Testament ustny można sporządzić, gdy zachodzi obawa rychłej śmierci. "Obawa" oznacza uczucie niepokoju, co do skutku czegoś, zaś " rychły" to bliski, czyli taki stan, który nastąpi niebawem. Jej brak skutkuje nieważnością testamentu, gdyż w paragrafie pierwszym zawarte są materialne przesłanki ważności oświadczenia woli na wypadek śmierci.
Zdaniem Sądu Najwyższego, przy ocenie zaistnienia obawy rychłego zgonu istotne znaczenie ma przekonanie spadkodawcy o bliskości śmierci, które mogą uzasadniać różne przyczyny, jak stan zdrowia, podeszły wiek, czy znalezienie się w sytuacji bezpośrednio zagrażającej życiu. Nie należy całkowicie pomijać także przeczucia spadkodawcy, mimo że nie można go w pełni do końca racjonalne wyjaśnić. Obawa rychłej śmierci ze swej istoty jest subiektywna i musi zachodzić w chwili składania oświadczenia woli na wypadek śmierci, a jej późniejsze odpadnięcie nie ma większego znaczenia.
Za odrzuceniem tylko subiektywnej oceny testatora przemawia jednak sama redakcja art. 952 § 1 k.c., gdyż zastosowano w nim bezosobową formułę "istnienia obawy rychłej śmierci" co wskazuje na potrzebę jej weryfikacji z punku widzenia zobiektywizowanych przesłanek. Także do identycznego wyniku prowadzi kontekst systemowy omawianego przepisu; testamenty szczególne są bowiem wyjątkami od zwykłych form rozporządzeń woli na wypadek śmierci, a zatem ich przesłanek nie można interpretować w sposób rozszerzający. Przyjęcie, że wystarczy subiektywne przekonanie spadkodawcy o bliskości zgonu, miałoby ten skutek, że łatwiejsze niejednokrotnie byłoby sporządzenie testamentu ustnego od testamentu zwykłego. Poza tym, wyłącznie subiektywne rozumienie przesłanki obawy rychłej śmierci stawiałoby pod znakiem zapytania sens unormowania zawartego w art. 955 k.c.
Jeżeli nie nastąpiło stwierdzenie treści testamentu ustnego według sposobów określonych w art. 952 § 2 lub § 3 k.c., to złożone przez spadkodawcę oświadczenie woli wprawdzie pozostaje ważne, lecz testament nie wywołuje skutku powołania do dziedziczenia.
Sześciomiesięczny termin przewidziany w art. 952 § 3 k.c., nie wyłącza możliwości skutecznego stwierdzenia treści testamentu ustnego pismem podpisanym przez wszystkich świadków tego testamentu, jeżeli zostało ono sporządzone z zachowaniem jednorocznego terminu przewidzianego w art. 952 § 2 k.c.
(I CSK 37/10, LEX nr 694228)

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line