SN uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi drugiej instancji.
Wina żony, powód - niewierność
W 2005 r. wnioskodawczyni i uczestnik zawarli związek małżeński. Związek ten został rozwiązany wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi w 2014 r., który orzekł rozwód z winy wnioskodawczyni.
Sąd I instancji dokonał podziału majątku w ten sposób, że wszystkie jego składniki przyznał na własność uczestnika, czyli byłego męża, zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni kwotę 202 470 zł.
Wnioskodawczyni wniosła apelację, podobnie jak i były mąż. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił obie apelacje, ustalając, w zakresie istotnym dla rozpoznania skargi kasacyjnej (dotyczącej jedynie wielkości udziałów w majątku wspólnym i wynikającej z nich wysokości spłaty).
Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację byłej żony od wyroku sądu I instancji. Przyczyną rozpadu pożycia małżeńskiego, a w konsekwencji rozwodu, była niewierność żony.
Darowizna – gospodarstwo rolne
Wcześniej, przed zawarciem małżeństwa, 14 maja 2003 r. rodzice uczestnika, męża wnioskodawczyni, darowali mu gospodarstwo rolne. Jednocześnie syn ustanowił na ich rzecz nieodpłatną, dożywotnią służebność osobistą mieszkania oraz prawo użytkowania polegające na korzystaniu przez nich z części bliżej oznaczonej działki gruntu o powierzchni 30 arów.
Po zawarciu małżeństwa wnioskodawczyni i uczestnik zamieszkali we wspomnianym gospodarstwie (wchodzącym w jego skład domu mieszkalnym) wraz z rodzicami uczestnika oraz jego babcią, której również przysługiwała służebność osobista mieszkania.
Wspólny kredyt
Małżonkowie wspólnie zaciągnęli kredyt w wysokości 50 tys. zł na modernizację znajdującego się w gospodarstwie domu. Następnie, umową zawartą 25 października 2012 r., uczestnicy rozszerzyli wspólność ustawową małżeńską na „wszelki majątek nabyty przez każdego z nich w jakimkolwiek czasie, z jakiegokolwiek tytułu”.
Tym samym do ich majątku wspólnego weszło gospodarstwo rolne, którego wartość odpowiada około 95 procent wartości całego majątku. Po ustaniu małżeństwa uczestnicy sprzedali nieruchomość rolną i uzyskane w ten sposób środki przeznaczyli na spłatę kredytu.
W czasie trwania małżeństwa wnioskodawczyni przede wszystkim zajmowała się opieką nad małoletnią córką małżonków. Nadto w miarę posiadanych możliwości pracowała i uzyskane środki finansowe przeznaczała na potrzeby rodziny.t
Spełnianie obowiązków rodzinnych
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że przy ocenie stopnia przyczynienia się powstania majątku wspólnego należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w okresie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania obowiązków ciążących na nich względem rodziny.
Na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym sporna pozostawała kwestia ustalenia nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym. Majątek ten w przeważającej części pochodził z umownego rozszerzenia ustawowej wspólności małżeńskiej o gospodarstwo rolne.
Do umownego rozszerzenia małżeńskiej wspólności majątkowej doszło na krótko przed rozstaniem się uczestników, poprzedzającym orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy wnioskodawczyni, która dopuściła się niewierności małżeńskiej.
Jak ustalać nierówny podział?
Sąd Najwyższy wskazał, że z wykładni art. 43 par. 2 zd. 1 k.r.o. wynika, iż wskazane w tym przepisie przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, tj. ważne powody oraz nierówny stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, powinny być badane sekwencyjnie:
- Najpierw dokonywana jest ocena, czy zaistniały ważne powody,
- Jeśli ocena ta wypadnie pozytywnie, to sąd, na żądanie jednego z małżonków (będące przejawem wykonania uprawnienia kształtującego sensu largo), określa rozmiar udziałów w majątku wspólnym z pominięciem normatywnie wprowadzonej zasady równości.
W ramach badania podstaw zastosowania art. 43 k.r.o. oba te etapy analizy powinny być traktowane jako odrębne, tzn. mające swój własny przedmiot, a ponadto następujące po sobie w określonym porządku.
Na tle okoliczności sprawy wskazano, że ważnym powodem przemawiającym za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym mogło być orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy wnioskodawczyni.
Orzeczenie zapadło w składzie: SSN Jacek Grela (przewodniczący) SSN Beata Janiszewska (sprawozdawca) oraz SSN Kamil Zaradkiewicz.
Postanowienie Izby Cywilnej SN z 16 listopada 2023 r., sygn. akt II CSKP 1401/22
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
