Strasburg: zatrzymanie dokumentów firmowych wymaga merytorycznej oceny sądu

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 2 kwietnia uznał, iż brak merytorycznego zbadania przez sąd treści dokumentów zatrzymanych w czasie przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez podmiot gospodarczy naruszyło prawo do rzetelnego procesu oraz prawo do poszanowania mieszkania.

Skargę do Trybunału wniosły dwie francuskie firmy, których biura zostały przeszukane przez organy śledcze w związku z prowadzonymi dochodzeniami w sprawach o naruszenia prawa konkurencji. W toku przeszukań zatrzymano wiele przedmiotów, wśród których znalazła się dokumentacja firmowa skarżących spółek i komputery pracowników, wraz z całą zawartością poczty elektronicznej. Skarżące złożyły zażalenie na przeszukanie. W zażaleniach wskazano między innymi, iż przeszukania i zatrzymania przedmiotów zostały przeprowadzone w nazbyt szeroki i nieróżnicujący sposób, prowadziły do zatrzymania tysięcy elektronicznych dokumentów zupełnie niezwiązanych ze sprawą, a część zatrzymanych dokumentów objęta była tajemnicą adwokacką. Zażalenia te nie zostały uwzględnione przez francuskie sądy. Przed Trybunałem skarżące zarzuciły, iż ten stan rzeczy stanowił naruszenie prawa do rzetelnego procesu chronionego w art. 6 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka oraz prawa do poszanowania mieszkania z art. 8 Konwencji.

Trybunał zgodził się z tą argumentacją i uznał naruszenie obu postanowień Konwencji. Trybunał uznał kontrolę sądową przeszukań za niezadowalającą i miał zastrzeżenia do bezstronności sądu rozpatrującego zażalenia wniesione przez obie firmy. Najwięcej wątpliwości wzbudziło jednak postępowanie francuskich władz w kontekście ochrony prawa do poszanowania mieszkania, to jest art. 8 Konwencji o prawach człowieka, który znajduje w tym zakresie zastosowanie nie tylko do mieszkań osób fizycznych, lecz również do pomieszczeń zajmowanych przez podmioty gospodarcze.

Przeszukania i zatrzymania przedmiotów bezsprzecznie zostały przeprowadzone zgodnie z prawem krajowym, nie zostały jednak uznane przez Trybunał za "proporcjonalne do realizowanych celów", a zatem nie były "konieczne w demokratycznym społeczeństwie", czego wymaga art. 8 Konwencji. Podczas przeszukania zatrzymane zostały liczne dokumenty, m.in. całość poczty elektronicznej określonych pracowników, która zawierała korespondencję z prawnikami, objętą klauzulą poufności adwokat-klient. W czasie przeszukania pracownicy skarżących firm nie mogli przedstawić swych zastrzeżeń śledczym, nie mogli też sprzeciwić się zatrzymaniu dokumentów niezwiązanych ze sprawą lub objętych tajemnicą zawodową. W takim stanie rzeczy skarżącym powinno było przysługiwać skuteczne prawo zażalenia do sądu na przebieg przeszukania. Skarżący co prawda złożyli takie zażalenia, lecz sąd w toku ich rozpatrywania skoncentrował się jedynie na spełnieniu formalnych przesłanek przeszukania i w ogóle nie odniósł się do liczby i treści zatrzymanych dokumentów.

ID produktu: 40155716 Rok wydania: 2011
Autor: Marian Zdyb,Małgorzata Sieradzka
 Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz>>>

Trybunał wskazał, iż w sytuacji, w której do wiadomości sądu podaje się, iż zatrzymane w czasie przeszukania dokumenty są niezwiązane ze sprawą i zawierają informacje objęte tajemnicą adwokacką, sąd musi odnieść się merytorycznie do takiego zarzutu, zbadać treść przedmiotowych dokumentów oraz rozstrzygnąć o ich losie. Jeżeli argumenty strony składającej zażalenie zostaną potwierdzone, wówczas sąd musi nakazać zwrot zatrzymanych dokumentów. W omawianej sprawie takie badanie nie zostało przeprowadzone. To wystarczyło, by Trybunał uznał naruszenie art. 6 ust. 1 i art. 8 Konwencji.

Tak wynika z wyroków Trybunału z 2 kwietnia 2015 r. w połączonych sprawach nr 63629/10 i 60567/10, Vinci Construction i GMT genie civil and services przeciwko Francji.