SN przesądzi, czy trzeba publikować sprostowanie nie podpisane przez zainteresowanego

Pierwsza prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzata Manowska skierowała do składu siedmiu sędziów Izby Cywilnej pytanie prawne dotyczące sprostowania prasowego. Problem powstał w wyniku podpisywania wniosków o sprostowania przez pełnomocników, a nie samych zainteresowanych. W Sądzie Najwyższym ukształtowały się dwie linie orzecznicze.

Zagadnienie prawne pojawiło się na tle rozbieżności w wykładni art. 31a ust. 1 i 4 ustawy z 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe. Dotyczy ono skuteczności złożenia sprostowania, , które podpisał należycie umocowany pełnomocnik strony, a nie sama strona.

Skutki podpisu pełnomocnika

Jak zauważyła prof. Małgorzata Manowska, w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych odmiennie ocenia się skuteczność podpisania sprostowania przez pełnomocnika.

Czytaj: SN: Sprostowania do e-wydań gazet i czasopism do naczelnego dodatku>>

Jeśli to nie żądający sprostowania je podpisał, to czy w takim wypadku zachodzi przeszkoda dla uwzględnienia żądania opublikowania sprostowania?

W razie uznania, że dla skutecznego złożenia sprostowania wymagane jest osobiste, własnoręczne podpisanie tego oświadczenia przez osobę zainteresowaną, to konieczne staje się przesądzenie okoliczności, w których wymaganie to jest spełnione.

1. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ujawniły się przeciwstawne stanowiska w kwestii skuteczności złożenia sprostowania sensu stricto, które podpisał należycie umocowany pełnomocnik, lecz nie sama osoba zainteresowana. Zgodnie z pierwszym stanowiskiem, sprostowania nie może podpisać pełnomocnik. Pogląd ten najpełniej wyrażono w wyroku Sądu Najwyższego z 16 lutego 2017 r., I CSK 106/16. Nawiązując do podziału na oświadczenia woli i oświadczenia wiedzy, Sąd Najwyższy rozróżnił na gruncie art. 31a ust. 1 Prawa prasowego wniosek o sprostowanie od sprostowania sensu stricto. Zakłada to, że do wniosku o publikację sprostowania, jako oświadczenia woli osoby dokonującej czynności prawnej, zastosowanie znajdują przepisy prawa cywilnego. Dopuszczalne jest zatem złożenie wniosku przez pełnomocnika. Z kolei sprostowanie stanowi wypowiedź konkretnego podmiotu co do faktu opublikowanego już na łamach prasy, która daje się scharakteryzować jako oświadczenie wiedzy. Zatem prostowanie pod rygorem nieskuteczności musi zawierać podpis własnoręczny. Zbliżone stanowisko Sąd Najwyższy zajął także w wyroku z 30 listopada 2018 r., I CSK 654/17.
2. Zgodnie z drugim stanowiskiem, najpełniej wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z 14 lutego 2019 r., IV CSK 8/18, podpisanie tekstu sprostowania przez pełnomocnika, nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu zasadnego żądania opublikowania sprostowania. Sąd Najwyższy uznał, że wymaganie osobistego, własnoręcznego podpisania takiego oświadczenia wiedzy przez osobę zainteresowaną nie służy ochronie żadnych wartości, a jedynie stwarza niepotrzebne bariery przy korzystaniu z instytucji sprostowania.

Zbytni formalizm

Sąd Najwyższy w drugim stanowisku uznał, że wymóg własnoręcznego podpisu byłby wysoce nieoperatywny, nieuzasadniony, w zasadzie niczemu nie służący, kontrastujący z praktyką dokonywania tego rodzaju czynności, a przy tym nazbyt utrudniający obrót prawny oraz wypaczający sens instytucji sprostowania.

Przyjęto więc, że podpisanie tekstu sprostowania przez należycie umocowanego przedstawiciela, w tym pełnomocnika, nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu zasadnego żądania jego opublikowania. Stanowisko to zaaprobowano w wyroku Sądu Najwyższego z 4 października 2019 r., I CSK 416/1810 .

Wniosek o sprostowanie to co innego niż sprostowanie

Akceptując rozróżnienie wniosku o publikację sprostowania, będącego oświadczeniem woli, od sprostowania, będącego oświadczeniem wiedzy, Sąd Najwyższy odróżnił dwie sytuacje. W pierwszej, wniosek o publikację sprostowania jest odrębnym dokumentem od samego sprostowania, stanowiącym załącznik do tego wniosku.

W ocenie składu orzekającego jedynie w takim przypadku można rozważać, czy konieczne jest odrębne podpisanie samego wniosku i tekstu sprostowania zawartego w odrębnym dokumencie. Wątpliwość ta nie dotyczy natomiast sytuacji, w której wniosek o publikację sprostowania zawiera jednocześnie także tekst samego sprostowania. W takim wypadku podpisanie wniosku przez osobę zainteresowaną odnosi się zarówno do tekstu sprostowania (oświadczenia wiedzy), jak i wniosku o jego publikację (oświadczenia woli).

Przedstawiona wykładnia art. 31a Prawa prasowego znalazła potwierdzenie w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2017 r., I CSK 119/17, oraz z dnia 25 maja 2018 r. I CSK 497/17.

Sygnatura akt III CZP 83/20