Proponowane zmiany wpisują się w ogólny trend dalszego uregulowania działalności branży e-commerce. W ramach tego trendu, wybór architektury online (ang. online architecture choice) odgrywa coraz większą rolę dla biznesu, a w środowisku cyfrowym "prawo" musi zostać przetłumaczone na odpowiednią "funkcję".
Przycisk: „odstąp od umowy” nie tylko dla umów o usługi finansowe zawieranych na odległość
W maju 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2011/83/UE o prawach konsumenta oraz uchylającej dyrektywę 2002/65/WE w sprawie sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość.
Początkowo zmiany miały na celu tylko zwiększenie ochrony w zakresie usług finansowych, często trudnych do zrozumienia dla przeciętnego konsumenta. Zmiany miały zapewnić, aby odstąpienie od umowy nie było bardziej uciążliwe niż jej zawarcie, a także usprawnić przekazywanie konsumentom informacji wymaganych przed zawarciem umowy.
Pod koniec lutego 2023 r. zaproponowano zmiany do projektu dyrektywy, które rozszerzyły obowiązek wprowadzenia funkcji-przycisku odstąpienia od umowy również na inne rodzaje umów zawieranych na odległość.
Obecnie, po dalszych uzgodnieniach z czerwca br., projekt zakłada uzupełnienie dyrektywy o prawach konsumentów o nowy art. 11a, który nakazuje zamieszczenie w interfejsie internetowym sklepu internetowego lub aplikacji mobilnej przycisku (lub podobnej funkcji) pod nazwą „odstąp od umowy tutaj” (lub tożsamą). Przycisk powinien być widoczny i łatwo dostępny dla konsumenta.
Zobacz procedurę w LEX: Odstąpienie od umowy zawartej na odległość >
Jak wdrożyć nowe obowiązki?
Odstąpienie na nowych zasadach będzie przebiegać inaczej w zależności od tego, czy konsument przeszedł identyfikację w sklepie internetowym (aplikacji), na przykład logując się do konta czy nie. Co do zasady, konsument będzie mógł odstąpić od umowy poprzez podanie określonych danych (m.in. imienia i nazwiska, oznaczenia umowy). Jednak dla zalogowanych użytkowników odstąpienie powinno być aktywne bez konieczności wskazywania tych danych (motyw 25 projektu dyrektywy).
Następnie, konsument powinien potwierdzić chęć odstąpienia od umowy w dodatkowym kroku, który będzie zawierał przycisk „odstąp teraz” (lub tożsamy).
Zobacz procedurę w LEX: Obowiązek informacyjny w przypadku umów zawieranych na odległość >
Przedsiębiorca będzie miał obowiązek potwierdzić (w automatycznej wiadomości) odstąpienie od umowy ze wskazaniem daty i godziny, w tym przesłać potwierdzenie odstąpienia od umowy na trwałym nośniku.
Zobacz również: Od 1 stycznia nowe zasady zakupów podczas pokazu i online
W związku z powyższą zmianą, obecny art. 6 dyrektywy o prawach konsumenta, który wymienia obowiązki informacyjne dla umów zawieranych na odległość, ma zostać rozszerzony o obowiązek poinformowania o przycisku odstąpienia od umowy.
W niektórych państwach Unii obowiązkowe funkcje-przyciski od umowy zawartej na odległość już istnieją. Przycisk anulowania subskrypcji online został już wprowadzony przez prawodawstwo niemieckie, zaś od czerwca 2023 r. również francuscy konsumenci będą mogli odstąpić od umów subskrypcji za pomocą nowego "bouton résiliation en trois clics".
Chatboty i roboadvice przy usługach finansowych na odległość
Jak wyjaśniliśmy wyżej, nowa funkcja – przycisk odstąpienia od umowy będzie obowiązkowa również dla umów finansowych zawieranych na odległość. Jednak nie jest to koniec zmian dla przedsiębiorców z tego sektora.
Zobacz procedurę w LEX: Odstąpienie od umowy dotyczącej usług finansowych zawartej na odległość >
Przedsiębiorcy z branży finansowej, którzy stosują narzędzia zautomatyzowanego doradztwa (tzw. roboadvice) lub umożliwiają klientom komunikację przez chatboty, będą musieli zapewnić konsumentom odpowiednie wyjaśnienia dotyczące proponowanych usług, jak również, na żądanie klienta (na etapie poprzedzającym zawarcie umowy) interwencję człowieka – przy czym ma być to realizowane bezpłatnie i w godzinach pracy przedsiębiorcy.
Czytaj w LEX: Stosowanie przepisów dotyczących konsumenta do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą >
Nowe obowiązki informacyjne dla umów o usługi finansowe na odległość
Ponadto, projekt wprowadza nowe przedkontraktowe obowiązki informacyjne oraz precyzuje, że przedsiębiorca musi przekazać wymagane informacje „w odpowiednim czasie” (ang. in good time) przed zawarciem umowy. Jeśli ww. informacje byłyby przekazane w terminie krótszym niż jeden dzień przed jej zawarciem, przedsiębiorca będzie miał obowiązek przypomnieć konsumentowi o prawie odstąpienia od umowy (na trwałym nośniku) najpóźniej w ciągu siedmiu dni od zawarcia umowy.
Sprawdź w LEX: Czy można odstąpić od umowy zawartej przez telefon na odległość poza lokalem przedsiębiorcy? >
Aktualna lista wymogów informacyjnych zostanie rozszerzona m.in. o obowiązek informowania o numerze telefonu, adresie e-mail przedsiębiorcy czy ewentualnych innych środkach komunikacji online udostępnianych przez przedsiębiorcę. Ponadto, przedsiębiorcy będą musieli informować konsumentów również m.in. o skutkach opóźnienia lub braku płatności, do których zobowiązany jest konsument, indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, jak również o wszelkich celach środowiskowych lub społecznych, na które ukierunkowana jest usługa finansowa – o ile będzie to mieć do nich zastosowanie.
Zobacz procedurę w LEX: Reklamacja z tytułu braku zgodności towaru z umową >
Skutki zmian dla biznesu
Dla wszystkich przedsiębiorców działających online proponowane zmiany będą oznaczały konieczność technicznego wdrożenia nowych funkcjonalności (albo dostosowania aktualnych narzędzi w tym zakresie), jak również dostosowania regulaminów i polityk.
Proponowana zmiana spotkała się z krytyką m.in. Europejskiego Stowarzyszenia Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw – SMEunited.
Organizacja wezwała do pozostawienia handlowcom swobody w zakresie dostosowania się do nowych obowiązków, wskazując, że różnorodność modeli biznesowych, ich wielkość i możliwości techniczne oraz bogata oferta produktów i usług dostępnych w ramach Unii Europejskiej, uniemożliwiają zastosowanie jednego uniwersalnego modelu przycisku odstąpienia.
Według SMEunited wątpliwości techniczne powstają przede wszystkim w sektorze usług, gdzie istnieje wielu różnych rodzajów usługodawców, a niektóre usługi oparte są na subskrypcji, podczas gdy inne na pojedynczych zakupach, niektóre usługi są sprzedawane jako pakiety treści, a inne wymagają instalacji lub konfiguracji sprzętowej.
Monika Hughes, counsel w praktyce commercial i Marlena Michalak, junior associate w praktyce prawa własności intelektualnej kancelarii Bird & Bird
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
