Co może to sformułowanie oznaczać w przypadku stwierdzenia przez sąd o wydaniu decyzji z rażącym naruszeniem prawa lub stwierdzającej nieważność decyzji wydanej przez organ I instancji?

Odpowiedź

W art. 6 ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. Nr 34, poz. 173) – dalej u.o.m., zawarty został zamknięty katalog wymieniający w jaki sposób na gruncie przepisów u.o.m. należy rozumieć stwierdzenie rażącego naruszenia prawa.


Odpowiednio do art. 6 pkt 4 u.o.m. jako stwierdzenie rażącego naruszenia prawa zostało wskazane wydanie prawomocnego wyroku na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.) – dalej u.p.p.s.a. w związku z art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) – dalej k.p.a.


Treść przepisu art. 145 § 1 pkt 2 u.p.p.s.a., obejmuje swoją dyspozycją wydanie przez sąd wyroku stwierdzającego nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 k.p.a. lub w innych przepisach. Przepis art. 6 pkt 4 u.o.m. ogranicza jednak tego rodzaju orzeczenia sądu wyłącznie do wydanych w związku z przepisem art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., czyli stwierdzających nieważność decyzji z powodu wydania jej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.


Zgodnie z art. 5 u.o.m. warunkiem zaistnienia odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa będzie łączne zaistnienie następujących przesłanek:

  1. na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;
  2. rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 5 pkt 1 u.o.m., zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego;
  3. rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 5 pkt 1 u.o.m., zostało stwierdzone zgodnie z art. 6 u.o.m.

@page_break@


Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariusza publicznego na gruncie przepisów u.o.m. jest zależna od spełnienia wszystkich przesłanek razem.

W przepisie art. 4 u.o.m., zawarte zostało odesłanie w sprawach nieuregulowanych w u.o.m. do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. Przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c. nie zawierają definicji "zawinionego działania" i "winy".

Zdaniem odpowiadającego wobec braku zawarcia w przepisach u.o.m. definicji "zawinionego działania" funkcjonariusza publicznego - w celu wyjaśnienia tego pojęcia, należy sięgnąć do orzecznictwa i doktryny prawa cywilnego odnoszącego się do pojęcia "winy".

Pojęcie "zawinionego działania" należy rozumieć jako rodzaj działania, którego znamieniem będzie wina. Żeby kwalifikować czyn jako zawiniony, musi być on uznany za bezprawny. Pojęcie winy odmiennie określa się w prawie cywilnym i karnym. Orzecznictwo i nauka prawa cywilnego obecnie przyjmuje wiele rozwiązań właściwych do pojęcia winy ukształtowanego w prawie karnym.

Wina sprawcy czynu w orzecznictwie sądów cywilnych określana jest w sytuacji wystąpienia podstaw do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego. (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 2003 r., V CKN 1681/00; z dnia 26 września 2003 r. IV CK 32/02, z dnia 7 maja 2008 r., II CSK 4/08).
Element obiektywny oznacza niezgodność zachowania się z obowiązującymi normami postępowania, a więc szeroko rozumianą bezprawność. Element subiektywny dotyczy stosunku woli i świadomości działającego do swojego czynu np. podjęcie przez sprawcę niewłaściwej decyzji i jej wykonanie, bądź nie uczynienie tego, co należy, choć mógł i powinien to uczynić.

Przykład

"Wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy, dlatego też określa się ją jako znamię podmiotowe czynu. Jak to już wskazano, dopiero czyn uznany za bezprawny może być rozważany w kategoriach winy. W ostatnim czasie zyskuje przewagę stanowisko, aby w nauce prawa cywilnego posługiwać się kategoriami analogicznymi do pojęcia winy w prawie karnym. Na podstawie tej dziedziny prawa przedstawiane są dwie koncepcje winy: psychologiczna i normatywna. Ta ostatnia przeważa w nauce o deliktach cywilnych. Wychodząc z tego założenia, można przyjąć, że przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka, odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (Z. Radwański, Zobowiązania..., s. 172). Sprawcy bezprawnego czynu stawia się więc zarzut, że jego decyzja była naganna w konkretnej sytuacji.

W wyroku z 26 września 2003 r., IV CK 32/02 ("Rzeczpospolita" 2003, nr 226, s. C4) Sąd Najwyższy stwierdził, że na podstawie prawa cywilnego winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (tzw. zarzucalność postępowania)".
(cyt. za G. Bieniek [w]: Dmowski Stanisław, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kołakowski Krzysztof, Wiśniewski Tadeusz, Żuławska Czesława, Gudowski Jacek, Bieniek Gerard, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom I, Warszawa 2011, wydanie X, uwaga nr 6 do art. 415 k.c.).