Rząd dziś o nowym ustroju sądów

Podczas dzisiejszego posiedzenia Rada Ministrów rozpatrzyć ma projekt nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Przygotowane w Ministerstwie Sprawiedliwości propozycje zakładają m.in. wprowadzenie do sądów menedżerów, zapewniających sprawne funkcjonowanie sądu i personelu pomocniczego sądu, ustanowienie zasadniczego podziału sądów na wydziały cywilny i karny, wprowadzenie systemu okresowych ocen sędziów, likwidację wydziałów grodzkich, zmiany w zakresie powoływania prezesów i wiceprezesów sądów, a także umożliwienie sędziom przeniesionym w stan spoczynku powrotu do pracy.

Zgodnie z projektem, dyrektorzy sądów mają realizować organizacyjne i techniczne zaplecze sądów dla realizacji podstawowej działalności sądów, czyli sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Obecnie obowiązki te obciążają prezesów sądów, którzy są także sędziami. Dyrektorzy sądów mają być powoływani spośród specjalistów z zakresu zarządzania instytucjami publicznymi, finansów publicznych, prowadzenia inwestycji i gospodarowania mieniem Skarbu Państwa. Na dyrektorach sądów będzie spoczywać obowiązek zapewnienia sprawnego funkcjonowania infrastruktury sądu oraz zarządzanie personelem pomocniczym, czyli zapewnianie sędziom warunków umożliwiających sprawne wykonywanie przez nich pracy. Prezes sądu natomiast będzie odpowiedać za zapewnienie, poprzez właściwe kierowanie pracą sędziów, referendarzy sądowych i asystentów sędziów, podstawowej jakości działalności sądu – a więc przede wszystkim sprawowania wymiaru sprawiedliwości.
Projekt zakłada również wprowadzenie systemu okresowych ocen pracy sędziów, który ma służyć przede wszystkim określeniu standardów należytego wypełniania przez sędziów ich obowiązków, inspirowaniu i motywowaniu sędziów w kierunku doskonalenia zawodowego. Wyniki okresowych ocen pracy sędziego będą także służyć jako materiał do oceny kandydatury sędziego przy ubieganiu się o wyższe stanowiska sędziowskie, jak i przy powierzaniu mu pełnienia funkcji.
Projektowane zmiany mają też sprawić, że podstawowa struktura każdego sądu rejonowego opierać się będzie na dwóch wydziałach: cywilnym, który mógłby rozpoznawać także sprawy rodzinne i nieletnich, i karnym, do którego właściwości należałyby, szeroko rozumiane, sprawy z zakresu prawa karnego. Projektowana regulacja przewiduje jednocześnie możliwość utworzenia odrębnego wydziału do rozpoznawania danego rodzaju spraw, np. wydziału rodzinnego, wydziału pracy lub ubezpieczeń społecznych, wydziału ksiąg wieczystych, czy wydziału gospodarczego (w tym do spraw rejestrowych, upadłościowych i naprawczych) – jeżeli będzie to uzasadnione wpływem takich spraw w danym sądzie. Jeżeli wpływ spraw nie będzie uzasadniał utworzenia odrębnego wydziału, w pierwszej kolejności rozważana będzie możliwość utworzenia odrębnego wydziału np. rodzinnego w jednym z sądów – z powierzeniem mu rozpoznawania spraw danego rodzaju z właściwości innych sądów.

Projektowane zmiany wywołały wiele emocji w środowisku sędziowskim. Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia protestowało m.in. przeciwko wprowadzeniu ocen okresowych sędziów. Natomiast sędziowie ze Stowarzyszenia Sędziów Sądów Rodzinnych krytykowali zamiar likwidacji części wydziałów rodzinnych w sądach.
Krytycznie do szeregu propozycji odniosła się też Krajowa Rada Sądownictwa.  Zdaniem KRS niejasne są przewidziane w projekcie relacje pomiędzy prezesem sądu i jego dyrektorem. Rada ma także wątpliwości w stosunku do planu likwidacji mniejszych sądów.