny w zintegrowanej Europie, B. Filipiak i A. Szewczuk (red.), „Zeszyty Naukowe” nr 401, Szczecin 2005, s. 173.
[15] W art. 87 ust. 1 projektu u.f.p. również zachowano to ograniczenie.



Pisaliśmy o tym również:
Ograniczenia zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w świetle spełnienia przez Polskę kryteriów fiskalnych konwergencji (cz. 2)