Projektowana nowelizacja ma na celu doprecyzowanie poszczególnych unormowań dotyczących ławników sądowych. W szczególności chodzi o wprowadzenie zmian w zakresie: ustalenia okoliczności wyłączających kandydatów na ławników, wskazania podmiotów legitymowanych do zgłoszenia ławników, szczegółowego określenia dokumentów załączanych do karty zgłoszenia kandydata na ławnika, ustalenia sposobu zasięgania informacji o ławnikach, postępowania z dokumentacją, ustalenia zasad odwoływania ławników oraz wskazania podstaw wypłacania należności dla ławników sądów.
Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania co najmniej od roku, jaki musi spełniać kandydat na ławnika, dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej.
Kolejna zmiana wprowadza nakaz adresowany do radnych gminy, aby spośród ławników znajdujących się na liście wybranych ławników wskazali ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wykazujących się szczególną znajomością spraw pracowniczych.
W projekcie wyraźnie wskazano, że ławnikami nie mogą być radni gminy, powiatu i województwa.
W projektowanej nowelizacji zrezygnowano z dotychczasowego podkreślenia uprawnienia zgłaszania kandydatów przez organizacje związkowe i organizacje pracodawców. Przyjęto natomiast ogólną formułę, zgodnie z którą uprawnienie zgłaszania kandydatów na ławników przysługuje obok prezesów sądów i obywateli również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym, zarejestrowanym na podstawie przepisów prawa. Utrzymano przy tym dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne.
Doprecyzowano wymóg obligujący kandydata na ławnika do złożenia oświadczenia, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe, co wypełni dotychczasową lukę w tym zakresie. Dodano warunek złożenia przez kandydata oświadczenia, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona.
Projekt przewiduje przywrócenie obowiązku sprawdzania kandydatów na ławników przez Policję. Zakres informacji uzyskiwanych przez Policję o kandydacie dotyczyłby danych o zachowaniach świadczących o naruszaniu przez kandydata porządku prawnego, kontaktach ze środowiskami przestępczymi lub grupami środowiskowymi patologii społecznej i o charakterze tych kontaktów, okolicznościach wskazujących na uzależnienie od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, jak również obejmować może inne spostrzeżenia, mogące mieć istotne znaczenie dla oceny charakteru kandydata na ławnika. Zdaniem projektodawcy, wymogi w tym zakresie wymagane od ławników powinny być takie same, jak wymogi stawiane wobec sędziów zawodowych. W świetle powyższego uzasadnione jest, by informacje o kandydatach na ławników rady gmin mogły otrzymywać na zasadach określonych w przepisach dla uzyskiwania informacji o kandydatach do objęcia stanowiska sędziowskiego, z tym, że informacje te powinny być otrzymane od komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji.
Dookreślono szczegółowo rodzaje czynności w sądzie, za które ławnik otrzymuje rekompensatę pieniężną. Czynnościami tymi będą: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie (składu orzekającego) nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia oraz uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej, ale to ostatnie obejmuje tylko czynności ławników wybranych do tej rady.
Ponadto projektowana nowelizacja ma również na celu dokonanie zmiany zasad wyznaczania sądów właściwych do nadawania klauzuli wykonalności przez umożliwienie Ministrowi Sprawiedliwości przekazania tych spraw do rozpoznania jednemu wyznaczonemu sądowi rejonowemu właściwemu dla całego terytorium kraju. Zmiana ta ułatwi kontakty między sądem a Komisją Europejską i innymi instytucjami europejskimi oraz pozwoli na sprawniejsze rozwiązywanie problemów praktycznych.
Projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (druk nr 3833), został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line
Źródło: www.sejm.gov.pl, stan z dnia 2 lutego 2011 r.