Zmiany proponowane w ustawie umożliwią uregulowanie stanu prawnego wspólnot gruntowych i jego dostosowanie do współczesnych realiów gospodarczych. Obecnie w Polsce jest ponad 5100 wspólnot gruntowych, z czego ok. 3500 nie ma uregulowanego stanu prawnego.
Zmiana przepisów umożliwi wydawanie decyzji administracyjnych, w których będą wskazani uprawnieni do korzystania ze wspólnoty gruntowej i zostanie określona wielkość przysługujących im udziałów. Obecnie, ze względu na znaczny upływ czasu od wejścia w życie obowiązującej ustawy, jest to bardzo trudne, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwe.
Przyjęte rozwiązania były dostosowane do polityki rolnej prowadzonej w latach 60., kiedy to wspólnoty gruntowe traktowano jako element uspołecznienia rolnictwa i nie mogły one być np. dzielone między uprawnionych.
Zaproponowano, aby w przypadku gdy zebrany materiał dowodowy nie pozwoli na ustalenie uprawnionych według dotychczasowych zasad – ustalenie stanu prawnego wspólnot gruntowych następowało zgodnie ze stanem faktycznym obowiązującym przez 5 lat przed dniem wejścia znowelizowanej ustawy w życie.
Jednocześnie w ciągu 6 miesięcy (od daty wejścia zmienionej ustawy w życie) osoby zainteresowane będą mogły złożyć wnioski o wskazanie, które nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, o określenie uprawnionych do udziału w niej wraz z przysługującymi im udziałami, zgodnie z dotychczasowymi przepisami.
W przypadku, gdy nie uda się ustalić uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, taką nieruchomość będzie mogła nabyć gmina na podstawie złożonego wniosku, a w przypadku braku takiego wniosku Skarb Państwa.
Zaproponowano również możliwość przekształcania wspólnot gruntowych stanowiących szczególnego rodzaju współwłasność lub przedmiot współużytkowania – we współwłasność dla której będzie można założyć księgę wieczystą, i następnie dokonać jej podziału.
Przewidziano zmianę przepisów regulujących ustrój spółek powołanych do zagospodarowania wspólnot gruntowych, wprowadzenie sądowej kontroli działalności organów tych spółek oraz ograniczenie administracyjnej kontroli obrotu gruntami wspólnoty.