Rząd: Polska jeszcze nie dojrzała do konwencji bioetycznej

Polska nie ratyfikowała jeszcze Europejskiej Konwencji Bioetycznej z powodu rozdźwięku pomiędzy wymaganymi przez nią standardami gwarancyjnymi, a możliwością ich zapewnienia na gruncie prawa polskiego. Takie wyjaśnienie przekazało w imieniu rządu Ministerstwo Sprawiedliwości Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która od dawna usiłuje uzyskać od polskich władz jasną deklarację w tej sprawie.

W odpowiedzi na wystąpienie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Ministerstwo Sprawiedliwości  przedstawiło stanowisko dotyczące braku ratyfikacji przez Polskę Konwencji o ochronie praw człowieka i godności jednostki ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny z 4 kwietnia 1997 r. (tzw. Europejskiej Konwencji Bioetycznej).
W swym piśmie z 15 września 2010 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wskazała, że pomimo podpisania przez Polskę Konwencji 7 maja 1999 r. do dnia dzisiejszego nie została ona ratyfikowana. Fundacja zwróciła się do Prezesa Rady Ministrów o podjęcie kroków zmierzających do ratyfikacji przez Polskę Europejskiej Konwencji Bioetycznej podkreślając jej znaczenie dla ochrony praw człowieka. Fundacja zaznaczyła, że Konwencja jest podstawowym dokumentem w Europie regulującym sprawy z pogranicza medycyny, etyki i prawa, a Polska nie posiada w tym przedmiocie wystarczających regulacji prawnych. Konwencja mogłaby więc, do czasu wykształcenia odpowiednich regulacji krajowych, zapewnić chociaż minimalny standard ochrony w tym zakresie.

W odpowiedzi Fundacja otrzymała odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości. Wskazano w niej, że przyczyną braku związania się Konwencją są rozbieżności między wymaganymi przez Konwencję standardami gwarancyjnymi, a możliwością ich zapewnienia na gruncie prawa polskiego. Z tego względu przyjęto, że jej ratyfikacja nie powinna nastąpić przed usunięciem przynajmniej części istniejących sprzeczności i luk. Według Ministerstwa takie rozwiązanie wybrała większość państw europejskich o sprawnie funkcjonujących systemach opieki zdrowotnej, które albo nie podpisały Konwencji, albo planują się nią związać dopiero po zapewnieniu zgodności rozwiązań krajowych z jej postanowieniami.
Ministerstwo wskazało na istnienie dwóch rodzajów postanowień Konwencji. Część przepisów odnosi się do codziennej praktyki medycznej i w odniesieniu do nich wyeliminowanie istniejących rozbieżności nie wymaga szeroko zakrojonych działań legislacyjnych.
Druga grupa postanowień dotyczy zaś regulacji określających ogólne ramy zagadnień związanych z zastosowaniem nowoczesnych technologii medycznych, takich jak: biomedyczne badania naukowe, świadczenia genetyczne, prokreacja wspomagana medycznie, transplantacja. Jak wskazało Ministerstwo, zagadnienia regulowane przez tę grupę postanowień nie znajdują odzwierciedlenia w prawie polskim, mają natomiast fundamentalne znaczenie dla ochrony praw człowieka wobec postępu nauk medycznych i biologicznych. Konwencja częściowo reguluje te kwestie, pozostawiając państwom członkowskim dużo swobody w obrębie granic wyznaczonych przez sformułowane w niej zasady ogólne i zakazy. To Polska zatem będzie musiała rozwiązać sama problemy natury etycznej, jak dopuszczalność stosowania badań naukowych na embrionach in vitro.
Ministerstwo podkreśliło, że podjęcie decyzji o ratyfikacji Konwencji musi zatem zostać poprzedzone rozważnym sformułowaniem zagadnień szczególnie kontrowersyjnych, wobec których konieczne będzie wypracowanie kompromisu społecznego.
Zbadanie zagadnienia celowości i sposobu związania się przez Polskę Konwencją zostało powierzone Zespołowi do spraw Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny powołany w 2008r. Zespół nie wypracował jednak stanowiska, które mogłoby być bezpośrednio przydatne w postępowaniu ratyfikacyjnym. Opowiedział się jednak za formą związania się Konwencją polegającą na wcześniejszym przeprowadzeniu działań dostosowawczych. 
Zagadnienie to zostało również powierzone specjalnie do tego powołanemu w 2009 r. na mocy zarządzenia Ministra Zdrowia Zespołowi. Zespół ten opracował założenia do przepisów prawa polskiego, które będą wprowadzały system gwarancji w odniesieniu do genomu ludzkiego i zarodka. Aktualnie prace Zespołu zostały zawieszone.
Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało, że Rząd RP obecnie nie dysponuje przesłankami do wypowiedzenia się ani o terminie, ani o możliwym zakresie związania się Konwencją.  Koncepcja wcześniejszego dostosowania przepisów prawa krajowego do wymogów Konwencji oraz szczegółowego uregulowania w polskim prawie całokształtu materii biomedycznej powoduje konieczność wstrzymania postępowania ratyfikacyjnego do czasu podjęcia przez Parlament decyzji o kształcie przyszłych ustaw.

Źródło: Helsińska Funadacja Praw Człowieka