Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się 17 maja 2011 r. z pismem do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie uregulowania instytucji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, zawartej w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002, nr 153, poz. 1270). Wskazując na stanowiska wyrażane na etapie prac legislacyjnych oraz orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, HFPC zasygnalizowała potrzebę rozważenia podjęcia prac zmierzających do nowelizacji przepisów regulujących tę instytucję.
Autorzy pisma przypominają, że przepisy regulujące skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zostały wprowadzone do ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi na mocy nowelizacji z 12 lutego 2010 r. (Dz. U. 2010 r. Nr 36 poz. 196). Zgodnie z art. 285a § 1 ppsa, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Jednak zgodnie z art. 285a § 3 ppsa, od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje, z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej.
Zgodnie z ustawą nowelizującą z 12 lutego 2010 r., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od orzeczeń, które stały się prawomocne od dnia 1 stycznia 2004 r.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróca uwagę na kwestie związane z ograniczeniem dostępności skargi przed ograniczenie jej przysługiwania wyłącznie do orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których stwierdzono rażące naruszenie norm prawa Unii Europejskiej. Zdaniem HFPC, obecnie obowiązujące zawężenie przysługiwania skargi od orzeczeń NSA do przypadków rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej może prowadzić do niezgodnego z Konstytucją zamknięcia drogi sądowej do realizacji gwarantowanego przez nią uprawnienia do domagania się odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Fundacja wskazała również, że zgodnie z obecną regulacją skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, ustawodawca doprowadził do sytuacji, w której strona chcąca dochodzić swoich roszczeń w wyniku naruszenia przez NSA norm prawa krajowego jest dyskryminowana względem strony wywodzącej analogiczne roszczenie z przypadku dopuszczenia się przez sąd obrazy norm Unii Europejskiej. Zdaniem autorów wystąpienia, brak jest uzasadnienia dla różnego traktowania stron postępowania w tak opisanej sytuacji.
HFPC zwróciła także uwagę na kwestię ograniczenia przysługiwania skargi od orzeczeń sądów administracyjnych, zapadłych po 1 stycznia 2004 roku. HFPC podkreśliła, że analogiczna regulacja takiego zakreślania ram czasowych dla możliwości przeprowadzenia „właściwego postępowania” dla stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia sądowego w ramach procedury cywilnej została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodną z Konstytucją RP (sygn. SK 34/08).
Autorzy listu do ministra wsakzują na istotne wątpliwości w zakresie oceny zgodności z Konstytucją RP uregulowań wprowadzonych ustawą z 12 lutego 2010 r. do ustawy – Prawo o ustroju sadów administracyjnych. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka obecny kształt przepisów regulujących skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych może prowadzić do naruszenia podstawowych praw osób poszkodowanych wydaniem przez Naczelny Sąd Administracyjny niezgodnego z prawem orzeczenia.
Autorzy pisma przypominają, że przepisy regulujące skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zostały wprowadzone do ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi na mocy nowelizacji z 12 lutego 2010 r. (Dz. U. 2010 r. Nr 36 poz. 196). Zgodnie z art. 285a § 1 ppsa, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Jednak zgodnie z art. 285a § 3 ppsa, od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje, z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej.
Zgodnie z ustawą nowelizującą z 12 lutego 2010 r., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od orzeczeń, które stały się prawomocne od dnia 1 stycznia 2004 r.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróca uwagę na kwestie związane z ograniczeniem dostępności skargi przed ograniczenie jej przysługiwania wyłącznie do orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których stwierdzono rażące naruszenie norm prawa Unii Europejskiej. Zdaniem HFPC, obecnie obowiązujące zawężenie przysługiwania skargi od orzeczeń NSA do przypadków rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej może prowadzić do niezgodnego z Konstytucją zamknięcia drogi sądowej do realizacji gwarantowanego przez nią uprawnienia do domagania się odszkodowania za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Fundacja wskazała również, że zgodnie z obecną regulacją skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, ustawodawca doprowadził do sytuacji, w której strona chcąca dochodzić swoich roszczeń w wyniku naruszenia przez NSA norm prawa krajowego jest dyskryminowana względem strony wywodzącej analogiczne roszczenie z przypadku dopuszczenia się przez sąd obrazy norm Unii Europejskiej. Zdaniem autorów wystąpienia, brak jest uzasadnienia dla różnego traktowania stron postępowania w tak opisanej sytuacji.
HFPC zwróciła także uwagę na kwestię ograniczenia przysługiwania skargi od orzeczeń sądów administracyjnych, zapadłych po 1 stycznia 2004 roku. HFPC podkreśliła, że analogiczna regulacja takiego zakreślania ram czasowych dla możliwości przeprowadzenia „właściwego postępowania” dla stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia sądowego w ramach procedury cywilnej została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodną z Konstytucją RP (sygn. SK 34/08).
Autorzy listu do ministra wsakzują na istotne wątpliwości w zakresie oceny zgodności z Konstytucją RP uregulowań wprowadzonych ustawą z 12 lutego 2010 r. do ustawy – Prawo o ustroju sadów administracyjnych. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka obecny kształt przepisów regulujących skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych może prowadzić do naruszenia podstawowych praw osób poszkodowanych wydaniem przez Naczelny Sąd Administracyjny niezgodnego z prawem orzeczenia.