Utworzenie Inspekcji Wodnej w strukturze Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polski zakłada uchwalona przez Sejm 13 lipca 2023 r. ustawa o rewitalizacji rzeki Odry. Nowa służba ma zwiększyć wykrywanie wykroczeń, zdarzeń lub naruszeń mogących wywołać szkody w środowisku wodnym.
- Ideą powołania Inspekcji Wodnej jest skupienie w jednym podmiocie rozproszonych kompetencji pozwalających skutecznie i natychmiastowo przeciwdziałać występującym wykroczeniom, a także zabezpieczać odpowiednie dokumenty i podejmować działania prowadzące do wszczęcia odpowiedniego postępowania – uzasadniali w Sejmie przedstawiciele rządu.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
Szeroki zakres kompetencji
Inspekcja Wodna będzie zajmowała się kontrolą przestrzegania regulacji wprowadzonych przepisami ustawy o rewitalizacji Odry, przepisów Prawa wodnego oraz ustawy o rybactwie śródlądowym. Inspektorzy będą mieli prawo m.in. do:
- poboru próbek wody i ścieków;
- nakładania mandatów zgodnie ze swoją kompetencją;
- kontrolowania dokumentów uprawniających do połowu ryb osób dokonujących połowu;
- kontrolowania liczby, masy i gatunków odłowionych ryb oraz przedmiotów służących do ich połowu;
- zabezpieczania porzuconych ryb i przedmiotów służących do ich połowu w przypadku niemożności ustalenia ich posiadacza;
- żądania wyjaśnień i wykonywania czynności niezbędnych do przeprowadzenia kontroli, w szczególności w zakresie niezbędnym do ustalenia:
- a)maksymalnej technicznej wydajności instalacji lub urządzeń służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi przez podmiot wprowadzający ścieki do wód lub do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego,
- b)rodzaju wprowadzanych ścieków do wód lub do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego;
- legitymowania świadków przestępstwa lub wykroczenia w celu ustalenia ich tożsamości;
- żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, a także zwracania się o taką pomoc do jednostek gospodarczych, organizacji społecznych, a w nagłych przypadkach do każdego obywatela o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w przepisach o Policji określających szczegółowe zasady żądania takiej pomocy;
- dokonywania czynności wyjaśniających w postępowaniu w sprawach o wykroczenia w ramach swoich kompetencji, sporządzanie wniosków o ukaranie do sądu w sprawach o wykroczenia, udział w charakterze oskarżyciela publicznego oraz wnoszenie środków zaskarżenia od rozstrzygnięć zapadłych w tych sprawach.
- wstępu i wjazdu na tereny:
- a)lasów, zakładów przemysłowych, ośrodków turystyczno-wypoczynkowych, gospodarstw rolnych – w zakresie niezbędnym do prowadzenia kontroli na wodach przyległych do tych terenów,
- b) elektrowni, młynów i tartaków wodnych, z wyjątkiem terenów i obiektów sił zbrojnych, Straży Granicznej i Policji oraz innych terenów i obiektów, których szczególne przeznaczenie stanowi informacje niejawne o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”.
Czytaj w LEX: Administracyjne kary pieniężne w Prawie wodnym >
20 nowych funkcjonariuszy
Inspekcja Wodna ma liczyć 20 etatów. Otrzyma własne mundury, legitymacje służbowe oraz prawo do używania i wykorzystywania broni palnej krótkiej i broni sygnałowej. Rząd uznał, że takie uprawnienie jest potrzebne, z uwagi zapewnienie bezpieczeństwa inspektorom pracującym w terenie. Inspektorzy będą mieć status funkcjonariusza publicznego, więc ich nietykalność osobista będzie chroniona z urzędu. W ustawie określono także wymogi, jakie muszą spełniać inspektorzy wykonujący kontrolę w terenie:
- ukończyła 21. rok życia;
- jest obywatelem polskim;
- korzysta z pełni praw publicznych;
- nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo;
- ma wykształcenie wyższe lub przez okres co najmniej 5 lat pełniła służbę w Policji, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Wywiadu Wojskowego, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Urzędzie Ochrony Państwa lub pełniła zawodową służbę wojskową.
Autorzy ustawy wskazują, że co do zasady już większość z tych wymagań spełniają pracownicy Wód Polskich i to oni częściowo zasilą szeregi Inspekcji Wodnej.
Czytaj też w LEX: Zaostrzenie konsekwencji karnych popełnienia przestępstw przeciwko środowisku >
Sama inspekcja będzie miała strukturę dwustopniową:
- Krajową Inspekcję Wodną działającą przy Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej, na jej czele jako Krajowy Inspektor Wodny będzie stał prezes PGW WP;
- regionalne inspekcje wodne, kierowane przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej PGW WP.
W ocenie skutków regulacji oszacowano, że utworzenie i funkcjonowanie inspekcji (koszty wynagrodzenia, jak również wyposażenie, szkolenia i utrzymanie miejsca pracy) będzie kosztowało w ciągu 10 lat ponad 30,6 mln zł, z czego
- W 2024 – 1 mln 655 tys. zł;
- W 2025 – 3 mln 039 tys. zł;
- W 2026 3 mln 191 tys. zł.
Koszty mają rosną. Całość środków na zadania inspekcji wodnej ma być pozyskana ze środków własnych Wód Polskich, czyli kar i opłat.
Czytaj też w LEX: Wprowadzanie ścieków komunalnych do wód lub do ziemi >
Powołanie inspekcji wodnej budzi kontrowersje
Uwagi do pomysłu utworzenia inspekcji miał Senat. Podnosił, że Inspekcja Wodna nie powinna jednak być częścią struktury organizacyjnej Wód Polskich, lecz wyspecjalizowaną jednostką policji środowiskowej o szerszych kompetencjach. Wskazywał, że skoro działania nowej służby będą koncentrowały się głównie na zagrożeniach dla wód związanych ze zrzutami ścieków oraz na nielegalnym połowie ryb, to kompetencje IW będą się nakładać na kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska i Państwowej Straży Rybackiej.
Czytaj też w LEX: Kontrola WIOŚ w zakładzie przemysłowym >
Dariusz Byra, komendant wojewódzki Państwowej Straży Rybackiej we Wrocławiu, zauważa te ryzyko, ale zwraca uwagę, że ustawa dotyczy pięciu województw, przez które płynie Odra i jej dorzecza.
- Na etacie mam tylko 20 inspektorów, obszar działania duży. Dla tych kilku osób pracy więc nie zabraknie – mówi komendant Byra.
Krytycznie powołanie inspekcji oceniają trzy organizacje ekologiczne (Fundacja Greenmind, Fundacja Frank Bold, Fundacja Greenpeace Polska) oraz Koalicja Ratujmy Rzeki (która skupia ok 50 organizacji). Wskazują, że IW uzyskała część uprawnień Inspekcji Ochrony Środowiska, ale obowiązek monitoringu z IOŚ nie został zdjęty. Ponadto „policja wodna” ma kontrolować wykonanie ustawy o rybactwie śródlądowym, co jest w kompetencji Państwowej Straży Rybackiej i Społecznej Straży Rybackiej.
- Utworzenie kolejnej instytucji na straży wód pogłębi chaos kompetencyjny w zarządzaniu wodami oraz monitoringu i kontroli wód. Zamiast tworzyć kolejny byt, racjonalniej byłoby dofinansować, wyposażyć w realne narzędzia Wojewódzkie Inspekcje Ochrony Środowiska (WIOŚ). Należałoby poprawić koordynację pracy Inspekcji Ochrony Środowiska i Wód Polskich. Ponadto dofinansować i zwiększyć liczbę etatów w Państwowej Straży Rybackiej – wskazuje Jacek Engel, prezes Fundacji Greenmind. Zastrzeżenia organizacji budzi też wyposażenie nowej służby w prawo do użycia broni i środków przymusu bezpośredniego.
Czytaj też w LEX: Dopuszczone prawem naruszenie stosunków wodnych >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.