Dokumentacja medyczna stanowi szczególnego rodzaju dane osobowe

Dane zawarte w dokumentacji medycznej są szczególnym przypadkiem danych osobowych, a co się z tym wiąże, ich przetwarzanie odbywa się nie tylko na podstawie przepisów szczególnych zawartych w ustawie o prawach pacjenta i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu, ale także w myśl przepisów ustawy o ochronie danych osobowych.

Czy powiatowy urząd pracy może domagać się od szpitala udostępnienia informacji o okresie hospitalizacji lub innych informacji dotyczących leczenia pacjenta?

PUP pisemnie zwraca się o przekazywanie informacji na podstawie wniosku o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych.

W ocenie szpitala nie ma możliwości prawnych przekazywania takich informacji przez szpital na wniosek PUP.

Odpowiedź

Dane zawarte w dokumentacji medycznej stanowią szczególny rodzaj danych osobowych wrażliwych i z tego tytułu podlegają wzmożonej ochronie przed dostępem osób trzecich. Przetwarzanie i udostępnianie tychże danych podlega szczególnej regulacji prawnej, zawartej przede wszystkim w przepisach ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 159 z późn. zm.) – dalej u.p.p. oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) – dalej u.o.d.o.

Za dane osobowe uważa się "wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej". Szczególnym rodzajem danych osobowych są dane o stanie zdrowia (art. 27 u.o.d.o.), nazywane danymi wrażliwymi (sensytywnymi) i objęte wzmożoną ochroną. Zgodnie natomiast z art. 25 u.p.p. każda dokumentacja medyczna musi zawierać oznaczenie pacjenta, pozwalające na ustalenie jego tożsamości jak również szczegółowe informacje o stanie zdrowia, udzielonych świadczeniach, rokowaniach etc.

Jak zatem wynika z omówionych wyżej regulacji, dane zawarte w dokumentacji medycznej są szczególnym przypadkiem danych osobowych, a co się z tym wiąże, ich przetwarzanie odbywa się nie tylko na podstawie przepisów szczególnych zawartych w ustawie o prawach pacjenta i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu, ale także w myśl przepisów ustawy o ochronie danych osobowych.

Mówiąc o udostępnianiu danych osobowych pacjentów należy dokonać, w ślad za ustawodawcą, rozróżnienia dwóch obowiązków. Oddzielnej regulacji podlega bowiem obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego (art. 13–14 u.p.p.) oraz obowiązek zabezpieczenia dokumentacji medycznej przed dostępem osób nieuprawnionych (art. 26 u.p.p.).

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 13 u.p.p. "pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego". Powyższemu uprawnieniu odpowiada obowiązek nałożony na osoby wykonujące zawód medyczny, o którym mowa w art. 14 ust. 1 u.p.p. Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy następuje wyłącznie w przypadku gdy (art. 14 ust. 2 u.p.p.):
1) tak stanowią przepisy odrębnych ustaw;
2) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
3) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy;
4) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;
5) informacje są przekazywane na potrzeby postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych.

Ponieważ w omawianym przypadku nie zachodzi żadna z okoliczności wskazanych w pkt 2-5, to odpowiedzi należy poszukać w przepisach odrębnych. I tak przykładowo zwolnienie z tajemnicy następuje, gdy badanie zostało wykonane na żądanie uprawnionych podmiotów. Przyjmuje się, że żądanie to powinno być sformułowane na piśmie i zawierać wskazanie podstawy prawnej. O wynikach takich badań lekarz - na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) ma obowiązek poinformować o wynikach badań wyłącznie te organy lub instytucje i tylko w żądanym zakresie.

Podobny obowiązek ochrony dotyczy dokumentacji medycznej. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 26 ust. 1 u.p.p. dokumentacja ta może być udostępniona tylko pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Innym podmiotom, nielegitymującym się upoważnieniem od pacjenta, dokumentacja może być udostępnia tylko, jeżeli przepis wyraźnie tak stanowi. Wykaz podmiotów uprawnionych zawiera art. 26 ust. 3 i 4 u.p.p. @page_break@

W powołanym w pytaniu stanie faktycznym przesłanką, jaką kierował się urząd pracy była zapewne potrzeba ustalenia uprawnień do świadczeń lub czy nie zaszła okoliczność, o której mowa w art. 76 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.) – zgodnie z którym to przepisem świadczenie pieniężne finansowane z Funduszu Pracy wypłacone osobie za okres, za który nabyła ona prawo do zasiłku chorobowego lub rehabilitacyjnego, jest świadczeniem pobranym nienależnie i podlegającym zwrotowi. Pomimo powyższych obowiązków weryfikacyjnych, przepisy nie przewidują wprost, wyraźnych uprawnień do występowania do podmiotów udzielających świadczeń z zapytaniem o informacje objęte ustawową tajemnicą. Co więcej w sytuacjach, gdy od udokumentowania pobytu w podmiocie leczniczym udzielającym świadczeń stacjonarnych, zależy nabycie konkretnych uprawnień, przepisy nakładają obowiązek wykazania tejże okoliczności na osobę uprawnioną, nie zaś na jednostkę wypłacającą świadczenie (przykładowo powołać można tu § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego; Dz. U. Nr 136, poz. 1118 z późn. zm., który stanowi, że "bezrobotnemu uprawnionemu do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium, w przypadku czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lub pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej lub (...), powiatowy urząd pracy wypłaca zasiłek lub stypendium po przedstawieniu odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego").


Z uwagi na fakt, iż w pytaniu brak jest dokładnej informacji, na jakie cele owa informacja miałaby być PUP udostępniona (zapewne nie zawiera jej także wniosek zgłoszony przez PUP), jednoznaczna weryfikacja, czy przekazanie jakichkolwiek danych byłoby w tym konkretnym wypadku uprawnione, nie jest możliwa. Ujawnianie informacji i udostępnianie dokumentacji podmiotom innym niż pacjent, jego przedstawicielowi ustawowemu lub osobom upoważnionym stanowi wyjątek od zasady poufności, stąd nie może być on interpretowany rozszerzająco.

Oznacza to m.in., że informacje lub dokumentacja medyczna, mogą być ujawniane tylko w oparciu o wyraźną podstawę prawą i tylko w niezbędnym w danych okolicznościach zakresie (fragmentarycznie), zaś w pozostałym - pozostają nadal poufne. Na wypadek wątpliwości, czy w konkretnym przypadku zachodzi wyjątek i informacja bądź dokumentacja medyczna podlega ujawnieniu, Autor sugeruje, aby podmiot leczniczy za każdym razem żądał wskazania podstawy prawnej od instytucji wnioskującej i dopiero po jej pozytywnym zweryfikowaniu udostępniał wnioskowane dane bądź dokumenty. Taka procedura zabezpieczy podmiot leczniczy oraz personel medyczny przed ryzykiem odpowiedzialności za naruszenie obowiązku ochrony danych osobowych, a ponadto pozwoli na ustalenie zakresu możliwych do przekazania informacji lub dokumentacji.