Prokurator generalny: kodeks wykroczeń zmusza do samooskarżania

Prokurator generalny uznał, że karanie za uchylenie się od obowiązku wskazania, komu powierzony był pojazd w czasie popełnienia wykroczenia, godzi w prawo do obrony, domniemania niewinności oraz nie uwzględnia dobra rodziny. Za dwa tygodnie wyrok w tej sprawie wyda Trybunał Konstytucyjny.

Przepisy poddane w sprawie K 3/13 kontroli co do konstytucyjności (m.in. art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń, w związku z art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowym) dotyczą sytuacji, w której niezidentyfikowana osoba kierująca pojazdem popełnia zarejestrowane przez Policję wykroczenie drogowe (np. przekracza dopuszczalną prędkość), zaś właściciel lub posiadacz jest zobowiązany - pod rygorem ukarania grzywną - do wskazania osoby, której powierzył w tym czasie auto.

Prokurator Generalny podniósł we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, że art. 96 § 3 k.w.:

1) dopuszcza żądanie przyznania się właściciela lub posiadacza pojazdu, że to on kierował pojazdem, co naraża go na odpowiedzialność za ujawnione wykroczenie;

2) dopuszcza żądanie wskazania, komu właściciel lub posiadacz powierzył pojazd w czasie popełnienia wykroczenia, co może narażać na odpowiedzialność osobę najbliższą dla właściciela lub posiadacza pojazdu.

W odniesieniu do pierwszego z przypadków, zdaniem Prokuratora Generalnego, w pewnych sytuacjach nie jest możliwa obrona przed nałożeniem kary na właściciela lub posiadacza pojazdu na podstawie art. 96 § 3 k.w. Dyspozycja art. 78 ust. 4 in fine ustawy - Prawo o ruchu drogowym, określająca wyjątek od obowiązku wskazania osoby kierującej pojazdem w czasie popełnionego wykroczenia: "(...) chyba że pojazd został użyty wbrew jego [właściciela lub posiadacza pojazdu] woli i wiedzy przez nieznaną osobę, czemu nie mógł zapobiec", może być paradoksalnie źródłem ukarania właściciela lub posiadacza skradzionego pojazdu - gdyż, jeśli ten niewystarczająco skutecznie zabezpieczył pojazd, to oznacza, że mógł zapobiec kradzieży. Dodatkowo - w najbardziej prawdopodobnych okolicznościach - właściciel lub posiadacz nie zna tożsamości złodzieja, zatem od właściciela będzie egzekwowana odpowiedzialność karna, bo nie wskaże on osoby, która w czasie popełnienia wykroczenia kierowała pojazdem.

Tadeusz Bojarski,Aneta Michalska-Warias,Joanna Piórkowska-Flieger,Maciej Szwarczyk
Kodeks wykroczeń. Komentarz>>>

Prokurator Generalny wskazał także - jako naruszające prawo do obrony - nieudostępnianie przez Policję właścicielom lub posiadaczom pojazdów fotografii z fotoradarów, co służby uzasadniają odpowiednim odesłaniem do k.p.k., uniemożliwiającym zapoznanie się z aktami sprawy przed etapem sądowym.

Według wnioskodawcy, powyższe ukształtowanie przepisów m.in. k.w. i p.r.d. godzi w zaufanie obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, gdyż uniemożliwia lub utrudnia obronę przed ukaraniem. Jak podkreślił Prokurator Generalny, żadna służba nie ma prawa domagać się od kogokolwiek udowodnienia własnej niewinności lub dostarczania dowodów własnej winy. Artykuł 96 § 3 k.w., jego zdaniem, narusza prawo do milczenia, zmusza do samooskarżania się, co godzi także w zasadę domniemania niewinności.

Co do drugiego z przypadków - Prokurator Generalny podniósł, iż ww. przepisy k.w. i p.r.d. nie spełniają konstytucyjnych standardów ochrony życia rodzinnego. Małżeństwo winno znajdować się pod opieką RP, a państwo w swej polityce społecznej ma uwzględniać ochronę więzi rodzinnych, co jest respektowane nawet na gruncie prawa karnego (art. 183 § 1 k.p.k.: "Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe"). Tymczasem na podstawie przepisów art. 96 § 3 zobowiązuje się właściciela lub posiadacza pojazdu, pod rygorem ukarania grzywną, do wskazania osoby, która kierowała pojazdem podczas popełnienia wykroczenia, bez uwzględnienia, że mogła to być osoba mu najbliższa.

Ponadto Prokurator Generalny zakwestionował art. 97 k.w. (penalizacja złamania przepisów o bezpieczeństwie lub porządku ruchu drogowego) jako naruszający zasadę określoności prawa, gdyż - jego zdaniem - jest zredagowany nieprecyzyjnie, nieklarownie i niejednoznacznie, a także nie wyznacza wyraźnej granicy między tym, co dozwolone, a tym, co zabronione.

Rozprawa w pełnym składzie odbędzie się 30 września br. o godz. 9.00, pod przewodnictwem wiceprezesa TK sędziego Stanisława Biernata.

Opracowanie: Małgorzata Sowa-Grajewska
Źródło: trybunal.gov.pl,

Czytaj: TK: karanie właściciela pojazdu za niewskazanie kierującego zgodne z konstytucją>>>