Przedmiotem oceny Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Małopolskiego z dnia 28 marca 2007 r., PN.II.0911-56-07 w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 lutego 2007 r., nr IV/41/07 w sprawie zatwierdzenia zmian w Statucie Wojewódzkiego Szpitala Okulistycznego w Krakowie, prowadzących do przekształcenia dotychczasowej Izby Przyjęć w Gabinet Przyjęć usytuowany w Okulistycznej Przychodni Przyszpitalnej. Wspomniane rozstrzygnięcie nadzorcze zostało zaskarżone przez Województwo Małopolskie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Kontrolując zaskarżoną uchwałę pod względem zgodności z prawem Sąd oddalił wniesioną skargę kasacyjną.

 Przedmiotem spornej uchwały były zmiany statutu publicznego zakładu opieki zdrowotnej, prowadzące do przekształceń zakładu istotnie ograniczających jego dotychczasową działalność. Stosownie do dyspozycji art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm., zwanej dalej ustawą), przy podejmowaniu uchwały o przekształceniu zakładu, jeżeli w wyniku przekształcenia ma nastąpić istotne ograniczenie poszczególnych rodzajów działalności zakładu i udzielanych świadczeń zdrowotnych, znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy ust. 1 i 2 art. 43 tej ustawy. Z przepisów tych wynika obowiązek przeprowadzenia procedury opiniowania projektu takiej uchwały o przekształceniu zakładu przez wojewodę oraz wymóg uzyskania opinii właściwych organów gminy i powiatu wobec zakładu, który udziela świadczeń zdrowotnych, a także uzyskania opinii sejmiku województwa, jeśli zasięg działania zakładu obejmuje województwo lub jego znaczną część. Ponadto uchwała podejmowana w przedmiocie przekształcenia zakładu powinna określać sposób i formę zapewnienia osobom korzystającym z oznaczonych rodzajowo świadczeń zdrowotnych zakładu ograniczającego swoją dotychczasową działalność - dalsze, nieprzerwane udzielanie takich świadczeń, bez istotnego ograniczenia ich dostępności, warunków udzielania i jakości. Uchwała powinna też określać termin zakończenia dotychczasowej działalności zakładu, nie wcześniej niż 3 miesiące od daty podjęcia uchwały o przekształceniu zakładu. Tymczasem uchwała w sprawie zatwierdzenia zmian w statucie Wojewódzkiego Szpitala Okulistycznego w Krakowie została podjęta przez Sejmik Województwa Małopolskiego z pominięciem opisanej procedury opiniowania jej projektu, a przekształcenie miało nastąpić bez wymaganego 3-miesięcznego okresu między datą podjęcia uchwały a przekształceniem.

 W uzasadnieniu prawnym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że ważność zaskarżonej uchwały zatwierdzającej statut szpitala uzależniona jest od ważności samego statutu. Nieważna więc będzie uchwała zatwierdzająca statut dotknięty wadami, skutkującymi nieważnością statutu. Organ tworzący zakład ponosi odpowiedzialność za poprawność aktu założycielskiego zakładu opieki zdrowotnej i jego statutu. Organowi temu nie wolno zatwierdzać statutu zakładu sprzecznego z prawem. Procedura wprowadzenia zmian do statutu powinna więc czynić zadość określonym ustawą warunkom jej legalności. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie nie ma możliwości zmniejszenia zakresu świadczonych usług bez uruchamiania procedury określonej w art. 43 ustawy.

 Uchwała o przekształceniu zakładu jest aktem prawa miejscowego1, tymczasem takiego charakteru nie przyznaje się uchwale zatwierdzającej statut lub zmiany w statucie, będącej aktem prawa wewnętrznego2. Zmiana struktury organizacyjnej publicznego zakładu opieki zdrowotnej, powiązana z ograniczeniem zakresu udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej nie może następować w drodze aktu wewnętrznego. Do podjęcia uchwały o przekształceniu zakładu właściwy jest organ ustawodawczy, co pozostaje w ścisłym związku z ustawowym obowiązkiem zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie ochrony zdrowia.

 Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę służy stworzeniu gwarancji zabezpieczenia praw do świadczeń opieki zdrowotnej pacjentów dotychczas korzystających z usług zakładu3. „Istnienie publicznego zakładu opieki zdrowotnej o określonym w akcie założycielskim (uchwale organu stanowiącego j.s.t. będącej aktem prawa miejscowego) zakresie świadczeń zdrowotnych rodzi dla podmiotów, którym świadczenia zdrowotne są udzielane, publiczne prawa podmiotowe. Ich wyrazem jest m.in. przepis art. 43 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, określający szczegółowo tryb i warunki likwidacji zakładów opieki zdrowotnej oraz w ust. 3 wprowadzający zasadę odpowiedniego stosowania tego trybu do przekształceń zakładu, jeżeli w wyniku przekształcenia ma nastąpić likwidacja lub istotne ograniczenie poszczególnych rodzajów działalności zakładu."4 Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone, ma możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego uchwały jednostki samorządu terytorialnego, w tym także uchwały o ograniczeniu świadczeń zdrowotnych5 .

 Tylko w przypadku, gdy przekształcenie publicznego zakładu nie prowadzi do istotnego ograniczenia poszczególnych rodzajów działalności zakładu i udzielanych świadczeń zdrowotnych możliwe jest niezastosowanie procedury wynikającej z art. 43 ust. 1 i 2 ustawy. Takie niekwalifikowane w art. 43 ust. 3 ustawy przekształcenie możliwe jest tylko wtedy, gdy nie zajdzie konieczność dokonania zmian w statucie, polegających na wykreśleniu z niego określonej jednostki organizacyjnej zakładu6.

 Istotna dla rozstrzygnięcia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie okazała się więc konsekwencja przekształcenia zakładu w postaci wystąpienia ograniczenia zakresu usług świadczonych przez Gabinet Przyjęć usytuowany w Okulistycznej Przychodni Przyszpitalnej w porównaniu z zakresem usług świadczonych poprzednio przez Izbę Przyjęć.

 Istotne ograniczenie poszczególnych rodzajów działalności zakładu i udzielanych świadczeń zdrowotnych następuje wtedy, gdy skutkuje istotnym ograniczeniem ich dostępności, warunków udzielania i jakości. Ponieważ czas pracy nowego Gabinetu Przyjęć ustalono na krótszy niż czas pracy dotychczas działającej Izby Przyjęć, w ten sposób przekształcenie Izby Przyjęć w Gabinet Przyjęć spowodowało istotne ograniczenie dostępności świadczeń zdrowotnych z zakresu okulistyki, bez wskazania alternatywnych dróg uzyskania świadczeń leczniczych tego samego zakresu. Wojewódzki Szpital Okulistyczny w Krakowie pozostał jedyną tego typu placówką, udzielającą specjalistycznej pomocy medycznej w zakresie okulistyki. Dalsze ograniczenie przez ten szpital udzielania tego rodzaju usług do godzin pracy szpitala w dni powszednie powodowało, iż osoby wymagające specjalistycznej opieki okulistycznej z terenu województwa małopolskiego zostały poza tymi godzinami całkowicie pozbawione takich usług.

 Ocena zastosowania trybu zmiany statutu do dokonania zmian i przekształceń publicznego zakładu opieki zdrowotnej była już wcześniej przedmiotem analizy Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie7. W uzasadnieniu wyroku Sąd uznał wówczas taką praktykę za naruszenie prawa, które jest podstawą do zastosowania sankcji nieważności uchwały o zatwierdzeniu zmian w statucie. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu8, stwierdzając, że zastosowanie trybu zmiany statutu do dokonania zmian i przekształceń samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej stanowi naruszenie prawa, które jest podstawą do zastosowania sankcji nieważności uchwały. Wyodrębnienie w ustawie trybu tworzenia, przekształcania i likwidacji oraz trybu uchwalania statutu i dokonywanie zmian w statucie wyłącza dopuszczalność zamiennego stosowania tych trybów. Stosowanie określonego trybu należy przy tym do właściwości innych organów. Niezbędne jest najpierw podjęcie przez uchwały o zmianie zakresu działania zakładu opieki zdrowotnej, a dopiero później - na podstawie tego aktu - wprowadzenie odpowiednich zmian w statucie zakładu. Uchwała o przekształceniach w zakładzie opieki zdrowotnej stanowi podstawę do podjęcia uchwały o zmianie statutu zakładu.

 Glosowany wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie stanowi kontynuację dotychczasowej linii orzeczniczej. Zastosowanie sankcji nieważności dla uchwał podejmowanych w sprawach zatwierdzania zmian do statutów publicznych zakładów opieki zdrowotnej dokonanych w oderwaniu od lub z pominięciem procedury przewidzianej dla uchwał w sprawie przekształcenia zakładu w pełni zasługuje na aprobatę.

_____________________
Przypisy:
1 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r., II OSK 189/07, OwSS 2008, nr 4, poz. 97, LEX nr 455347.
2 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 lipca 2005 r., OSK 1828/04, LEX nr 190731
3 M. Dercz, Procedury likwidacyjne SP ZOZ , Służba Zdrowia 1999, nr 89-90.
4 Fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r., II OSK 189/07, OwSS 2008, nr 4, poz. 97, LEX nr 455347.
5 Art. 101 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), art. 87 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm), art. 90 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.), zob. także M. Dercz, T. Rek, Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej. Komentarz, ABC 2007, komentarz do art. 43 oraz K. Wojtczak, Z. Leoński, Komentarz do ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, Poznań 1993, s. 58-69.
6 M. Dercz, T. Rek, Ustawa o zakładach..., komentarz do art. 43.
7 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r., II OSK 189/07, OwSS 2008, nr 4, poz. 97, LEX nr 455347.
8 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjny we Wrocławiu z dnia 16 marca 2004 r., II SA/Wr 3095/01, OwSS 2004, nr 3, poz. 68, LEX nr 104997.
 

Pełna treść wyroku WSA w Krakowie z dnia 19 maja 2008 r. (III SA/Kr 259/08) pobrana z Systemu Informacji Prawnej LEX dostępna jest tutaj.