Sąd Najwyższy wyjaśnił, że legitymacja procesowa (czynna) do wytoczenia powództwa w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone określona w art. 47938 § 1 k.p.c. jako taka nie kreuje prawa podmiotowego. Wytoczenie powództwa w szczególnym rodzaju postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych nie wiąże się w każdym razie z jakimkolwiek skonkretyzowanym prawem podmiotowym, gdyż w postępowaniu tym sąd przeprowadza abstrakcyjną kontrolę postanowień wzorca umowy. Innymi słowy, przedmiotem ochrony instytucji niedozwolonych postanowień wzorca umowy jest interes prawny niemający postaci prawa podmiotowego. Dlatego też legitymacja procesowa powoda w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone wynika nie z racji przysługiwania prawa podmiotowego, lecz ze względu na fakt, że art. 47938 k.p.c. wprost przyznaje legitymację określonym osobom, które nie są podmiotami prawa materialnego, o jakiego ochronę prawną chodzi. Z przepisu art. 47938 § 1 k.p.c. wynika, że legitymację procesową czynną ma każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Wynika z tego, że powództwo w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wytoczyć podmiot, którego nie łączy z pozwanym żaden stosunek materialnoprawny. W konsekwencji, dziedziczeniu podlegałaby legitymacja procesowa czynna wynikająca z art. 47938 § 1 k.p.c. Możliwość taką należy zdecydowanie odrzucić.
Zdaniem Sądu Najwyższego, mając na uwadze, że o tym, czy sprawa ma charakter majątkowy czy niemajątkowy, decyduje majątkowy lub niemajątkowy charakter dobra, będącego przedmiotem ochrony, a każde prawo uwarunkowane interesem ekonomicznym jest prawem o charakterze majątkowym, to można przyjąć, że sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone mają charakter majątkowy.
Sąd Najwyższy przypomniał, że o charakterze sprawy decyduje charakter prawa (roszczenia) realizowanego w toku danego postępowania. Przyjmując jako kryterium rozróżnienia praw majątkowych i niemajątkowych - typowy interes, jaki one realizują - do praw majątkowych zalicza się przede wszystkim prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowo - małżeńskie, prawa autorskie i wynalazcze. Dla uznania danego prawa podmiotowego za prawo majątkowe nie ma znaczenia, czy przedstawia ono jakąś wartość rynkową. Za prawa majątkowe uważa się także roszczenia pieniężne, chociażby służyły do ochrony dóbr niemajątkowych. Natomiast do praw niemajątkowych zalicza się w szczególności prawa osobiste (tj. prawa podmiotowe, które zostały przyznane w celu ochrony dóbr osobistych) i niemajątkowe prawa rodzinne wynikające z małżeństwa, pokrewieństwa albo stosunków prawnych ukształtowanych na wzór rodzinnych (opieka, kuratela, przysposobienie).
W świetle przepisów k.p.c. o postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 47936 - 47945) spór o stwierdzenie abuzywności klauzuli ma charakter majątkowy, albowiem instytucja niedozwolonych postanowień wzorca umowy chroni ekonomiczne interesy konsumentów poprzez realizację równomiernej wymiany ekonomicznej pomiędzy przedsiębiorcą a jego konsumentami. Interes ekonomiczny konsumentów jest zagrożony, gdy przedsiębiorca stosuje niedozwolone postanowienia we wzorcach umów.
(I CZ 121/09, LEX nr 627199)
Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line