Za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa odpowiadają m.in. cztery formacje podległe MSWiA. To Policja, Straż Graniczna, Służba Ochrony Państwa i Państwowa Straż Pożarna. Niezbędne do tego kompetencje i umiejętności funkcjonariusze nabywają w trakcie szkolenia zawodowego podstawowego - na początku służby, oraz w ramach kolejnych szkoleń specjalistycznych i doskonalenia zawodowego - w trakcie służby.

Obecne systemy szkolenia Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej ukształtowały się na początku XXI w. Szkoły i ośrodki szkolenia formacji podległych MSWiA realizują szkolenie zawodowe podstawowe, szkolenia specjalistyczne oraz szkolenia pozwalające funkcjonariuszom awansować do wyższego korpusu (podoficerskiego, aspiranckiego /chorążych, oficerskiego). Szkolenia są, co do zasady, realizowane w szkołach i ośrodkach szkolenia utworzonych w każdej formacji (z wyjątkiem SOP), a doskonalenie zawodowe - w szkołach i ośrodkach szkolenia oraz w macierzystych jednostkach organizacyjnych. Doskonalenie zawodowe w niektórych przypadkach zlecane jest podmiotom zewnętrznym.

Czytaj też: W maseczce, czy bez - dla "zera tolerancji" podstawa wątpliwa >

NIK skontrolowała MSWiA, Komendę Główną Policji, Komendę Główną Straży Granicznej, Komendę Główną Państwowej Straży Pożarnej, Służbę Ochrony Państwa (w tym przypadku wyniki kontroli mają charakter niejawny, dlatego zostały przedstawione skrótowo), 13 szkół Policji, SG i PSP oraz 5 jednostek terenowych Policji, SG i PSP szczebla wojewódzkiego. Kontrola objęła okres od 1.01.2018 r.-30.06.2019r. oraz okresy wcześniejsze i późniejsze w zakresie niezbędnym do realizacji celu kontroli.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Zdaniem NIK, systemy szkolenia funkcjonujące w służbach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji umożliwiały właściwe przygotowanie funkcjonariuszy do realizacji podstawowych zadań. Jednak brak odpowiedniej liczby szkoleń specjalistycznych stwarza istotne ryzyko wykonywania przez funkcjonariuszy wielu ustawowych obowiązków bez odpowiedniego przygotowania.

NIK zwraca uwagę na brak, szczególnie w Policji i Służbie Ochrony Państwa, spójnych systemów szkoleń, powiązanych ze ścieżką rozwoju zawodowego funkcjonariuszy, umożliwiających im stałe podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie umiejętności. Słabymi stronami obecnych systemów szkoleń są m.in. niemożność pełnego zaspokojenia potrzeb szkoleniowych formacji, problemy z zapewnieniem właściwie przygotowanych instruktorów, infrastruktury i wyposażenia, niewystarczająca współpraca przy realizacji szkoleń pomiędzy formacjami, brak obligatoryjności szkoleń, niepowiązanie podnoszenia kwalifikacji z awansami i nagrodami. 

Pełna treść raportu NIK ze szczegółowymi ustaleniami dotyczącymi szkolenia funkcjonariuszy jest dostępna tutaj >

Wnioski po kontroli

Wyniki kontroli pozwoliły ocenić system szkolenia służb podległych MSWiA oraz zdiagnozować podstawowe problemy w realizacji szkolenia i doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy, a także wskazać kierunki działań naprawczych.

NIK wskazuje na potrzebę daleko idących zmian w poszczególnych obszarach. Ich szybkie i sprawne wprowadzenie przyczyniłoby się do dalszego wzrostu poziomu profesjonalizacji służb podległych MSWiA, a tym samym jeszcze lepszej realizacji zadań w zakresie zapewnienia porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Podjęcie systemowych, długofalowych działań jest szczególnie istotne teraz, gdy ograniczenia związane z występującym na terenie kraju stanem epidemii, znacząco skomplikowały realizację procesu doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy i pogłębiły istniejące w tym zakresie problemy.

Najwyższa Izba Kontroli wnosi do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o:

  •     wprowadzenie w poszczególnych służbach podległych Ministrowi spójnych, wielopoziomowych systemów szkolenia, umożliwiających właściwe przygotowanie funkcjonariuszy do realizacji stawianych przed nimi zadań;
  •     powiązanie systemu podnoszenia kwalifikacji zawodowych z systemem awansowania i wynagradzania funkcjonariuszy, w tym wprowadzenie obowiązku ukończenia wskazanych szkoleń, jako warunku zajmowania określonych stanowisk;
  •     wprowadzenie rozwiązań gwarantujących bieżące pogłębianie wiedzy i doskonalenie umiejętności funkcjonariuszy tak, aby zapewnić właściwe wykonywanie obowiązków na aktualnie zajmowanym stanowisku;
  •     modernizację systemów szkolenia pod względem jakościowym, poprzez wdrożenie zasady równoczesnego wyposażania w nowoczesny sprzęt jednostek terenowych oraz szkół poszczególnych służb, aby szkolący się funkcjonariusze mieli możliwość poznawania sprzętu, który będą wykorzystywać podczas wykonywania zadań w jednostkach;
  •     zmianę zasad nadawania uprawnień dla kierowców pojazdów uprzywilejowanych wszystkich formacji podległych MSWiA, którzy powinni je otrzymywać wyłącznie po ukończeniu szkoleń, zorganizowanych przez odpowiednio przygotowane i wyposażone podmioty szkoleniowe;
  •     niezwłoczne uregulowanie zasad i warunków technicznych użytkowania i usytuowania strzelnic ćwiczebnych, rozporządzeń w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać strzelnice kryte i odkryte, jak również warunków dotyczących ich usytuowania.